Loyihalarni moliyalashtirish


Download 0.62 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/5
Sana13.11.2017
Hajmi0.62 Mb.
#20017
1   2   3   4   5
  agar IRR=HR, ixtiyoriy echimni qabul qilish mumkin,  a  i loyihani amalga 

oshirishdan zarar ham, foyda ham    ril a  i. 

Bizning  korxonamizda  24,6%=  IRR>HR=19%  shart  bajarilgani  uchun  loyiha 

samarali hisoblanadi. 



13-jadval 

“AVTO TRANSPORT TEXXIZMAT” investitsiya loyihasining 

diskontlashtirilgan qoplash muddatini hisob-kitobi (DPP) 

 

Yillar 

Diskontlashtirilgan pul oqimi 

(19%) 

Jamg’arilgan diskontlashtirilgan 

pul oqimi 

-1 424 000 000 

-1 424 000 000 

575 357 119,9 

-848 642 880,1 

477 090 870,8 

-371 552 009,3 

481 246 676 

109 694 666,7 

DPP 

 

2,77 


Manba: Muallif tomonidan loyiha TIA si asosida hisoblandi. 

 

53 


 

Diskontlashtirilgan  qoplash  muddatini  hisob-kitobida    jamg’arilgan 

diskontlashtirilgan pul oqimi 3-yilda musbatga o’zgardi. Diskontlashtirilgan qoplash 

muddatini aniqlash uchun: 

DPP= 2+(371 552 009,3 / 481 246 676)*365= 2 yil, 281 kun yoki  2 yil, 9 oy,  

11 kun.  

Demak, 

investitsiya 



loyihasiga 

sarflangan 

investitsion 

xarajatlar 

diskontlashtirilgan  daromadlar  bilan  qoplanish  muddati  2  yil,  9  oy,11  kunga  teng. 

Investitsiya  loyihasini  qoplash  muddati    –  PP=  2  yil,  28  kunga  tengligi  

diskontlashtirilgan  qoplanish  muddatidan  8oy  va  13  kunga  qisqaligini  bildiradi.  Bu  

investitsiyalarning  diskontlashtirilgan  qoplash  muddatining  kelgusi  pul 

tushumlari  va  investitsiyalarning  joriy  qiymatini  hisobga  olishlik  bilan 

izohlanadi.  Umuman  olganda,  investitsiyalarning  qoplash  muddati      i ha 

hisoblash  usuli  qilingan  investitsiyalarning  joriy  (real)  qiymati      i ha  t  liq 

qoplanish  muddatini  tavsiflab  beradi  va  shu  jihatdan  u  investitsiyalarning 

qoplash muddati usulidan farqli ravishda afzalroq hisoblanadi. 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

54 


III 

BOB. 

Investitsiya 

loyihalari 

samaradorligini 

baholashning 

takomillashtirish yo’llari 

 

3.1.  Investitsiya  loyihalarining  moliyaviy-iqtisodiy  samaradorligini 

baholash usullarining afzalliklari va kamchiliklari 

 

Investitsion  loyihalarning  moliyaviy-iqtisodiy  samaradorligini  aniqlashga 

yuqorida olib borilgan tahlil ishlari etarlicha  a l   tlar bera oldi, desak mubolag a 

   l a  i.  Investitsion  loyihani  baholashning  YuNIDO  uslubiyoti  barcha 

mamlakatlar  uchun  umumiy  tarzda  ishlab  chiqilgan     li ,  unda  har  bir 

mamlakatning   ziga xos alohida xususiyatlari e ti  rga olinmagan. Shuning uchun, 

har bir mamlakatning tijorat yoki investitsion banklarida ushbu mamlakatning milliy, 

etnik,  geografik  xususiyatlariga,  tarixiy-iqtisodiy  rivojlanishiga,  aholining  turmush 

tarzi,  mamlakatning  iqtisodiy  va  intellektual  qobiliyati  va  salohiyatiga,  ijtimoiy 

ahvoliga, rivojlanish strategiyasi va investitsiya siyosatiga, tashqi aloqalari va milliy 

bozorining    ziga  xos  tomonlariga  qat i   e ti  r  berish  juda  muhim  masala 

hisoblanadi.  Bundan  tashqari,  investitsiya  loyihalarining  moliyaviy-iqtisodiy 

samaradorligini  baholash  usullari  t  g risida  gapirganda,  albatta  bu  usullarning 

afzalliklari va kamchiliklari t  g risi a t  xtali    tish lozim. 

