Mahmudov nodirbek Kreditlash jarayoni bilan bog`liq risklar va ularni boshqarish

P. Rouz risklarning turlari haqidaga quyidagicha fikr bildirgan “Bank riski oltita asosiy turdagi risk-kredit riski, foyda ololmaslik riski, likvidlilik riski, bozor, foiz riski, to‘lay olmaslik riskidan tashkil topgan bo‘lib, bu risklar bank faoliyatida juda muxim, hal qiluvchi risklar hisoblanadi”5. Shuningdek, u bank uchun ikkinchi darajali bo‘lgan risklar sifatida siyosiy riskni, bank xizmatchilari tomonidan bo‘lishi mumkin bo‘lgan suiste’mol riski va valyuta riskini ko‘rsatadi.Bank risklarining eng ko‘p uchraydigan turi bu-kredit riskidir. Kredit riskiga ham xuddi bank riski kabi juda ko‘plab ta’riflar berilgan.Kredit riski - qarz oluvchi kredit shartnomasiga rioya qilmaganligi natijasida bank ko‘rishi mumkin bo‘lgan zarardir degan ta’rif ba’zi adabiyotlarda uchrab turadi. Lekin bank kredit berishda kelajakda yuqori darajada daromad olishni rejalashtirgan holda risk qiladi. Risk qilmaslik natijasida kredit operatsiyalarini amalga oshirmasa, kelajakda bank foyda ko‘ra olmaydi.Sh. Abdullaeva kredit riskiga quyidagicha ta’rif beradi: ”Kredit riski deganda qarz oluvchi tomonidan kredit shartnomasi shartlarining bajarilmasligi, ya’ni kredit summasining qisman yoki to‘liq va u bo‘yicha foizlarning shartnomada ko‘rsatilgan muddatlarda to‘lanmasligi tushuniladi.”65Yuqoridagilarni umumlashtirib, biz kredit riskiga “kredit olgan tomonning kredit bergan bank yoki nobank kredit tashkiloti oldidagi o‘z javobgarligini bajara olmasligi riskidir” degan ta’rifni berishimiz mumkinBunday kreditlarni to‘liq yoki qisman qaytmasligi bank daromadliligiga salbiy ta’sir etib, uni ham qiyin ahvolga solib qo‘yishi mumkin. Qarz oluvchi tomonidan tayyorlangan kredit paketini tahlil qilish va kredit berish bo‘yicha loyiha tayyorlash kreditlovchi bank uchun risk va uning turlarini aniqlab olish imkoniyatini beradi. Kredit beruvchi bank bevosita quyida keltirilgan savollarga aniq va to‘liq javoblar olishi zarur: 1.Qarz oluvchining iqtisodiy, moliyaviy ahvoli, uning ishchanlik, ma’naviy qiyofasi, ishlab chiqarish imkoniyati, marketingi, moliyaviy boshqaruvini qay darajada bilishi? 2.Kreditga bo‘lgan talabning qanchalik darajada to‘g‘ri asoslanganligi va bu taklif korxonaning haqiqatdan ham iqtisodiy holatidan kelib chiqqanmi? 3.Kreditning maqsadi bank uchun to‘g‘ri keladimi?

• P. Rouz risklarning turlari haqidaga quyidagicha fikr bildirgan “Bank riski oltita asosiy turdagi risk-kredit riski, foyda ololmaslik riski, likvidlilik riski, bozor, foiz riski, to‘lay olmaslik riskidan tashkil topgan bo‘lib, bu risklar bank faoliyatida juda muxim, hal qiluvchi risklar hisoblanadi”5. Shuningdek, u bank uchun ikkinchi darajali bo‘lgan risklar sifatida siyosiy riskni, bank xizmatchilari tomonidan bo‘lishi mumkin bo‘lgan suiste’mol riski va valyuta riskini ko‘rsatadi.Bank risklarining eng ko‘p uchraydigan turi bu-kredit riskidir. Kredit riskiga ham xuddi bank riski kabi juda ko‘plab ta’riflar berilgan.Kredit riski - qarz oluvchi kredit shartnomasiga rioya qilmaganligi natijasida bank ko‘rishi mumkin bo‘lgan zarardir degan ta’rif ba’zi adabiyotlarda uchrab turadi. Lekin bank kredit berishda kelajakda yuqori darajada daromad olishni rejalashtirgan holda risk qiladi. Risk qilmaslik natijasida kredit operatsiyalarini amalga oshirmasa, kelajakda bank foyda ko‘ra olmaydi.Sh. Abdullaeva kredit riskiga quyidagicha ta’rif beradi: ”Kredit riski deganda qarz oluvchi tomonidan kredit shartnomasi shartlarining bajarilmasligi, ya’ni kredit summasining qisman yoki to‘liq va u bo‘yicha foizlarning shartnomada ko‘rsatilgan muddatlarda to‘lanmasligi tushuniladi.”65Yuqoridagilarni umumlashtirib, biz kredit riskiga “kredit olgan tomonning kredit bergan bank yoki nobank kredit tashkiloti oldidagi o‘z javobgarligini bajara olmasligi riskidir” degan ta’rifni berishimiz mumkinBunday kreditlarni to‘liq yoki qisman qaytmasligi bank daromadliligiga salbiy ta’sir etib, uni ham qiyin ahvolga solib qo‘yishi mumkin. Qarz oluvchi tomonidan tayyorlangan kredit paketini tahlil qilish va kredit berish bo‘yicha loyiha tayyorlash kreditlovchi bank uchun risk va uning turlarini aniqlab olish imkoniyatini beradi. Kredit beruvchi bank bevosita quyida keltirilgan savollarga aniq va to‘liq javoblar olishi zarur: 1.Qarz oluvchining iqtisodiy, moliyaviy ahvoli, uning ishchanlik, ma’naviy qiyofasi, ishlab chiqarish imkoniyati, marketingi, moliyaviy boshqaruvini qay darajada bilishi? 2.Kreditga bo‘lgan talabning qanchalik darajada to‘g‘ri asoslanganligi va bu taklif korxonaning haqiqatdan ham iqtisodiy holatidan kelib chiqqanmi? 3.Kreditning maqsadi bank uchun to‘g‘ri keladimi?