Maktabgacha tarbiya yoshi davrida guruhiy psixokorreksion ishlarni tashkil qilish
Download 308.9 Kb. Pdf ko'rish
|
maktabgacha tarbiya yoshi davrida guruhiy psixokorreksion ishlarni tashkil qilish
- Bu sahifa navigatsiya:
- II.Bob.Maktabgacha tarbiya yoshida rivojlantiruvchi va psixokorreksion ishlarni
16
tashkil etish Psixologik ishlar majmuasi ukuvchilarni maktab, kollej va litseylarda ukitish davomida psixologik-pedagogik jixatdan chukurrok urganishga yunaltirilgan bulib, ularning individual xususiyatlarini, ta’lim va tarbiyasidagi nuksonlarining sababini aniklashga muljallangandir. Diagnostik va korreksion ishlar guruxiy yoki yakka tartibda (individual tarzda) utkaziladi. Bu asnoda amaliy psixolog kuyidagi yakkol vazifalarni bajaradi:- Yosh davr tarakkiyotining muayyan mezonlariga muvofiqligini aniklash maqsadida psixolog bolalar, ukuvchilar, maxsus maktab va bilim yurti tinglovchilarini, oliy ukuv yurti talabalarini psixologik tekshiruvdan utkazadi, ularning kamolot darajalarini belgilaydi. ukituvchilarning kasbiy yarokligi va layokatini diagnostika kiladi, ularning shaxs xislatlari, irodaviy sifatlari, xis- tuygulari, uz-uzini boshqarish imkoniyati, intellektual (akliy) darajasi va pedagogik kobiliyatini tekshiradi; 17 Psixolog ukuvchilar va talabalarning psixologik xususiyatlari, ularning kizikish, mayl, ilk iktidorligi kabilarni urganadi, ularga yakkaxol (individual) munosabat va yondashishni yulga kuyadi, mutaxassis va yetuk shaxs sifatida shakllanishiga muayyan yordam kursatadi, trening (maxsus mashk) utkazadi. Maktabgacha yoshdagi bolalar, ukuvchilar, xunar-kasb bilim yurti tinglovchilari, yangi tipdagi maktab ukuvchilari, oliy ukuv yurti talablarida uchraydigan ukuv malakalari va ko’nikmalarini egallashdagi nuksonlar, xulyo-atvordagi kamchiliklar, akliy tarakkiyot va shaxs fazilatlaridagi buzilishlar sabablarini diagnostika kiladi. Bolalarning voyaga yetgan odamlar va uz tengkurlari (tengdoshlari) bilan muomalasi xususiyatini tekshiradi. Ularning etnokiyofasi va etnomadaniyati xususiyatini hisobga olgan holda psixofiziologik metodikalarni muayyan sharoitga moslashtiradi (adaptatsiyalashtiradi). Boshqa soxaning mutaxassislari bilan birgalikda ruxiy rivojlanishdagi nuksonlar xilma-xilligini hisobga olib, tabakalashgan differensial diagnostikani amalga oshiriladi; -Nuksonlarning tibbiy va defektologik tabiatni aniklaydi; -Deviant (konunbuzarlik) aksil ijtimoiy xulk-atvor sabablari va ularning shakllarini belgilaydi; -Giyoxvandlik, taksikomanlik, alkogolizm, ugirlik, daydilikning ijtimoiy-psixologik ildizlarini tekshiradi, ularning omillarini taxlil kiladi va boshqalar. -Raxbar kadrlar va ukituvchilarning kasbga yarokliligini ilmiy asosda tekshirish va anik tavsiyanomalar ishlab chiqish. -Oliy maktab xodimlari sinov (adaptatsiya) muddatini (stajer, yosh mutaxassis, ukituvchi, aspirant va boshqalarni) urganish va amaliy kursatmalar berish. -Ish yuritish, saylov, saralash, tanlov, kabul bo’yicha ilmiy-psixologik prognoz qilish, sodir bulishi mumkin bulgan xavfdan ma’muriyatni ogox etish. Attestatsiya, ijtimoiy talab va buyurtmalar yuzasidan ijtimoiy-psixologik axborotlar tuplash va ularni umumlashtirib, tavsiya yaratish. -Chet el muassasalri bilan aloqa qilish, kadrlarning malakasini oshirish, ularning intellektual potensialini aniklash, fan va texnikani rivojlantirish imkoniyati, oliy maktabning nufuzi tugrisida materiallar tuplash, ularni psixologik jixatdan taxlil qilish va maslaxatlar berish va
