Madaniy ma’rifiy ishlarni boshkarishda tadbir ssenariysini roli

Madaniy ma’rifiy ishlarni boshkarishda
tadbir ssenariysini roli.
Reja

1. 
   Madaniy ma’rifiy muassasalar ssenariysining moxiyati.
   
2. 
   Ssenariy turlari.
   
3. 
   Ssenariy ustida ishlash.
   
4. 
   Xulosa.
   

Ssenariy -lotincha suzdan olingan bulib, dramatik asarning rejasi demakdir. Xozirgi san’atlarda 4 xil ssenariy mavjud:

1) kino san’ati ta’sviriy vositalari yordamida ekranda kursatishga muljallangan adabiy asar.
2) imporvizatsiya teatrida spektaklning syujet sxemasi.
3) balet syujetining batafsil bayoni.
4) operada librettoning dramatik rejasi.
Ssenariy xozirgi zamon sharoitida madaniy ma’rifiy muassasa faoliyatini yaxshilashning xam asosiy mezoni bulib koldi. Ommaviy-badiiy tadbirlarning ba’zilari, masalan, tematik konsertlar, savol-javob uchrashuv raks kechalari, «Ogzaki jurnal»lar, «Askiya», «KVN» lar uz lirik tabiatiga kura detallashtirilgan ssenariyni talab kilmaydi. Ular uchun ssenariy rejasi tuziladi. Bunday tadbirlarda kechada suzga chikuvchilarning nomlari, nomerlar, nima xakida suz borishi kiskacha yozib chikiladi. Xullas ssenariy rejasi-turli chikishlarning kiskacha bayoni, anik dramatik xolatlarning kiska kaydlaridir. Ssenariy rejasida imperizatsiya muxim urin tutadi. Madaniy ma’rifiy muassasa tayyorgarlikka ega bulgan kishilargina katnaydi. Masalan, savol-javob, dam olish kechalarini olaylik. Ularda olib boruvchi yoki diktor tadbir mazmunini, saxnada yoki xonada zuxr etilayotgan vokealarni boshkarib boradi, kishilar dikkatini bir epizoddan ikkinchi epizodga jalb etadi, tomoshabinlarga badiiy va publitsistik suz vositasida ta’sir kursatadi, suzga chikuvchisida ta’sir kursatadi, suzga chikuvchilarning saxnaga chikishini uyushtiradi. Ssenariyda madaniy ma’rifiy muassasa tadbirining yunalishi belgilanadi. Olib boruvchi tadbir mobaynida ssenariyni tuldirishi, boyitishi va jonlantirishi lozim. Ammo improvizatsiya ssenariyni inkor etmaydi. Masalan, madaniy ommaviy tadbirlar, badiiylashgan publitsistik kechalar uchun mukammal ssenariylar tuziladi. Bu tadbirlarda, xam tomoshada rejissura, tasviriy san’at, musika, nur, shovkin va boshka vositalardan keng foydalaniladi. Madaniy muassasa xamisha anik xonaga ega. An’anaga kura, madaniy ma’rifiy muassasa kupincha ushbu tartibda tuziladi: Boshkaruvchi kiskacha kirish kiladi, sungra bir necha kishi suzga chikadi. Orada konsert nomerlari kiritiladi. Bunday tadbirlar shakl jixatidan 2 kismga bulinadi:

1. 
   Doklad, katnashchilar nutki, tabrik.
   
2. 
   Konsert tabriklar (badiiy kism).
   

Madaniy ma’rifiy muassasadagi ommaviy – badiiy tadbirlarga keng mikyosda jalb etish, ularni aktivligini oshirish, ular kalbida xis – xayajon kuzgan-ssenariy avtorlari va rejisyorlarning muxim vazifasidir. Ba’zi teatr rejisyorlari, aktyorlariga topshiriladi. Madaniy muassasa dramaturgiyasi aktivlarini uyushtirish. Abadiy ssenariylar yozishga kizikuvchi, kobilyatli kishilarni madaniy muassasaga jalb kilish lozim. Ularni bir guruxga uyushtirib madaniy-ma’rifiy faoliyatning vositalari, shakllari va metodlari bilan tanishtirish topshirik berish, moddiy va ma’naviy ragbatlantirish lozim. Ommaviy-badiiy tadbirlar ssenariysi avtori mafkuraviy xayotimizni chukur bilishi kerak. Madaniy ma’rifiy muassasasining yillik ish rejasi madaniy ma’rifiy muassasa dramaturgiyasi uchun tematik asosdir. Odatda yillik rejada mavzular balki tadbirning shakli xam anik kursatiladi. Adabiy ssenariy ustida ishlash bir necha boskichlarda olib boriladi.
Ssenariy yozishdan maksad (masalani kuyilishi)

1. 
   Ssenariy tukimasi ustida ishlash.
   
2. 
   Ssenariy yuzasidan ish reja tuzish.
   
3. 
   Xujjatli materiallarni tuplash.
   
4. 
   Badiiy materiallarni tuplash.
   
5. 
   Ta’sirchan vositalarni tanlash.
   
6. 
   Ssenariy janrini aniklash.
   
7. 
   Ssenariy syujeti ustida ishlash.
   
8. 
   Ssenariy yuli ustida ishlash.
   
9. 
   Turli xil saxnaviy usullardan foydalanish.
   
10. 
    Ssenariyni tulik abadiy tekstini kogozga tushirish.
    
11. 
    Xulosa kilib shuni aytish mumkinki, ssenariy-utkaziladigan barcha tadbirlarni ishchi dasturi xisoblanib, unda bajariladigan barcha ishlarni mazmuni keng mikyosda yoritiladi va yukorida kursatilgan ssenariy tuzish maksadlari yunalishi buyicha faoliyat kursatadi xamda ushbu yunalish asosida ish olib boriladi.