Maktabgacha yoshidagi bolalarda nutqning rivojlanishi

I - bob o’yicha xulosa
Adabiyot manbalarini tahlil etar ekanmiz, nutqning rivojlanmaganligi so’zning tibbiy ma‟nosida mustaqil nozologik birlikni ifodalamaydi degan xulosaga keldik. Bu bolalar nutqiy jihatdan rivojlanishida chetga chiqishlarning mexanizmi, belgisi, tizimi, og„irligiga ko’ra turli-tuman o’lgan guruhlar yig„indisidir.
Bolalarda nutqning rivojlanmaganlik mexanizmlari yetarlicha o’rganilmagan. Bu bir tomondan yetakchi psixojismoniy shart-sharoitlar, boshqa bir tomondan – bolalarda nutq rivojlanishining alohida shakllarida til imkoniyatlari shakllanishining kognitiv va nutq mexanizmlari haqida gapirish imkonini beradi.
Nutqiy faoliyat – tizimli jarayon o’lib, o’z ichiga verbal va noverbal komponentlarni oladi. Ularning birligi qator omillar, birinchi navbatda nutqiy singari, nutqiy o’lmagan faoliyat turi va shakllari nutqiy kommunikatsiya vaziyati, amaliy yoki intellektual vazifalar xarakteri bilan belgilanadi.
Nutqiy dizontogenez sharoitida oliy psixik faoliyat va bolaning hissiyirodaviy doirasi o’ziga xos tarzda kechadi. Nutqning yetarlicha shakllanmaganligi va kognitiv funksiyalarning murakkab o’zaro ta‟siri kuzatiladi.
Xotira – bu ruhiy bilish faoliyati hisoblanib, uning mohiyati ma‟lumotlarni esda olib qolish, saqlash va qayta yodga tushirish, jumladan, insonning genetik va orttirilgan tajribasidan tashkil topgan obrazli-tasavvurdan iborat.
Xotira tafakkur singari nutqiy faoliyat rivojlanganligini belgilovchi yetakchi ruhiy funksiyalardan biri hisoblanadi.
Mazkur birlik komponentlaridan birining buzilishi yoki rivojlanmaganligi ko’pincha boshqa buzilishlarga sabab o’ladi.
xulosa
Tadqiqot maktabgacha yoshdagi nutqi to’liq rivojlanmagan bolalarda mnestik jarayonlarning shakllanish muammosining dolzarbligi va ahamiyatini isbotladi.
Nutqi to’liq rivojlanmagan bolalarda mnestik xotiraning shakllanish muammosini tekshirish natijasida biz quyidagi xulosalarga keldik:

1. 
   Tadqiqot muammosiga doir adabiyotlar tahlili tizimli yondashuv nuqtai nazaridan nutqi to’liq rivojlanmagan bolalarning psixologik-pedagogik xususiyatlari haqida zamonaviy tasavvurlarni to’ldirishga imkon berdi. Tahlil davomida maktabgacha yoshdagi nutqi to’liq rivojlanmagan bolalarda nutqiy va nutqiy o’lmagan buzilishlarning bir turda emasligi haqidagi ma‟lumotlar aniqlashtirildi. Maktabgacha yoshda xotira bolaning bilish va nutqiy rivojlanishida katta ahamiyatga ega. Bolalarda nutqning to’liq rivojlanmaganligi tizimida verbal va mnestik komponentlarning mutanosibligi muammosiga doir adabiyot manbalarining tahlili xotiraning nutqi rivojlanmagan bolalar bilan olib boriladigan korreksion ish dinamikasiga ta‟sirini aniqlash imkonini berdi. Shu bois, maktabgacha yoshdagi nutqi to’liq rivojlanmagan bolalar bilan korreksion ta‟sir tizimida xotirani rivojlantirishga doir ish egallashi kerak.