Madaniyatini tarbiyalashda maqollardan foydalanish
Download 193.79 Kb. Pdf ko'rish
|
4313-Текст статьи-11258-1-10-20211228
- Bu sahifa navigatsiya:
- Ключевые слова
- Foydalanilgan adabiyotlar
|
BOSHLANG‘ICH SINF O‘QUVCHILARINING KITOBXONLIK MADANIYATINI TARBIYALASHDA MAQOLLARDAN FOYDALANISH Nuriddinova Sabina Zafar qizi Jizzax davlat pedagogika instituti Boshlang‘ich ta’lim fakulteti talabasi Annotatsiya. Ushbu maqolada yosh avlodni har tomonlama barkamol qilib tarbiyalashda maqollarning ahamiyatini va boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining kitobxonlik madaniyatini shakllanishida maqollarning o‘rni haqida muxtasar ma’lumotlar berilgan. Kalit so‘zlar: barkamol avlod, maqol, kitobxonlik, ma’naviyat, tarbiya, ta’lim. Аннотация. В этой статье дается краткий обзор важности пословиц в целостном образовании подрастающего поколения и роли пословиц в формировании культуры чтения учащихся начальной школы. Ключевые слова: гармонично развитое поколение, пословицы, чтение, духовность, воспитание, образование. Annotation. This article provides a brief overview of the importance of proverbs in educating the younger generation in a holistic way and the role of proverbs in shaping the reading culture of primary school students. Keywords: harmoniously developed generation, proverbs, reading, spirituality, upbringing, education. Ma’lumki, Insonning aqliy va jismoniy kamoloti kishilik tarixi taraqqiyotining barcha jabhalarida ulug‘langan, qadrlangan. Shunday ekan, yosh avlodni har tomonlama barkamol qilib tarbiyalash insoniyatning azaliy orzusidir. Yoshlarda kitob o‘qishni shakllantirsak, ularning hayotida boshqa har bir narsani kitobning o‘zi o‘rgatadi. Shunday ekan, bugunning yosh avlodlari bilimli, aqlli va shu bilan birga ma’naviy–axloqiy tarbiyanlangan bo‘lishi kerak. Kichik yoshdagi bolalarning barkamol shaxs sifatida shakllantirish, qachon va qayerdan boshlab bularni olib borish va nimalar bunga yordam berishi bugungi kundagi dolzarb vazifalardan biridir. Har bir yosh avlod birinchi navbatda oilada keyinchalik esa ta’lim muassasalarida tarbiyalanib boradilar. Oilada beriladigan har bir tarbiya bolaning rivojlanishi va har tomonlama barkamol bo‘lib shakllanishida asos vazifanini bajaradi. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining kitobxonlik madaniyatini shakllanishida she’rlarning, hikoyalarning o‘rni bilan bir qatorda maqollar ham munosib hissa qo‘shadi. “Maqol” arabcha gapirmoq, aytmoq so‘zlaridan olingan bo‘lib, aytilib yuritiladigan iboralarga nisbatan qo‘llaniladi. Maqol har bir xalqning pand- nasixati, ma’naviy-axloqiy xulosasi, xalq milliy ruhining aks-sadosi, til tabiatining hikmatli merosidir. Maqol xalq aql-idrokining maxsuli, uning xukmi ko‘p asrlik tajribalari majmui, turmushdagi turli voqea-xodisalarga munosabatining ifodasidir.[1 ] Maqollar chuqur ma’no ifodalashi, ixcham, puxtaligi bilan boshqa janrlardan ajralib turadi. Har bir berilgan maqollarda bolaning so‘z boyligini oshirish, uning aqliy qobilyatlarini rivojlantirish va shu bilan birga kitobxonlik olamiga kirishiga ko‘maklashadi. Maqollar xotiraga mustahkam o‘rnashadi. So‘z o‘yinlari so‘zlarning jarangi, qofiyadoshligi ohangdorligi shu qadar jozibali bo‘ladiki, bolalar oson esda saqlab qoladi. Xalqimizda keksalari bor uyda tarbiyalanayotgan bolalar boshqa tengdoshlariga nisbatan o‘z nutqlarida ko‘proq maqollardan foydalanishadi. Chunki keksalarimiz hayotiy tajribaga ega turmushning past–balandini ko‘rgan donishmand kishilar hisoblanishadi. Ularning ayniqsa pand-nasihat ruhidagi maqol-u matallari yosh avlod tarbiyasida muhim ahamiyat kasb etadi. Muhtaram birinchi prezidentimiz I.Karimov ta‘kidlaganlaridek. “Maqol matallarimizda ma‘lum bir xalqning tarixi, urf odatlari, turmush tarzi aks etadi. Shunday ekan, farzand tarbiyasida muhim omil bo‘lib xizmat qiladi”. Boshlang‘ich sinf o‘qish kitoblarida ham ma’lum darajada maqollar berilgan. 1-sinf o‘qish kitobida 30 ta maqol keltirilgan bo‘lib ularning barchasi bolalarning ma’naviyatini rivojlantirish uchun munosib xizmat qiladi. Misol uchun: Ona yurting omon bo‘lsa, rangi ro‘ying somon bo‘lmas, aqlning qayrog‘i–bilim, kitob–bilim bulog‘i, bilimdan ortiq boylik yo‘q. 2-sinfda jami 65ta maqollar keltirilgan bo‘lib, turli xil mavzularda berilgan. O‘zga yurtda shoh bo‘lguncha, o‘z yurtingda gado bo‘l, aqlli kengash qilar, ahmoq–urush, tongda qilsang harakat, ishingda bo‘lar barokat, kitob bilim beradi, bilim baxt keltiradi kabi maqollar keltirilgan. O’qish darslarida o‘tilgan mavzular asosida badiiy kitoblar izlash, asar qahramonlarining nomlarini yozish, ularni tasvirlab berish, ijodiy rasm ishlash, fikrni yakunlash uchun mos maqollar yod olish o’quvchini ijod qilishga undaydi. Biror ertakni o‘qib tugatgandan keyin shu bo‘yicha yakuniy xulosalar chiqarishda ham maqollardan foydalanish o‘rinlidir. Unda qatnashgan ertak qahramonlariga maqollar orqali ta’rif berib, xulosalasak bu o‘qilgan ertakni bolalar xotirasida mustahkam qolishiga zaminyaratadi [2]. Bolalar sinfdan sinfga o‘tgan sayin maqollarning hajmi ham ma’nosi ham boyib bormoqda. Do‘st, ota–ona, mehnat, kitob haqida, vatanni e’zozlash to‘g‘risida ko‘plab maqollar berilgan. Namuna sifatida: Baliq suvsiz yashamas– odam do‘stsiz, bola aziz–odobi undan aziz. Yuqoridagi maqollarda ham va turli xil mavzularda berilgan maqollarda ham bolalarni vatanga muhabbat, uni sevish ardoqlash kabi insoniy fazilatlarni rivojlantirish, kitob mutolaasiga bo’lgan qiziqishlarini oshirish bilan birga va ularni kasb-hunarga yo‘naltirishda ham alohida o‘ringa ega. Ta’lim jarayonida ham maqollardan foydalanish ta’lim sifatiga ijobiy ta’sir qiladi. U bolalarning mavzuni yaxshi o‘zlashtirishiga mavzu yuzasidan shaxsiy fikri shakllanishiga, fikri teranlashib dunyoqarashining o‘sishiga imkon beradi. Shungdek, mehnat tejamkorlik to‘g‘risidagi maqollar, mutafakkirlarimizning hikmatli fikr va qarashlari bolalar ongiga singdirilib boriladi. Umuman olganda, o‘zbek tarbiyashunosligida mehnat tejamkorlikka va kasb-hunarga o‘rgatish bola kamolotining bosh omili sifatida qaraladi. Ular orqali o‘quvchilar mehatini hurmat qilishga va qadrlashga o‘rgatilgan. Har bir bolani tarbiyalashda uni qilgan ishiga munosib maqollardan o‘rinli foydalanish so‘zning ta’sirchanligini oshiradi. Xulosa o ‘rnida shuni aytish joizki, har bir maqol ezgulik uchun xizmat qilmog‘i darkor. Asrlar osha sayqallanib o‘z ahamiyatini yildan yilga oshirib borayotgan maqol va matallar xalqning ma’naviy ehtiyoji hisoblanadi. Ulardan unumli foydalanib yosh avlodga yaxshi tarbiya bersakgina kelajakda yurt koriga yaraydigan, uning ertasi uchun qayg’uradigan yoshlar tarbiyalasak biz ham savobli ishga sherik bo‘lgan hisoblanamiz. Foydalanilgan adabiyotlar: 1.N.Niyazova “Maqol va matallar tarjimasining o‘ziga xos xususiyatlari“ Namangan davlat universiteti filologiya fakulteti. 2.A.Zunnunov O‘zbek pedagogikasi tarixi: Oliy o‘quv yurtlar uchun qo‘llanma -.T. O‘qituvchi.1997y 3.Boshlang‘ich.1-4.sinf.o‘qish.darsliklari Download 193.79 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|