ukuv kullanmalarining sifati, kitobxonlilik muammosi, xodimlar, talabalarning davlat mulkiga munosabati xakida ma’lumotlar tuplash va ularni umumlashtirish, ma’muriyatiga va kasaba 18 uyushmasiga axborot tayyorlash. Yotokxonalarda ukuvchilar va talabalarning talabi, extiyoji, kizikishi, ijtimoiy karashlari, nuktai nazari (pozitsiyasi), maslagi, turmushga nisbatan munosabati tugrisida ma’lumotlar tuplash va ularning faolligini oshirish yuzasidan tavsiyalar ishlab chiqish. -Maktab xodimlari, ukituvchilar va talabalarning ekologik, iktisodiy, siyosiy, etnopsixologik bilimlari saviyasini tekshirish va mustakillikni mustaxkamlash imkoniyatini urganish, vatanparvarlik xis-tuygularini shakllantirish maqsadida tadbirlar tizimini ishlab chiqish. -An’anaviy ta’lim va tarbiya metodlarining yutugi xamda kamchiliklarini tadqiqot qilish, innovatsion, faol uslublar samaradorligini amaliyotda sinab kurish, ukuvchilarning ularga nisbatan munosabatini aniklash va ana shularga asosan ukitishni individuallashtirish, tabakalashtirish bo’yicha ukuv-uslubiy kursatmalar tavsiya qilish. -Iktidorli ukuvchilar, talabalar, yosh mutaxassislar, aspirantlarni tanlashda ishtirok qilish, ilmiy-psixologik tavsiyalar ishlab chiqish va shunga asoslanib ularga nafakalar belgilash. -ukuvchilar, ukituvchilar, xodimlar, talabalar ijodiy faoliyati maxsuldorligi, tugaraklar faolligini kutarishning tadbirlarini ishlab chiqish, ularning imkoniyatlarini tekshirish, kasb maxoratini egallash bo’yicha musobakalar, munozaralar tashkil qilish va ularning maxsuli tugrisida bashorat (prognoz) qilish. -ukuvchilar, ukituvchilar, xodimlar, talabalar o’rtasida bush vaktni taksimlash va undan omilkorlik bilan foydalanish muammosini ijtimoiy-psixologik nuktai nazaridan tekshirish va bush vaktni maqsadga muvofiq tashkil qilish yullari xamda ulardan etnopsixologik bilimlar, ma’naviy kadriyatlarni egallashda foydalanish imkoniyatini psixologik jixatdan taxlil qilish. -Maktab ukuvchilari, ukituvchilari, xodimlari va talabalarida davlat mablagini tejash tuygusini aniklash, tejamkorlik, mol-mulkni asrash xissini, noxush kechinmalarni jamoa orasida yoppasiga tekshirish, ularda mexnatni kadrlash burchini shakllantirish bo’yicha tadbirlar ishlab chiqish, milliy gurur, millatlararo munosabatlar madaniyatini tarkib toptirish majmuasini ishlab chiqish. -ukuvchilar, ukituvchilar va maktab xodimlari, talabalarda ishbilarmonlik kobiliyatini rivojlantirish yuzasidan ilmiy-psixologik dastur yaratish xamda uning moddiy boylik ishlab chiqarishdagi ulushini taxlil qilish.
19 Psixologik xizmatning mazkur yunalishi psixologdan inson shaxsi va individualligini tarkib toptirish jarayoniga faol ta’sir o’tkazishni takozo kiladi. Halq ta’limi tizimidagi psixologning vazifasi psixologik xizmatni muayyan koida, mezonga asoslanib tashkil qilishdan iborat bulib, yosh davr xususiyatlariga binoan (bolalar, ukuvchilar, talabalar) psixikaning rivojlanishi, shaxsning shakllanishi qonuniyatlarini amaliyotga tatbik etish, ukituvchilar jamoasiga bolalar, ukuvchilar va
talabalar ta’lim-tarbiyasini individuallashtirishda yordamlashish, ularning kobiliyati, maylining darajasiga karab ukituvchilarga korreksion (tuzatish) ishlarini amalga oshirishda kursatmalar berish. Psixologik xizmatning ushbu yunalishida aloxida ahamiyat kasb etadigan narsa – bu bolalar, ukuvchilar, talabalar usishida (rivojlanishida) kechiqish (orkada kolish), ularda xulkning buzilishi, ta’limda uzlashtirishning yomonlashuvi hisoblanadi: psixolog bolalar, ukuvchilar, talabalarning yosh xususiyatlarini xamda jadal rivojlanishini hisobga oluvchi, ular psixikasining barcha jabxalarini kamrab oluvchi dinamik tarakkiyotga kafolat beruvchi dastur ishlab chiqarishga butun faoliyatini yunaltiradi, ijtimoiy usish talabiga javob beruvchi, umuminsoniy, etnopsixologik qonuniyatlar muxitida kamolotga intiluvchi shaxsni tarkib toptirishni bosh maqsad deb tanlaydi. Amaliy psixolog bolalar, ukuvchilar, talabalarning psixik tarakkiyotidagi, xulki va muomalasidagi nuksonlar xamda kamchiliklarni asta-sekin tuzatish, korreksiya qilish dasturini ishlab chikadi va amaliyotga uni tatbik etadi. Buning uchun ular bilan maxsus mashgulotlar, buzilishni kamaytirish mashklarini utkazadi, ijodiy (kreativ) kobiliyatlarni ustirish maqsadida treninglar olib boradi. Rivojlantiruvchi va psixokorreksion ishlar psixolog tomonidan xar xil shakllarda, vaziyatlarda va xolatlarda tashkil kilinadi: a) amaliy psixologning maxsus ishi, mashguloti ayrim bolalar, ukuvchilar va talabalar bilan aloxida utkazilishi rejalashtiriladi; b) psixologlarning boshqa bir faoliyati maxsus ravishda amalga oshirilib, bolalar, ukuvchilar, talabalar guruxlariga tarbiyaviy ta’sir o’tkazishga yunaltirilgan buladi; v) ota-onalar, pedagogik jamoa ishtirokida tarbiyaviy tadbirlar tarzida mashgulotlar olib borish nazarda tutiladi. Rivojlantiruvchi va psixokorreksion ishlar dasturini shunday tuzish kerakki, unda korreksion ishga jalb kilinuvchilar guruxining kadriyatga yunalganligi, etnopsixologik va etnomadaniyat xususiyatlari uz aksini topsin: dasturni halq, etnos, millat, elat tarixi, an’analari, rasm-rusumlari, udumi, odati, stereotipi kabilarni hisobga olgan holda tuzish maqsadga muvofiq,
20 xunar-texnika bilim yurtlari ukuvchilari bilan murabbiylar o’rtasidagi nomutanosiblikni yukotish maqsadida maxsus mashgulotlar o’tkazish: ulardagi ukishdan, ijtimoiy muxitdan, egallagan urnidan, mavkeidan konikmaslik xissini kamaytirish uchun trening, ishchanlik uyinlari, psixodramadan foydalaniladi, emotsional zurikishning oldini olish va uni kamaytirish niyatida maxsus xonalar jixozlash (xona jaxon standartlariga javob berishi, boshqaruv pulti, ekran vositalari, audiotrening, sotsial trening, texnik vositalariga, ilmiy-amaliy metodikalarga ega bulishi lozim). Korreksion ishlar ma’lum tartibda, ilmiy tanlov asosida, muayyan seans bo’yicha utkazilishi shart. Bunda emotsional zurikishga uchragan shaxs millati, yoshi, jinsi, individual- tipologik xususiyati, ta’sirlanish darajasi hisobga olinishi kerak; tuzatish ishlari mashgulot, faoliyat, kasb xususiyatiga mos, mutanosib bulishi ta’sir o’tkazish samaradorligini oshiradi; unda yapon uslublarini kullash xam zarur ma’lumotlar tuplash va tanglikni yukotish imkonini yaratadi. Xal qilishning psixologik shartlari, ta’lim –tarbiyadagi nuksonlarning oldini olish omillari, yullari yuzasidan yordam kursatish zarur. Bolalar, ukuvchilar, talabalarning shaxsiy muammolarini xal qilishda baxoli kudrat kumak berishi darkor. Ota-onalarga tarbiyaviy ishlarni amalga oshirishda maslaxatlar berish, nizoli vaziyat va psixologik xolatlarni birgalikda taxlil qilish va amaliy tavsiyalar beriladi. Ota-onalarga farzandlarning tibbiy yordamga muxtojligi yoki boshqa muassasalarga murojaat qilish zaruriyat ekanligini yuysak pedagogik odob bilan tushuntirish, berilayotgan kursatmalarga ularni ishontirishi shart. Barcha koidalarga va tasdiklangan xujjatlarga rioya kilingan holda utkaziladigan ishlarni kayd qilish va belgilashi lozim. Uz faoliyatining (yutuk, nukson, nizo, xamkorlik) natijalari yuzasidan yukori tashkilotlarga uz muddatida axborot berib borishi, kabul kilingan hisobot shakllariga xech ogishmasdan rioya qilishi kerak. Bogcha, maktab, yangi tipdagi ukuv yurti va oliy ukuv yurtlarida maxsus talablarga javob beruvchi, jixozlangan psixologik kabinetni tashkil qilishi maqsadga muvofiq. Amaliy psixologlarning seminarlari va ilmiy-amaliy anjumanlarida faol ishtirok qilishi kerak. Uzbekiston Respublikasining mafkurasiga, Konstitutsiyasiga, ijtimoiy, etnopsixologik, axlok-odob koidalariga zid bulgan tekshirishlar utkazmasligi kerak. Bolalar, ukuvchilar va talabalar tanlash komissiyasida katnashishi lozim. Ijtimoiy psixologik xolatlarni urganishda maxalliy xokimiyatga yordam berish va ommaviy xarakatlarni barkarorlashtirishda oldingi safda bulishi darkor
Download 308.9 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling