Majburiyatini
Download 1.49 Mb.
|
Ta\'im sifatini nazorat qilish va baholash(1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kushimcha
|
Uzini-uzi tekshirish uchun testlar
Test bilan ishlashga oid kursatmalar anik, ifodalanganmi? Tekshirish savollari ukuv materiallarini uzlashtirish va ukuvchilarning olga siljishini kuzatishga yordam beradimi? Kushimcha (chusurl ashtirilgan) щ uv ishi (ukuvchilarning tanlovi buyicha) Ukuv ishlari turlarining keng ruyxati nazarda tutilganmi? Ukuv ishining mazkur turlari materiallarni kengaytiril- gan yoki chukurlashtirilgan tarzda urganish imkonini beradimi? Ukuvchilarning mustakil ishiga doyr kursatmalar yetarli da rajada anik ifodalanganmi? Ukuv paketi, modiyatiga kura, mazkur ukuv materialiga mos dolda tuzilgan tulik ukuv siklini aks ettiradi. Sunggi yillarda brigada-individual ta’lim nazariyasi ishlab chikilib, amaliyogga keng joriy etildi. Unda individual ta’lim kichik gurudlarda ishni tashkil etish bilan birga olib boriladi. Bunda ukituvchi gurudni tanlashga shunday darakat kiladiki, uning tarkibi barcha kursatkichlar buyicha imkon boricha xilma-xil buli shi: gurudsa kizlar dam, ugil bolalar dam, yaxshi, urta va yomon uzlash- tiruvchilar dam bulishi lozim. Ukuv materiallari dasturlashtiril- gan bulimlarga ajratiladi. Xar bir ukuvchi material ustida kuchi yetganicha, uziga xos sur’atda ishlaydi. Uning izchshishgi kuyidagicha: Ukituvchi tomonidan tuzilgan va u yoki bu malakani egallashga bagishlangan bulim ustida ishlashga oid tavsiyalar bilan tanishish. Ish rejalari turkumi ustida ishlash, ularning dar biri maz kur malakaning tarkibiy kismi — alodida kunikmalarni egallash ga bagishlangan buladi. Mazkur malakalar kanday egallanganini mustakil tekshirish. Yakunlovchi test. Xafta oxirida ukituvchi brigada kursatkichlari: «anik natija- lar disobi» (barcha brigada a’zolarining barcha testlar buyicha anik javoblari yitindisi) va «olga siljish xisobi» (brigadaning xar bir a’zosi tomonidan urganilgan ukuv bulimlarining 10 ga kupay- tirilgan urtacha xisobi) buyicha xisob-kitob utkazadi. Oldindan belgilangan yuk,ori natijaga erishgan brigada xafta yakuni buyicha «Superbrigada» unvonini oladi. Undan kamrok nati jalar uchun mos ravishda «A’lochi brigada», «Yaxshi brigada» unvon- lari beriladi va x- k. Kuplab maxalliy va xorijiy pedagoglar (J. Bruner, X. Taba, K. Kreysberg, M. Pozner, R. Axlidinov, N. Raybullaev, N. Nisho- naliev, D. Shodiev va boshkalar) asosida umumiy f o h : avvaldan bel gilangan va urganish majburiy bulgan ta’lim mazmuni bilan ukuv chilarning faoliyat turlari va ularning mazmunini uzgarayotgan xdlat va vaziyat extiyojiga mos ravishda tanlashdagi erkinlik va mosla- shuvchanlik urtasidagi kara ma- k,ar shilikn i bartaraf etish goyasi yotuvchi tadkikot olib borishmokda. Bunday ta’lim uk,ishni faol- lashtirish, unga tadkikot xarakterini berish, ukuvchilarga uz «ukuv yuli»ni tashkil etish tashabbusini berish m a k s a d i n i kuyadi. Bir nechta turdagi asosiy tasdik-tamoyil kurinishidagi ukitishga bulgan tadkikotchilik yondashuvini kuyidagicha taxmin Kilish mumkin: Predmet mazmunidagi yetakchi, asosiy tushunchalarni ajratib olish kerak. Bu butun predmetni urganishni osonlashtiradi. Materialni urganishga aloxida faktlarning bilish tuzilma- lari, sxemalari bilan nisbatini singdirish lozim. Tushuncha va tamoyillarni uzlashtirish jarayoni kuprok axami- yatga ega bulib, konkret mazmundan tashkarida xam axamiyatli