M. I. Kuzmenkov, A. A. Sakovich O‘tga chikadigan nometallik va silikat materiallar texnologiyasi asoslari

3.2. eksperimental qism


Glazurli kompozitsiyalar. Turli sirlarning murakkab kompozitsiyalarini solishtirish va turli xil shisha hosil qiluvchi oksidlarning sirlarning xususiyatlariga ta'sirini o'rganish uchun maxsus formuladan (Seger formulasi) foydalaniladi, unga ko'ra bir valentli asoslar yig'indisi R.₂OK₂O, Na₂O, Li₂O va boshqalar) va ikki valentli RO (CaO, MgO va boshqalar) birga teng. Ushbu "birlik" bilan R tipidagi "neytral" oksidlarning molekulalari soni taqqoslanadi₂O₃(SiO₂, TiO₂, B₂O₃). Shuning uchun formulaning chap tomonida asosiy oksidlar miqdori, o'rtada - "neytral" oksidlar soni va o'ng tomonida - kislotali oksidlar berilgan.
1 (R₂O+RO)∙mR₂O₃∙nRO₂
qaerda (R₂O + RO) - bir va ikki valentli asosli oksidlar; R₂O₃- "neytral" oksidlar;
RO₂- kislota oksidlari;
m, n- koeffitsientlar.


Shiqillagan tarkibiga ko'ra sirning yalpi tarkibini hisoblash. Eriydigan sirning tarkibi wt bilan berilgan. %:

kvarts qumi - 3,1;

sodali suv - 21,3;
loy - 6,2; temir oksidi - 9,4;

borik kislotasi - 21,8;

dala shpati - 5,2.
Xom ashyoning kimyoviy tarkibi jadvalda keltirilgan. 31

31-jadval

Xom ashyoning kimyoviy tarkibi

Materialning nomi			Oksidlarning tarkibi, wt. %
rial
	SiO2	Al2O3	Fe2O3	CaO	MgO	Na2O	K2O	B2O3	RFP
Kvarts qumi	98.2	0,30	0,70	0,25	0,35	−	−	−	0.2
Dala shpati	65.04	20.04	0,24	0,8	0,18	3.74	9.38	−	0,21
Soda kuli	−	−	−	0,22	0,35	60,75	−	−	38.68
hammom
Borik kislotasi	−	−	−	−	−	−	−	55,0	45,0
temir oksidi	−	−	100	−	−	−	−	−	−
Loy	61,78	20.3	6.4	1.10	1.69	0,82	0,95	−	6.94

101

Yaltiroqning tarkibini bilish uchun xom ashyoning har bir komponentining kimyoviy tarkibini aralashmadagi ushbu komponentning foiziga ko'paytirish kerak (32-jadval).

32-jadval

Xom ashyo bilan sir aralashmasiga kiritilgan oksidlar miqdori

Ism	Shixtova			Oksidlarning tarkibi, wt. %
	tarkibi,
material
		SiO2	Al2O3	Fe2O3	CaO	MgO	Na2O	K2O	B2O3		RFP
	wt. %
Kvarts	36.1	35.45	0,10	0,25	0,09	0,12	−	−	−		0,07
qum
Dala shpati	5.2	3.38	1.06	0,12	0,04	0,01	0,19	0,48	−		0,01
sodali kaltsiy -	21.3	−	−	−	0,04	0,07	12.94	−	−		8.23
belgilangan
Borik kislotasi	21.8	−	−	−	−	−	−	−	11.99		9.81
bu
temir oksidi	9.4	−	−	9.4	−	−	−	−	−		−
Loy	6.2	3.83	1.26	0,39	0,07	0,10	0,05	0,06	−		0,48
Jami	100	42.66	2.42	10.16	0,24	0,30	13.18	0,54	11.99		18.56

• 
  fritning kimyoviy tarkibi uchun qayta hisoblangan (LFR - hisobga olinmagan) biz (og.%) olamiz:
  

SiO₂= 52,38 60,3 = 0,868 mol; Al₂O₃= 2,97 102,2 = 0,029 mol; Fe₂O₃= 12,47 159,7 = 0,078 mol; CaO = 0,29 56,1 = 0,005 mol;

MgO = 0,37 40,3 = 0,009 mol; Na₂O = 16,18 62,0 = 0,260 mol; K₂O = 0,66 94,2 = 0,007 mol; B₂O₃= 14,99 69,6 = 0,215 mol.

Biz asosiy oksidlarning mol yig'indisini aniqlaymiz (R₂O+RO) = (0,005+0,009+0,260+0,007) = 0,281 soat

Na₂O = 0,260 0,281 = 0,9252; K₂O = 0,007 0,281 = 0,0249; CaO = 0,005 0,281 = 0,0177;

MgO = 0,009 0,281 = 0,0320; Al₂O₃= 0,029 0,281 = 0,1032; Fe₂O₃= 0,078 0,281 = 0,2775; SiO₂= 0,868 0,281 = 3,08;

102

B2O3= 0,215 281 = 0,0,7651;
0,9252 Na2O
0,0249 K2O
0,0177 CaO	0,1032Al2O3	3,08 SiO2
0,0320 MgO	0,2775 Fe2O3	0,7651B2O3
Zeger formulasi bo'yicha zaryad tarkibini hisoblash.Asosiyning yalpi tarkibi
zuri quyidagicha ko'rinadi:
0,1K2O		1,75 SiO2
0,65 Na2O	0,05 Al2O3	0,35B2O3
0,125 CaO
0,125 MgO

Sirning yalpi tarkibiga ega bo'lgan holda, biz undan tegishli miqdordagi xom ashyodagi sir zaryadining retseptini aniqlaymiz. Buning uchun biz har bir komponentni molekulyar og'irligiga ko'paytiramiz va har bir oksidning massa qismlarini topamiz:

K₂O = 0,1∙94,2=9,42 wt. h = 4,8 og'irligi. %
Na₂O = 0,65∙62=40,3 wt. h = 20,5 og'irligi. %
CaO = 0,125∙56,1=7,013 og'irlik. h = 3,56 og'irligi. %

MgO \u003d 0,125 ∙ 40,3 \u003d 5,038 og'irlik. h = 2,56 og'irligi. %

Al₂O₃= 0,05∙102,2=5,11 og'irlik. h = 2,60 og'irlik. %
SiO₂= 0,75∙60,3=105,325 og'irlik. h = 53,56 og'irligi. %
B₂O₃= 0,35∙69,8=24,43 og'irlik. h = 12,42 og'irligi. %
Jami: 196,636 og'irligi. h = 100 og'irlik. %

Kimyoviy tarkibi tovar materiallar taqdim etdi

jadvalda. 33.

33-jadval