Махсус таълим вазирлиги урганч давлат университети

2.1.2 Kimyoviy nurash
Jismoniy nurash bilan bir vaqtda, namlash rejimining yuvish rejimiga ega bo'lgan hududlarda yangi minerallarning paydo bo'lishi bilan kimyoviy o'zgarishlar ham sodir bo'ladi. Zich jinslarning mexanik parchalanishi paytida makroyoriqlar hosil bo'lib, ular ichiga suv va gazning kirib borishiga yordam beradi va qo'shimcha ravishda nurash tog' jinslarining reaktsiya yuzasini oshiradi. Bu kimyoviy va biogeokimyoviy reaksiyalarning faollashishi uchun sharoit yaratadi. Suvning kirib borishi yoki namlik darajasi nafaqat jinslarning o'zgarishini, balki eng harakatchan kimyoviy komponentlarning migratsiyasini ham aniqlaydi. Bu, ayniqsa, yuqori namlik, yuqori issiqlik sharoitlari va boy o'rmon o'simliklari birlashtirilgan nam tropik zonalarda yaqqol namoyon bo'ladi. Kimyoviy nurash jarayonlariga oksidlanish, hidratsiya, erish va gidroliz kiradi.
2,2 Shamolning geologik faolligi
Yer yuzasida doimiy shamollar esmoqda. Shamollarning tezligi, kuchi va yo'nalishi har xil. Ko'pincha ular bo'ronga o'xshaydi.
Shamol Yer relyefini o'zgartiruvchi va o'ziga xos konlarni hosil qiluvchi eng muhim ekzogen omillardan biridir. Bu faollik qit'alar yuzasining taxminan 20% ni egallagan cho'llarda eng aniq namoyon bo'ladi, bu erda kuchli shamollar oz miqdordagi yog'ingarchilik bilan qo'shiladi (yillik miqdori 100-200 mm/yildan oshmaydi); haroratning keskin o'zgarishi, ba'zan 50 o va undan yuqori darajaga etadi, bu esa intensiv ob-havo jarayonlariga yordam beradi; o'simliklarning etishmasligi yoki siyrakligi.
Shamol juda ko'p geologik ishlarni bajaradi: er yuzasini yo'q qilish (ushish yoki deflyatsiya, burilish yoki korroziya), vayronagarchilik mahsulotlarini uzatish va bu mahsulotlarni turli shakldagi to'planishlar shaklida cho'ktirish (to'plash). Shamolning faolligidan kelib chiqadigan barcha jarayonlar, relef shakllari va ular yaratgan yotqiziqlar eol deyiladi.
2.2.1 Dinflyatsiya va korroziya
Deflatsiya - tog' jinslarining bo'sh zarralarini (asosan qumli va changli) shamol tomonidan puflash va silkitish. Deflyatsiyaning ikki turi mavjud: hududiy va mahalliy.
Hudud deflyatsiyasi kuchli ob-havo jarayonlariga duchor bo'lgan tog' jinslarida ham, ayniqsa daryo, dengiz, gidroglasial qumlar va boshqa bo'sh konlardan tashkil topgan sirtlarda kuzatiladi. Qattiq yoriqli qoyali jinslarda shamol barcha yoriqlarga kirib, bo'shashgan nurash mahsulotlarini urib chiqaradi.
Mahalliy deflyatsiya alohida relyef depressiyalarida namoyon bo'ladi.
Korroziya - ochiq tog' jinslarini shamol tomonidan u olib yuradigan qattiq zarralar yordamida mexanik ishlov berish - burish, maydalash, burg'ulash va boshqalar.