Investitsion loyihalarning moliyaviy-iqtisodiy samaradorligini baholashning sof 

joriy  qiymat  usulining  afzalliklarini  gapirganda,  avvalo  bu  usulning  keng 

tarqalganligi,  uning  ommabop  va     p  q  lla ilishi i  ta  i lash  lozim.  Chunki  bu 

usulni  turli  xil  shart-sharoitlarda  (masalan,    shla g i h  investitsiya  xarajatlarni  bir 

   la hammasini yoki yillar     i ha    li -   li  sarflaganda yoki daromadlarni har 

yili  bir  xil  summada  yoki  har  xil  summalarda  olganda)  ham  q  llash  mumkin  va 

bunda  iqtisodiy  tomondan  samarali  natija  albatta  topiladi.  Bu  usul  investitsiya 

loyihasini amalga oshirish orqali investorning boyligi   sishiga ta sir etadimi, degan 

savolgagina javob beradi va quyidagi hollarda mutlaqo t  g ri mezon    la olmaydi: 


 

55 


Investitsiya  loyihalaridan  biri  tanlab  olinayotganda,  ularning  sof  joriy 

qiymati  bir  xil  kattalikda     lsa,  loyihaga  qilinayotgan  investitsion  xarajatlarning 

katta-kichikligi hisobga olinmaydi; 

 Investitsiya loyihalaridan biri tanlab olinayotganda, katta sof joriy qiymatli 



loyihaning qoplanish davri uzoq    li , kichik sof joriy qiymatli loyihaning qoplanish 

davri qisqa    lsa, investitsiyalarning qoplanish davri hisobga olinmasdan, sof joriy 

qiymat    rsat i higa e ti  r beriladi va bu    rsat i h qaysi loyihada yuqori    lsa, 

ana  shu  loyiha  samarali  deb  topiladi,  bu  esa  ushbu  usulning  absolyut  t  g ri 

emasligini bildiradi. 

Investitsion loyihalarning moliyaviy-iqtisodiy samaradorligini baholashning sof 

joriy qiymat usulining afzalliklari va kamchiliklarini umumlashtirgan holda quyidagi  

7-rasmda ifodalash mumkin. 



Afzalliklari 

Kamchiliklari 

1.  Investitsiyalardan     rila iga   daromadlarning 

qiymatini ifodalaydi (  shla g i h investitsiyalardan 

loyihadan  keladigan  sof  pul  oqimining  qanchaga 

   pligi i    rsata i); 

2.  Investitsiya  loyihasining  hayotiyligi  davri  va 

loyiha pul oqimlarining  vaqt     i ha taqsimlanishi 

hisobga olinadi; 

3.  Vaqt  omili  hisobga  olinadi  va  joriy  qiymatlarda 

ifodalanadi; 

4.  Sof  joriy  qiymat     rsat i hi  vaqt      i ha 

additiv,   a  i  turli  loyihalarning  NPV  qiymatlarini 

 ig i  isi i topish mumkin; 

5.  Investitsiya  loyihasini  moliyalashtirishga  qabul 

qilish  orqali  korxona  (firma,investor)ning  iqtisodiy 

potentsialini qanchaga   zgarishi i prognoz bahosini 

beradi,   a  i  “firma  boyligi”  ni  qanchaga 

oshganligini ifodalaydi; 

6.  Bu  usul  investitsiya  loyihalarini  samaradorligini 

baholashning eng asosiy kriteriyalariga mos keladi. 

1.  NPV  –  absolyut     rsat i h     li ,  u  

loyihaning  diskontlangan  daromad  va 

xarajatlari    rtasi agi  farqini  ifodalaydi

ammo  muqobil  investitsiya  loyihalarining 

daromad  va  xarajatlari  miqdorining  xajmini 

hisobga olmaydi; 

2.  Absolyut     rsat i h     lga ligi  sababli, 

loyihaning rentabelligini ifodalamaydi; 

3.  Diskont stavkasi qiymatiga   g liq; 

4.  Diskont  stavkasi  loyihaning  butun 

muddati  davomida    zgar as  deb  qabul 

qilinadi,  lekin  keyinchalik  iqtisodiy  shart-

sharoitlarning    zgarishiga    g liq  holda 

diskont stavkasi ham   zgarishi mumkin; 

5.  Uzoq  muddatga     l alla ga   aniq 

prognozlarni talab etadi. 



 

7-rasm. Sof joriy qiymat usulining afzalliklari va kamchiliklari

36

 

Demak,  yuqorida  ta  i la     tga i iz e ,  sof  joriy  qiymat  kompaniya(firma, 



korxona,  investor)  boyligini  umuman  qanchaga    sga ligi i     rsati   beradi,  lekin 

uning   sishi i nisbiy darajasini    rsati  bermaydi. 

                                                 

36

 Muallif tomonidan tuzildi. 



 

56 


Bunday  kamchilikni  bartaraf  etish  maqsadida,  investitsiyalarning  rentabelligini 

hisoblash usulidan foydalaniladi. Investitsiyalarning rentabelligini hisoblash usuli bir 

birlik  qilingan  xarajatlarga  qancha  daromadlar  t  g ri  kelishini  aniqlab  beradi  va 

aynan  shu  kriteriyaga  asoslangan  holda  umumiy  investitsiya  xajmi  cheklangan 

sharoitda bir-biriga   g liq    l aga  mustaqil investitsiya loyihalarini tanlash orqali 

optimal  investitsiya  portfelini  tuzishda  foydalaniladi.  Investitsiyalar  rentabelligini 

hisoblash usuli loyihaga q   ilga   a lag lar a     rila iga  nisbiy daromadlilikni 

ifodalaydi.  Bu  usulning  afzalliklari  va  kamchiliklarini  umumlashtirgan  holda 

quyidagi  8-rasmda ifodalash mumkin. 

 

Afzalliklari 



Kamchiliklari 

1. 


Nisbiy 

   rsat i h 

   li , 

investitsiyalarning 

samaradorligini, 

rentabelligini ifodalaydi; 

2.  Investitsiya  resurslari  cheklangan 

sharoitda  optimal  investitsiya  portfelini 

tuzishga imkon beradi; 

3.  Loyihani  havfsizlik  zahirasining 

mavjudligi  t  g risi a  fikr  yuritishga 

imkon beradi.  

1.Noadditiv,   a  i  turli  loyihalarning  PI 

qiymatlarini   ig i  isi i  topish  mumkin 

emas; 

2. Diskont stavkasi qiymatiga   g liq. 



 

 

8-rasm. Investitsiyalar rentabelligini hisoblash usulining afzalliklari va 

kamchiliklari

37

 

 

Investitsiya loyihalari samaradorligini aniqlashda va loyiha     i ha qaror qabul 

qilishda  yuqoridagi  ikki  usuldan  birini  tanlash  kifoya  qiladi.  Loyihalar 

taqqoslanganda  esa,  ikkala  usuldan  foydalangan  afzal  hisoblanadi,  chunki    ular 

loyihani har tomonlama baholashga yordam beradi. 

Foydaning ichki  e   ri i aniqlash usulining afzalliklari shundaki, u har qanday 

kompaniyaning  bosh  maqsadi  –  kompaniya  va  uning  aktsiyadorlari  boyligini 

   pa tirishga  erishish  uchun  qaratilgandadir.  Investitsiya  loyihasining  foydaning 

                                                 

37

 Muallif tomonidan tuzildi. 



 

57 


ichki   e   ri i  aniqlash  orqali  bu  loyiha  foydali  yoki  foydasizligini  osongina  bilib 

olish mumkin. 

Agar  loyihaning    NPV     rsat i hi  belgilangan  diskont  stavka  asosida  ushbu 

investitsion loyihani samarali yoki samarali emasligini aniqlab bersa, loyihaning IRR 

   rsat i hi  investitsion  loyihani  hisob-kitob  qilish  jarayonida  aniqlanadi  (shunday 

diskont  stavka  topiladiki,  bunda  NPV=0     la i)  va    aniqlangan  foydaning  ichki 

 e   ri  investor  tomonidan kiritilayotgan  kapitalning   e   ri  bilan  taqqoslanadi  va 

loyiha      i ha  qaror  qabul  qilinadi.  Agar  investitsiyalar  rentabelligini  hisoblash 

usulida  chegaralanish  mavjud  desak,   a  i  u  qabul  qilingan  diskont  normasi 

asosidagina  loyihaning  samaradorligini     rsati   bera  olsa,    foydaning  ichki 

 e   ri a  unday  chegaralanish  mavjud  emas.  Foydaning  ichki   e   ri i  aniqlash 

usulining  afzalliklari  va  kamchiliklarini  umumlashtirgan  holda  quyidagi    9-rasmda 

ifodalash mumkin. 

 

Afzalliklari 



Kamchiliklari 

1. Nisbiy    rsat i h; 

2. 

Diskont 


stavkasi 

qiymatiga   g liq emas; 

3.Investorlar  daromadlarini 

   pa tirishga 

   l alla ga . 

 

1.  Agar  ikkita  loyihaning  IRR     rsat i hi  jalb 



qilingan  investitsiyalar  bahosidan  yuqori     lsa,  u 

holda  foyda  ichki   e   ri i  hisoblash  usuli  asosida 

ularning  ichidan  eng  samarali  loyihani  aniqlab 

   lmaydi;  

2.  Noadditiv     li ,  konkret  loyihani  ifodalaydi,  bu 

   rsat i h  investitsion  portfeldagi  loyihalarning 

barchasiga  umumiy     la  olmaydi  va  investitsion 

portfelni baholashda qiyinchilik t g  ira i; 

3.  N a  a a i   xarakterdagi  pul  oqimlari  uchun  bir 

nechta qiymatlarga ega    la i; 

4.  Nisbiy     rsat i h     lga ligi  uchun  firma 

boyligining  qanchaga    sga ligi i     rsati   bera 

olmaydi; 

5.  Hisob-kitoblarda qiyinchiliklarning mavjudligi. 



 

9-rasm. Foydaning ichki me’yorini aniqlash usulining afzalliklari va 

kamchiliklari

38

                                                 

38

 Muallif tomonidan tuzildi. 



 

58 


Diskontlangan  qoplanish  muddatini  aniqlash  usuli  yuqorida     ri     tilga  

usullarga  q  shi  ha  tarzda  hisoblanadi.  Bu     rsat i h  orqali  investor  loyihaga 

kiritgan kapitalini va u     i ha foizlarni qanday muddat davomida qaytarib olishini 

   rishi mumkin. Ushbu usulning afzalliklari va kamchiliklarini  quyidagi  10-rasmda 

ifodalash mumkin. 

 

Afzalliklari 



Kamchiliklari 

1. 


Loyihaning  hayotiyligi  davriga, 

tugatilish muddatiga   g liq emas; 

2. 

Investitsiya 



loyihasining 

likvidliligi va risklilik darajasi t  g risida 

(aniq     l asa-da,)  umumiy   a l   t 

beradi. 


1.  Investitsiyalarning  amal  qilishining 

t  liq davrini hisobga olmaydi; 

2. Noadditiv xususiyatga ega; 

3. Investitsiyalarning 

daromaddorligini 

hisobga olmaydi. 

 

 

10-rasm. Diskontlangan qoplanish muddatini aniqlash usulining afzalliklari 



va kamchiliklari

39



 

Umuman olganda, yuqorida    ri    tilga  investitsion loyihalarning moliyaviy-

iqtisodiy  samaradorligini  aniqlash  usullarida  loyihani  amalga  oshirish  davridagi  pul 

oqimlarining     pa ishi,  kamayishi  yoki    zgarishi,    zgar asligi  bevosita 

baholanmaydi.  Shuning  uchun  bu  usullardan  foydalanishda  investorlarning 

amortizatsiya,  risklar  va  hokazolar      i ha  moliyaviy  maqsadlarini  hisobga  olish 

lozim. Bu ayniqsa, loyihani baholashda qaysi usuldan foydalanish  a q l    lishini 

aniqlashda muhim hisoblanadi. 



 

3.2.  Investitsiya 

loyihalarining 

moliyaviy-iqtisodiy 

samaradorligini 

baholashni takomillashtirish yo’llari 

 

Yuqorida  olib  borilgan  tahlil  ishlari  loyihalarning  moliyaviy-iqtisodiy 

samaradorligini  aniqlashga  etarlicha   a l   tlar  bera  oldi,  desak      lag a 

   l a  i. 

                                                 

39

 Muallif tomonidan tuzildi. 



 

59 


Investitsiya  loyihalarining  moliyaviy-iqtisodiy  samaradorligini  baholashni 

takomillashtirish    z  navbatida,  rivojlangan  mamlakatlarning  bu  boradagi  ilg  r 

tajribalarini mamlakatimizda q  llash imkoniyatlarini tadqiq etishga asoslanadi. 

Jahon  amaliyotida  investitsiya  loyihalarining  samaradorligini  baholash,  asosan 

diskontlashtirish usullari asosida olib borilmoqda. 

Shu    ri  a  ta  i lash  joizki,  investitsiya  loyihalarining  samaradorligini 

baholashni  takomillashtirishda  ayrim  zamonaviy  xorijiy  iqtisodiy  adabiyotlar

40

ni 



  rga ish  va  chuqur  tahlil  qilish  ularni  takomillashtirishda  yaxshi  asos     la  oladi. 

Ulardagi usullarning barcha ijobiy tomonlarini milliy iqtisodiyotimizning   ziga xos 

jihatlarini  hisobga  olgan  holda  q  llash,  mazkur  sohani  takomillashtirishga  xizmat 

qiladi. 


Milliy  iqtisodiyotni  modernizatsiyalash  asosida  intensiv  rivojlanishni     lga 

q   ish a investitsiyalarning, ayniqsa xorijiy investitsiyalarning  tutgan   r i beqiyos 

ekanligini  ta  i laga   holda,  chet  el  tajribalarini,  xususan  kapital   a lag lar 

q   ish i g  eng  optimal  variantini  ishlab  chiqish  va  asoslab  berish,  shuningdek,  

investitsiya  loyihalarinig  samaradorligini  baholashning  xorij  tajribalarini  va 

amaliyotini    rga ish  orqali  iqtisodiyotimiza  tadbiq  etish  foydadan  holi  emas,  deb 

aytish  mumkin.      Xususan,   a zi  bir  davlatlarda  loyihalar  samaradorligini  baholash 

uch  bosqichda  amalga  oshiriladi:  loyihaning  ijtimoiy  ahamiyati  ekspert  baholash 

amalga  oshiriladi;  loyihaning  samaradorlik     rsat i hlari  tahlil  etiladi;  loyihadagi 

ishtirokchilar  tarkibi  va  uning  moliyaviy  amalga  oshirilishi  hamda  loyiha 

ishtirokchilarining har birining samarasi aniqlanadi.  

Shu   ri  a loyihalarni samradorligini baholashga doir quyidagi fikrlarni aytib 

  tish  lozim,  deb     la  iz.  Investitsiya  loyihalarini  baholashning  YuNIDO 

uslubiyoti barcha mamlakatlar uchun umumiy tarzda ishlab chiqilgan    li , unda har 

bir  mamlakatning    ziga  xos  alohida  xususiyatlari  e ti  rga  olinmagan.  Shunday 

ekan, banklarda ushbu uslubiyotdan foydalanayotgan mamlakatning milliy, ijtimoiy-

                                                 

40

 Богатин Ю.В., Швандар В.А. «Инвестиционный анализ»: Учебное пособие для вузов. – М.: ЮНИТИ-ДАНА



2000; Виленский П.Л., Ливщиц В.Н., Смоляк С.А. Оценка эффективности инвестиционных проектов: Теория и 

практика: учеб. пособие. – 4-е изд., перераб. и доп. – М.: Издательство «Дело» АНХ. – 2008. ва бошқалар. 



 

60 


iqtisodiy,etnik,  geografik  xususiyatlariga,  tarixiy-iqtisodiy  rivojlanishi,  aholining 

turmush tarzi, mamlakatning iqtisodiy va intellektual salohiyatiga, ijtimoiy ahvoliga, 

rivojlanish strategiyasi va investitsiya siyosatiga, tashqi aloqalar va milliy bozorning 

  ziga xos tomonlariga qat i  e ti  r berish juda muhim masala hisoblanadi. 

Respublikamizdagi tijorat banklarining loyihaviy moliyalashtirish faoliyati davr 

talabiga mos holda rivojlanib, nafaqat bank hodimlari, balki investitsiya faoliyatining 

barcha ishtirokchilari ham investitsiya loyihalarini moliyaviy-iqtisodiy tahlil qilish va 

baholash  hamda  loyiha      i ha  risklarini  boshqarish  chora-tadbirlari  haqida  aniq 

bilim,  malaka  va   a l   tlarga  ega     lishlari  lozim.  Buning  uchun  banklarda 

loyihalarni  moliyalashtirish,  ekspertiza  qilish  va  baholash  ishlari  bilan 

sh g  lla    hi mutaxassislarni qayta   qitish va malakasini oshirish zarur.  

Investitsiya loyihalarini moliyalashtiruvchi barcha tijorat banklarida bizningcha, 

quyidagi dolzarb va muammoli mavzularda   q   seminarlari tashkil etish zarur: 

-  Respublikamizdagi  tijorat  banklarining  loyiha      i ha  mutaxassislari 

investitsiya  loyihalaridagi  mavjud  yoki  kutilishi  mumkin     lga   risk  va 

noaniqliklarni  aniqlash,  tahlil  qilish  va  baholashga  doir  muammolarni    rga ish  va 

ularning  echimiga  oid  chora-tadbirlar  haqidagi  bilimlarini  oshirishlari  lozim.  Bu 

boradagi  qiyinchiliklarga  duch  kelishlarining  sababi,  investitsiya  loyihalariga  ta sir 

etuvchi    risk  turlarini  boshqarish  bank  xodimlari  va  mutaxassislardan  matematik 

hisob-kitoblar, ehtimollar nazariyasi, statistik usullar va kompyuter texnologiyalariga 

oid bilim, malaka va tajribalarni talab etadi;  

-  Bundan  tashqari  jahonda  moliyaviy-iqtisodiy  inqiroz  davom  etayotgan  bir 

paytda  inflyatsiyaning  ijtimoiy  hayotning  barcha  jabhalariga  ta siri i  inobatga  olib,  

banklarda  loyihalarni  moliyaviy-iqtisodiy  baholash  albatta  inflyatsiyani  ta siri i 

hisobga  olgan  holda  amalga  oshirilishi  t  g risi a   a l   tlarga  ega     lishlari 

lozim; 


-  Investitsiya  loyihalarining  moliyaviy-iqtisodiy  samaradorligini  baholash 

usullarini  q  llash a  ayrim  banklarda     pi  ha,  diskont  stavkani  taxminan  qayta 

moliyalashtirish stavkasi bilan tenglashtirib hisoblaydilar, bu esa diskont stavkaning 


 

61 


mazmunan   t  g ri     lishiga va natijada,  diskontlash usullarining   t  g ri  talqin 

qilinishiga  olib  keladi.  Shuning  uchun  diskontlashtirish  usullaridan  foydalanishda 

diskont  stavkasini  shakllantirish  va  unga  ta sir  etuvchi  omillar  hamda  kapitalning 

  rtacha tortilgan qiymati (WACC)ning mazmuni,  mohiyati ,  uni hisoblash tartibini 

tushuntirish zarur, deb    la  iz. 

-  Investitsiya  loyihalarining  moliyaviy-iqtisodiy  samaradorligini  baholashning 

diskontlashga  asoslangan  usullarini  q  llash a  pul  oqimlarini  to g ri  hisob-kitob 

qilinishiga katta e ti  r berish lozim, chunki ayrim tijorat banklarida    pi  ha NPV 

ni hisoblashda  sof pul oqimining   r iga, kumulyativ pul oqimlaridan foydalaniladi 

yoki  sof  pul  oqimlarini  hisoblashda    loyiha  daromadlaridan  xarajatlarni  ayirish 

 h g i a  ham  kredit  uchun  t  la a iga   foiz  summalari,  ham  asosiy  qarz  summasi 

ayriladi, vaxolanki, asosiy qarz summasi investitsiya xarajatlari tarkibida yotadi. Bu 

esa,  investitsiya  xarajatlarining  ikki  marta  ayirilib,  ikki  marta  diskontlanishiga  olib 

keladi.  Natijada  loyiha  t  g risi a    t  g ri  xulosalarga  olib  keladi.  Shuning  uchun 

loyihaning  sof  pul  oqimlarining  mazmuni,  mohiyati  va  uni  hisoblash  tartibi 

t  g risi a aniq va tushunarli  a l   tlar berish zarur. 

Investitsiya loyihalarini tadqiq etish uchun YuNIDO tashkiloti tomonidan tizimli 

dastur  sifatida  ishlab  chiqilgan  Comfar  va  Prospin  dasturlari  bugungi  kunda  keng 

q  lla il  q a.  Bu  tizimli  dastur  asosida  loyiha      i ha  sotish  xajmi,  ishlab 

chiqarish  xarajatlari,  loyihani  moliyalashtirish  manbalari,  kredit  uchun  foizlar, 

amortizatsiya  xarajatlari,  pul  oqimlari  va  boshqalar  t  g risi a  jadvalli   a l   tlar 

olishga  keng  imkoniyatlar  beradi.  Amaliyotda  investitsiya  loyihasining  iqtisodiy 

samaradorligini  baholash  uchun,  asosan,  TEO  –  INVEST  axborot  texnologiyalari 

dasturidan  foydalanilmoqda.  TEO  –  INVEST  –  bu  loyihalarni  moliyalashtirish  va 

ularni  samaradorligini  tahlil  qilish  uchun  kompleks  dasturiy  ta  i  t     li  

hisoblanadi.  Mazkur  dasturiy  ta  i  t  orqali  investitsiya  loyihalari  moliyaviy  va 

iqtisodiy jihatdan tahlil qilinadi hamda ularning iqtisodiy samaradorligi a  a a i  va 

diskontlashga  asoslangan  usullar  asosida  baholanadi.  Demak,  respublikamizda  ham 



 

62 


investitsiya  loyihalarini  baholashda  jahon  amaliyotida  q  lla ila  tga   kompyuter 

dasturlaridan keng foydalanilsa, maqsadga muvofiq    lar edi. 

Amaliyotda    investitsiya  loyihalari  moliyaviy-iqtisodiy  samaradorligini 

baholashni  takomillashtishda  loyiha  tanlovini  samarali  tashkil  etish  muhim 

ahamiyatga ega. Shundan kelib chiqib, loyiha tanlovini quyidagicha ifodalaymiz (11-

rasm). 


 

Download 0.62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling