Magistratura bo’limi qo’lyozma huquqida

3.3-rasm. AQSH davlatining moliya tizimi ko‘rinishi.

48

 

                                                           

48

 

www.wikipedia.org

 web sayti ma’lumotlari asosida muallif tomonidan tuzildi. 

AQSH davlatining moliya 

tizimi 

Davlat moliyasi va 

mahalliy moliya 

 

Korxona va kor- 

poratsiyalar moliyasi

 

Barcha darajadagi 

byudjetlar

 

Davlat va munitsipal 

krediti

 

 

Byudjetdan tashqari 

fondlar

 

 

Tijorat va notijorat 

tashkilotlar 

Davlat 

 korporatsialari

 

Xususiy 

korxonalar

 

 

---

76

 

 

Milliy  sug‘urta  fondlarining  mablag‘lari  yosh,  nogiron  va  boquvchisini 

yo‘qotgan  fuqarolarga  pensiyalar  to‘lashga,  vaqtinchalik  mehnat  qobiliyatini 

yo‘qotgani,  homiladorligi,  ishsizligi  va  h.k.lar  bo‘yicha  nafaqalar  berishga 

sarflanadi.  Bunda  mablag‘larning  asosiy  qismi  yosh  bo‘yicha  pensiyalarni 

to‘lashga  yo‘naltiriladi.  Barcha  rivojlangan  xorijiy  mamlakatlarda  pensiyaning 

miqdori  ish  haqi  va  to‘langan  sug‘urta  badallari  miqdoriga  nisbatan  belgilanadi. 

Rivojlangan malakatlardan biri AQSH misolida davlat moliyasi va uning tarkibiy 

qismlarini  tahlil  qilamiz.  AQSH  davlati  federal  ko‘rinishda  bo‘lganligi  uchun 

uning  byudjet  pog‘onasi  uch  pog‘onali  bo‘ladi.  AQSH  davlati  dunyoda  YaIM 

hajmi bo‘yicha yuqori darajada bo‘lishiga qaramasdan, davlat qarzi hamda davlat 

byudjetining defitsiti har yili kuzatilmoqda. 

AQSH davlatining moliya tizimi quyidagicha ko‘rinishga ega: 

AQSH federal davlatida byudjet tizimi 3 bo‘g‘indan iborat: 



  Davlat byudjeti (federal yoki markaziy hukumat byudjeti); 



 

Federal a’zolar byudjeti (shtatlar byudjeti); 



  Mahalliy byudjetlar; 

Davlat  byudjetlarida  yirik  pul  mablaglarini  to‘plash  davlatning  moliyaviy 

siyosatini  samarali  olib  borilishini  zaruriy  sharti  hisoblanadi.  Bu  mablag‘lar 

davlatga  davlat  apparatini  boshqarishga,  davlat  zayomlari  bo‘yicha  foizlarni 

to‘lashga,  shuningdek  o‘sib  borayotgan  ijtimoiy  xarajatlarni  amalga  oshirishga 

yordam beradi. 

Byudjetni  ushlab  turishga  bir  qancha  obyektiv  va  subyektiv  sabablar  ta’sir 

ko‘rsatadi.  Obyektiv  sabablarga  avvalo,  ishlab  chiqarish  munosabatlarining 

xarakteri  va  byudjet  mohiyatiga  hal  qiluvchi  ta’sir  o‘tkazuvchi  ishlab  chiqarish 

kuchlarining  rivojlanish  darajasi  kiradi.  Jamiyat  ishlab  chiqarish  uslublarining, 

yalpi mahsulotni taqsimlashning va egalik munosabatlarining o‘zgarishi natijasida 

byudjet  mohiyati,  uni  tarkibi  tubdan  o‘zgardi.  Subyektiv  omillarga  hukumat 

siyosati, rivojlanish ustuvorligi, ichki va tashqi iqtisodiy holati va boshqalar kiradi.  

AQSH davlat byudjetining daromadlari quyidagicha: 

---

77