M a'ruza №11. Molеkulalarning magnit xususiyatlari

Yuqorida aytganimizdek, yadroning spin kvant soni J=0 bo`lsa Q ham nolga teng bo`ladi: J=0Q=0 Xar xil shakldagi yadrolar.

Demak, yadroning musbat zaryadi tashqi magnit maydoni yo`nalishiga paralel o`q bo`yicha ko`proq taqsimlangan bo`lsa, Q>0, agar N ga perpendikulyar yo`nalishda kuchliroq (ko`proq) taqsimlangan bo`lsa Q<0 bo`ladi. Shunday hollar ham borki yadrodagi hamma zarrachalarning summar spini J=1/2 teng bo`lishi mumkin. Bunda zaryadning taqsimlanishi sferik bo`lishiga qaramay (e.Q=0),, yadro magnit momentiga ega bo`lib holadi. J1 bo`lsa, yadro spinga yani mexanik momentga ega va bunday yadroda proton zaryadining taqsimlanishi sferik bo`lmasligi mumkin. Q>0 bo`lishi proton zaryadi maydon yo`nalishiga mosligini, Q<0 bo`lishi esa zaryadning bosh o`qqa tik bo`lgan yo`nalish bo`ylab to`planganligini ko`rsatadi (2).

• 
  Demak, yadroning musbat zaryadi tashqi magnit maydoni yo`nalishiga paralel o`q bo`yicha ko`proq taqsimlangan bo`lsa, Q>0, agar N ga perpendikulyar yo`nalishda kuchliroq (ko`proq) taqsimlangan bo`lsa Q<0 bo`ladi. Shunday hollar ham borki yadrodagi hamma zarrachalarning summar spini J=1/2 teng bo`lishi mumkin. Bunda zaryadning taqsimlanishi sferik bo`lishiga qaramay (e.Q=0),, yadro magnit momentiga ega bo`lib holadi. J1 bo`lsa, yadro spinga yani mexanik momentga ega va bunday yadroda proton zaryadining taqsimlanishi sferik bo`lmasligi mumkin. Q>0 bo`lishi proton zaryadi maydon yo`nalishiga mosligini, Q<0 bo`lishi esa zaryadning bosh o`qqa tik bo`lgan yo`nalish bo`ylab to`planganligini ko`rsatadi (2).
  

Proton va neytronlarni soni juft qiymatga ega bo`lgan yadrolar a tipga kiradilar (J=0, e.Q=0). Yadro spinini topish uchun quyidagi jadvaldan foydalansa bo`ladi.

Ядро	Nпротон	Nнeйтрон	A(Nпротон-Nнeйтрон)	J
16О, 12Мg, 28Si, 32S	Juft (o`zaro компeнсация-ланган)	Жуфт (o`заро компeнсация-ланган)	Жуфт (ҳаммаси жуфтлашган)	0
19F	Тоқ ()	Жуфт (o`заро компeнсация-ланган)	Тоқ ()	J=1/2 (яримлик сон)
9Вe, 13C, 17O	Жуфт (o`заро компeнсация-ланган)	Тоқ ()	Тоқ ()	J=(2n+1)/2 ярим
10В, 14N	Тоқ ()	Тоқ ()	Жуфт () (иккаласи параллeл) (o`заро компeнсациялашмайди)	J=бутун сон

Faqat to`rtinchi holdagina J butun son qiymatlarga ega bo`lyapti. YaMR spektri J=1/2 bo`lgan yadrolar uchun ko`proq tekshiriladi. J=0 bo`lgan yadrolar uchun uni tekshirish mumkin emas, chunki bunday yadrolarning mexanik momenti bo`lmaydi. J1 bo`lgan yadrolar (3, 4 hollar) uchun YaMR-spektr ayrim hollarda kuzatiladi.

• 
  Faqat to`rtinchi holdagina J butun son qiymatlarga ega bo`lyapti. YaMR spektri J=1/2 bo`lgan yadrolar uchun ko`proq tekshiriladi. J=0 bo`lgan yadrolar uchun uni tekshirish mumkin emas, chunki bunday yadrolarning mexanik momenti bo`lmaydi. J1 bo`lgan yadrolar (3, 4 hollar) uchun YaMR-spektr ayrim hollarda kuzatiladi.
  
• 
  1-xil yadroli atomlarga 16О, 12Мg, 28Si, 32S atomlarning yadrolari kiradi.
  
• 
  2-xil yadroli atomlarga 19F (9+10) ning yadrosi kiradi.
  
• 
  3-xil yadroli atomlarga 9Вe (4+5), 13C (6+7), 17O (8+9)) larning yadrolari kiradi.
  
• 
  4-xil yadroli atomlarga 10В (5+5), 14N (7+7) larning yadrolari kiradi.
  
• 
  Yadrolarning mexanik momenti R yadro spin kvant soni J bilan quyidagicha bog’langan: J-kvant soni yadroning spini deyiladi.
  
• 
  Elektronning spin kvant soni -1/2 dan +1/2 gacha o`zgaradi. Yadrolarda J 0 dan boshlab 6 gacha o`zgaradi. Yadrolar 1 ta elektrondan farq qilgan holda bir necha nuklonlardan iborat bo`lishi mumkin, chunki yadro murakkab sistema. Atrof muhitdan xoli holda turgan (izolyatsiyalangan) sistema uchun xarakat miqdorining to`liq momenti yo`nalish bo`yicha ham o`zgarmay saqlanadi. Agar o`z simmetriyasiga ega bo`lgan tashqi magnit maydon yo`nalishi atrofida harakati, aylanishi ya'ni pretsessiyalanishi ro`y beradi.