M porsaev, B. Sh. Safarov, D. Q. Usmanova raqamliiqtisodiyot asoslari

Ulardan birinchisi ishlatilgan elektron tijorat texnologiyalari bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan yangi, ilgari noma’lum bo‘lgan ish­lash ko‘rsatkichlarini qidirishdan iborat. Shu bilan birga, bu har doim ham tijorat operatsiyalarining barcha shakllari uchun amalga oshirib bo‘lavermasligiga ishonch hosil qilish kerak.
Bunday holda, ikkinchi yondashuvni qo‘llashga to‘g‘ri keladi

• 
  oldindan ma’lum bo‘lgan samaradorlik ko‘rsatkichlaridan foyda­lanish, bu esa o‘z navbatida ushbu taniqli ishlash ko‘rsatkichlariga elektron tijorat texnologiyalarining ta’sirini miqdoriy baholashni talab qiladi.
  

Elektron tijorat amaliyoti shuni ko‘rsatadiki, aksariyat hol- larda elektron tijoratning yuqori samaradorligi muomaladagi xa- rajatlarni minimallashtirish orqali ta’minlanadi.
Ushbu sohada elektron tijorat samaradorligini baholashga uslubiy yondashuv quyidagicha bo‘lishi mumkin.

• 
  elektron tijoratning samaradorligini baholash uchun o‘rganilayotgan obyekt sohasini aniqlash;
  
• 
  ushbu sohadagi tadbirkorlik subyektining maqsadli funktsiyasini aniqlash;
  
• 
  maqsadga erishish uchun ishlash ko‘rsatkichlarini aniqlash;
  
• 
  ishlash mezonlarini shakllantirish;
  
• 
  samaradorlik ko‘rsatkichlarini aniqlash uchun zarur statis- tik va Boshqa ma’lumotlarni olishni tashkil etish;
  
• 
  ko‘rsatkichlar va ishlash mezonlarini hisoblash;
  
• 
  natijalarni tahlil qilish va qarorlar qabul qilish.
  

Elektron tijorat tizimlarining samaradorligini baholash
usullari
Samaradorlikni baholash muammosi etarlicha keng va texnik, iqtisodiy, tashkiliy va boshqa jihatlarni o‘z ichiga olishi mumkin. Shuning uchun, elektron tijorat tizimlaridan foydalanish- ning turli jihatlarini baholash uchun tegishli ishlash mezonlarini aniqlash kerak, shunda ularning har biri uchun unga muvofiq amalga oshirilayotgan dasturni tuzatish, ishlab chiqish va takomil- lashtirish bo‘yicha qo‘shimcha choralar ko‘rish va zarur cho- ralarni ko‘rish mumkin.
Elektron tijorat samaradorligini baholash uchun an’anaviy ravishda quyidagilar qo‘llaniladi:

• 
  iqtisodiy;
  
• 
  tashkiliy;
  
• 
  marketing.
  

Ushbu sohalarning har biri tegishli samaradorlik ko‘rsat- kichlariga ega.