bulgan bilish faoliyati usullarini egallash imkonini beradi. Boshlangich maktabdan tortib urta maktabgacha, asosiy tasav- vur va tushunchalarni «adolatli» urganishni kullay olish maksadga muvofikdir, bunda ukishning navbatdagi boskichida avvalgisiga kay- tib ish kuriladi. Ukuvchilarni tadkikotchi, kashfiyotchi xolatiga solish muxim- Dir. Umumiy ta’limga bulgan talab oshgan bir sharoitda kasb ta’li- mi dasturlari «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»ga muvofik ra vishda kayta kurib chikilganidan sung, didaktikadagi izlanish yuna- lishi predmetlar va atrofdagi olam xdsisalari xakddagi nazariy Karashlarni ishlab chikish bilan bomandi. Ta’lim jarayoni yangi bilish yunalishlarini izlash sifatida tashkil etiladi. Bunday izlash jarayonida ukish yangi ma’lumotlar- ni uzlashtirish asosidagina kechmay, balki mavjud konsepsiyalar yoki boshlangich bilish yunalishlarini tashkil etish va ijodiy kayta kurishni xam uz ichiga oladi. Yangi bilimlarning shakllanishi, odatda, avvaldan mavjud ta- -■ savvurlarni uzgartirish yoki kayta kurish, godi ularni butkul rad Kilish asnosida kechadi. Lekin bir karashda shunday tuyulgani bi- ;■ lan ran notugri tasavvurlarni tugri, «milliy»lari bilan almash- • tirishda emas. Umuman olganda, zamonaviy ta’lim-tarbiyaning mak- sadi bilimni shunchaki berish emas, balki uni olamni ijodiy ang- ^ ;ch, lash vositasiga aylantirishdir. S Psixologik-pedagogik tadkikotlar kursatishicha, yangi bilim- > % lar additiv yul bilan emas, balki avvalgi bilimlarni kayta kurish,OA mos kelmagan fikrlarni r ^ kyMsh, yangi savollarni kuyish, fa- j razlarni ilgari surish orkali shakllanadi. * Shu tarika zamonaviy ta’lim jarayoni uchun yangi bilimlarni shakllantirishgina emas, balki avvaldan mavjudlarini kayta kurish dam muljal disoblanadi, bunda urganilayotgan mavzu buyicha dast-- labki. ma’lumotlarni anglashni yengillashtirish emas, balki mu-' rakkablashtirish mumkin; nima bulganda dam, bu kayta anglashni gakozo kiladi. Bu, uz navbatida, ukuv mulokotining dar xil turlaridan, tasav- vurga, istioralarning uxshashidan foydalanishga, kondepsiyalar, modellar bilan ishlashga va d.k. tayanishdan foydalanib, ukuvchi larning bilish faoliyatini barcha vositalar bilan ragbatlantirish zarurati mavjudligini bildiradi. Buning ustiga, ukuvchilar mus takil faoliyatining natijalari tuliksiz, konseitual jidatdan yaku- niga yetmagan bulsa dam, ukituvchining bu bilan kelishishiga tugri keladi. «Tugri tasavvurlarning» oldindan berilishi shunga olib keladiki, ukuvchilar ushbu tasavvurlarni tajribada kullay olmay, ular bilan ishlay olmay kolishadi. Tushunchalarni shakllantirishning mudim jidati mazkur tushun- chaning alomatlarini tushunishgina emas, uning boshka tushunchalar bilan alokadorligini anglash dam disoblanadi. Krlaversa, ukuv chilarning ma’lum bir tushuncha kuilab alokadorliklar majmuiga tegishli ekanligini anglashi bilim va tushunchalarni bilishning bir sodasidan boshka bir sodasiga utkazishda ularga yordam beradi. Biz tafakkurni ukuvchining olingan ma’lumotlar bilan faol uzaro munosabati sifatida kurib chikamiz, bu bilimlar dare jara- yonida shayushanadi. Birok intellektual oieratsiyalar ukituvchidan ukuvchiga tugridan-tugri berilmaydi, balki xususiy bilish tajri- basidan kelib chikib shayuiganadi. Ta’lim va ukuv iredmetining mazmuni turtga asosiy ta’lim vazifasi asosida shakllanadi: Download 1.49 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|