Magistratura bo’limi qo’lyozma huquqida

 

Davlat byudjeti daromadlarining 

asosiy manbalari  

 

Soliqlar  

 

 

Majburiy to’lovlar 

 

Soliqsiz daromadlar  

 

Majburiy  to’lovlar  - 

Soliq 

kodeksida 

belgilangan 

davlat 

maqsadli 

jamg’armalariga 

majburiy  pul  to’lovlari, 

bojxona 

to’lovlari, 

muayyan 

huquqlarni 

yoki  litsenziyalar  va 

boshqa  ruxsat  beruvchi 

hujjatlarni  berish  uchun 

to’lanishi lozim  bo’lgan 

yig’imlar, davlat boji  

Soliqlar 

– 

Soliq 

kodeksida  belgilangan, 

muayyan 

miqdorlarda 

undiriladigan, 

munta-

zam, 

qaytarib 

beril-

maydigan  va  beg’araz 

xu-susiyatga 

ega 

bo’lgan, 

budjetga 

yo’naltiriladigan 

majburiy pul to’lovlari  

Soliqsiz  daromadlar  – 

davlat  mulkini  sotish  va 

xususiy-lashtirishdan, 

ijaraga be-rishdan olingan 

daromadlar, 

davlat 

korxonalari 

ustav 

kapitaliga 

qo’yilgan 

inves-titsiyalardan 

olingan 

daro-madlar, 

xorijiy  mamlakat-lardan 

olingan 

moliyaviy 

yordamlar 

---

34

 

 

Ushbu  ko’rsatkich  Shvetsiya,  Daniya,  Germaniya  kabi  ijtimoiy  yo’nalish  olgan 

mamlakatlarda ayniqsa baland. 

Dunyo  mamlakatlarida  davlat  byudjеti  daromadlarining  YaIMdagi  ulushini 

tahlili  ko’rsatmoqdaki,  rivojlanayotgan  davlatlarga  qaraganda  rivojlangan 

davlatlarda soliq yuki darajasi yuqori. Ayniqsa, Evropa davlatlarida bu ko’rsatkich 

respublikamiz bilan taqqoslaganda ancha yuqoridir. 

Shu  o’rinda  respublikamiz  davlat  byudjеti  daromadlarini  shakllantirish 

amaliyoti  bilan  tanishib  chiqish  maqsadga  muvofiq.  Hozirgi  kunda  respublikamiz 

Davlat byudjеti daromadlarining asosiy ko’rsatkichlari quyidagilardan iborat: 

- 

davlat maqsadli jamg’armalarsiz daromadlari (soliqli daromadlar); 

- 

davlat maqsadli jamg’armalari daromadlari; 

- 

O’zbekiston  Respublikasining  Tiklanish  va  taraqqiyot  jamg’armasi 

daromadlari va boshqalar. 

Byudjеt  siyosatini  amalga  oshirish  va  uning  iqtisodiy  o’sishga  ta’sirini 

muhim  vositasi  soliqlardir.  Soliq  siyosati  iste’mol  va  ishlab  chiqarishga, 

jamg’armalar  va  investitsiyalarga  bevosita  ta’sir  ko’rsatadi.  O’zbekiston  davlat 

byudjеti  daromadlarining  90  foizidan  ortig’i  soliq  tushumlari  hisobiga 

shakllantiriladi.  

O’zbekiston Respublikasining Soliq Kodeksiga muvofiq uning hududida bir 

qator  soliqlar  va  boshqa  majburiy  to’lovlar  amal  qiladi.  Hozirgi  kunda 

respublikamizda amal qilayotgan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar turlarini 1-

jadvalda keltirib o’tamiz.  

O’zbekiston Respublikasi soliq qonunchiligiga asosan uning hududida 10 ta 

turdagi  soliqlar va  9 ta  turdagi  majburiy  to’lovlar  amal  qiladi.  Shuningdek,  soliq 

solishning  soddalashtirilgan  tartibida  to’lanadigan  soliqlar  ham  mavjudki,  ular 

ayrim  xo’jalik sub’ektlari uchun  tadbiq etiladi.  Mikrofirma  va  kichik  korxonalar, 

qishloq xo’jaligi tovar  ishlab  chiqaruvchilari,  yakka  tartibdagi  tadbirkorlar shular 

jumlasidandir.    Soliq  siyosati  tadbirkorlarni  respublikamiz  uchun  zarur  bo’lgan 

mahsulotlar  ishlab  chiqarishni  ko’paytirishga  rag’batlantirishi  kerak.  Haqiqatdan 

---

35

 

 

ham  soliq  siyosati  fiskal  ahamiyat  kasb  etishi  bilan  birga,  tadbirkorlik  faoliyatini 

qo’llab-quvvatlashi lozim.