Махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик-технология

IX- БОБ. ЛОЙИҲА СИФАТИНИ БОШҚАРИШ

1. 
   Лойиҳа сифатини бошқаришнинг замонавий ёндашуви
   

Лойиҳа сифатини бошқариш (прожеcт қуалитй манагемент) лойиҳанинг натижаларини мижозлар (истеъмолчилар) эҳтиёжларига мувофиқлигини таъминлайдиган бошқарув функсияси.
Лойиҳа бошқарувининг энг муҳим вазифаларидан бири сифатни бошқаришдир. ХХ асрда сифатни бошқариш соҳасида ривожланиш юз берди. Глобал бозорда бир қатор чуқурлашувлар ва жиддий рақобат ширкатларга мижозлар (истеъмолчилар) талабларини тўлиқ ҳисобга олишни ва таклиф қилинаётган товарлар (хизматлар) сифатига кўпроқ эътибор қаратишга мажбур қилди.
Сифатни бошқаришнинг замонавий ёндашуви қуйидаги қоидаларни ўз ичигаолади:

• 
  сифат учун жавобгарлик барча лойиҳа иштирокчилари томонидан - мижоздан вақтинчалик ишчиларга қадар;
  
• 
  сифат истеъмолчиларга қаратилиши керак;
  
• 
  одамлар сифатли маҳсулот ишлаб чиқаришни хоҳлашади;
  
• 
  сифат лойиҳани бошлаш босқичида бошланади ва унинг бажарилишидан олдин режалаштирилиши керак;
  
• 
  лойиҳани амалга ошириш жараёнида юзага келадиган барча камчиликларни аниқлаш ва бартараф этиш керак;
  
• 
  барча сифатни бошқариш, нуқсонларни бартараф этиш ва бошқа муаммоларни ҳужжатлаштириш керак;
  
• 
  сифатлироқ маҳсулот пулни тежайди ва бизнесни ривожлантиришга ёрдам беради.
  

Ҳозирги вақтда ишлаб чиқарилган товарларнинг истеъмолчилар кутганларига энг мос келишини таъминлайдиган умумий сифатни бошқариш (тотал қуалитй манагемент

• 
  ТҚМ) деб аталадиган ёндашув ишлаб чиқилди.
  

ТҚМ тамойилларининг кўпчилиги ўтган асрнинг 50-йиллари бошларида АҚШнинг бошқа экспертлари билан биргаликда япон корхоналарига маҳсулот сифатини оширишга маслаҳат берган эдвард Деминг ва Жозеф Жареннинг таълимотига асосланади. Ўша пайтда япон моллари сифатсиз ва кўплаб ички нуқсонлар билан бўлган. Деминг статистика жараёнини назорат қилиш ва ишлаб чиқариш жараёнига сифатни интегратсия қилиш бўйича семинарлар ўтказиш учун бир неча марта Японияга сафар қилди. Унинг айтишича, ишлаб чиқариш муаммоларининг аксарияти жараённинг ўзида юзага келади ва статистика бу жараённи назорат қилишда ёрдам беради. Жарен сифат назорати бўйича бошқарув ёндашувини белгилаб олди ва лойиҳадан лойиҳага қадар маҳсулотни ишлаб чиқиш билан лойиҳа жамоаларида ишлаш орқали мижозлар эҳтиёжини қондиришга эътибор қаратди. У барча даражаларда - ишчилардан компания менежерларига ўқишга бўлган эҳтиёжни таъкидлади ва маҳсулот сифати яхшиланишига қаратилган қадамлар доимий бўлиши кераклигини таъкидлади.
Деминг, бошқариш назариясида ишлатиладиган 14 сифатни яхшилаш тамойилини ишлаб чиқди:
товарлар ва хизматларни яхшилашга доимо интилиш; сифатни бошқариш фалсафасини қабул қилиш;
сифатни ошириш бўйича кенг кўламли текширув амалиётларини рад этиш; етказиб берувчиларни ва пудратчиларни минимал нарх бўйича танлашни рад этиш тайёр маҳсулотлар (ишлар, хизматлар);
товар ва хизматлар ишлаб чиқаришни мунтазам такомиллаштириш; иш жойидаги машғулотларни жорий қилиш; етакчилик назариясини қабул қилиш ва қўллаш; қўрқувни таъқиб қилиш;
ўзаро таъсирлашувга аралашадиган бирликлар ўртасидаги тўсиқларни йўқ қилиш самарали жамоавий иш; ишчиларни ишдан бўшатиш ва уларни назорат қилиш вазифаларини рад этиш; ходимлар ва бошқарув ходимларининг сони стандартларини рад этиш; одамларни мағрурликдан маҳрум қилувчи тўсиқларни олиб ташлаш; барча учун интенсив таълим ва ўзини ривожлантириш дастурларини жорий этиш компаниянинг ходимлари; сифат менежменти тизимини конвертатсия қилиш бўйича чора-тадбирлар кўриш.
Сифатни бошқариш бир-бири билан ўзаро боғлиқ компонентларни ўз ичига олади: ўзаро таъсир қилиш маданияти ва жамоавий иш, малакали ходимлар, корхона миссияси, мақсадлари ва стратегиялари, этакчилик ва этакчилик, ташкилий тузилма ва тегишли лойиҳаларни бошқариш воситалари.
Кўп ТҚМ дастурлари муваффақиятсизликка учрайди (Шимолий Америка корхоналарида муваффақиятсизлик 80% га етади) Ходимларни ўқитиш ва бошқа ташқи таъсирларга қарамасдан, умумий сифат менежменти дастурларининг бажарилмаслиги ходимларнинг ишларига нисбатан муносабатларида фундаментал ўзгаришларнинг йўқлиги билан изоҳланади. Кўпгина корхоналар фақат муваффақиятли ташкилотларнинг ишларини тақлид қилишга ҳаракат қиладилар, аммо ТҚМ дастурининг муваффақиятли бўлишини таъминлаш учун уни амалга ошириладиган корхонанинг шартларига мослаштириш керак.

2. 
   Лойиҳа сифатини бошқаришнинг асосий босқичлари
   

Лойиҳада сифатни бошқариш бир вақтнинг ўзида амалга оширилиши керак бўлган учта асосий босқичдан иборат:

1. 
   Сифатни режалаштириш:
   

_ истеъмолчилар талабларини идентификатсия қилиш;
_ истеъмолчилар томонидан маҳсулотга имтиёзли талабларни аниқлаш.

2. 
   Сифатни ошириш:
   

_ баҳолаш мезонларини танлаш;
_ жараён қобилиятини баҳолаш;
_ жараённи такомиллаштириш.

3. 
   Сифатни назорат қилиш:
   

_ сифатни баҳолаш;
_ сифатни яхшилаш ва режалаштириш тадбирларини тартибга солиш.
10-расм ТҚМ контекстида лойиҳа сифатини бошқариш босқичлари ўртасидаги муносабатни кўрсатади.