Mahsulot sifatini va mahsulot texnologiк sxemaga tasiri reja

2.3. Xom ashyo va materiallarni sarflash me’yori
Bir ming shartli banka (m.sh.b.) yoki 1 t ishlab chiqarilgan mahsulotga sarflangan xom ashyo va materiallar me’yori texnologik yo’riqnomalarda keltiriladi. Sarflash me’yorlari reseptura va chiqindilar (yo’qotishlar) me’yorlari asosida hisoblanadi.
Operasiyalardagi chiqindilar va yo’qotishlar foiz hisobida xom ashyoning dastlabki miqdoriga nisbatan berilsa, ularning yig’indisi hisoblanadi. Bu xolda 1 m.sh.b. yoki 1 t (kg) sarflangan xom ashyo miqdori quyidagicha aniqlanadi:

Bu erda: S – 1 m.sh.b. yoki 1 t ga reseptura bo’yicha sarflangan xom ashyo, kg;
x – chiqindilar va yo’kotishlar miqdori, %.
Qiyom yoki sous uchun sarflangan shakar va tuz miqdori quyidagi tenglamadan aniqlanadi:

Bu erda: S – 1 m.sh.b. (t) uchun kiyom yoki sous miqdori, kg;
m – qiyomdagi (sous) shakar (tuz) miqdori, %;
x – qiyom (sous) yo’qotishlari, %.
Yo’qotishlar va chiqindilar har bir operasiyaga kelib tushadigan xom ashyoga nisbatan berilganda ularning yig’indisi olinmaydi. Xom ashyo sarflash me’yori quydagicha aniqlanadi:

Bu erda: x_1,x₂. .. x_n – har bir operasiyadagi yo’qotishlar va chiqindilar.
n – operasiyalar soni.
Кonsentrlangan pomidor mahsulotlari uchun (tomat xalimi va tomat pyuresi) 1 m.sh.b. sarflangan xom ashyo me’yori quruq moddalar miqdorini hisobga olib aniqlanadi. 1 m.sh.b. netto massasi 400 kg deb qabul qilingan. Xom ashyoni sarflash me’yori quyidagicha aniqlanadi:

Bu erda: – ishlab chiqarishda quruq modda miqdorining yo’qotilishi, %;
– qirg’ichdan o’tkazishda bo’ladigan chiqindilar, %;
m₁ – xom ashyodagi quruq moddalar miqdori,%;
m₂ – tayyor mahsulotdagi quruq moddalar miqdori (12%).
1 t tomat xalimi (12% li pyure hisobida) uchun sarflangan xom ashyo me’yori:

Jem, povidlo, murabbo kabi mahsulotlar 1 m.sh.b. (t) uchun sarflangan xom ashyo me’yori quyidagicha aniqlanadi:

1. 
   Mahsulotlar chiqishi (kg).
   

Bu erda: A₁, A₂,...A_n – resepturaga ko’ra komponentlar (mevalar, pyure, shakar, qiyom) miqdori, kg;
m₁, m₂,... m_n – tegishli komponentlarning quruqligi, %;
m_t.m- tayyor mahsulotning quruqligi, %.
2. 1 m.sh.b (400 kg) mahsulot tayyorlash uchun kerak bo’lgan komponentlar massasi (kg):
va hokazo.
1 t mahsulot tayyorlash uchun kerak bo’lgan komponentlar massasi (kg):
va hokazo.

3. 
   1 m.sh.b. (t) ga sarflangan komponentlar me’yori (t):
   

va hokazo.
Bu erda: - tegishli komponentlarning yo’qotilishi, %.