Ma`lumotlar bazasi dasturi
Download 27.7 Kb.
|
28. Ma’lumotlar bazasi bilan ishlash.
|
Ma`lumotlar bazasi dasturi. Reja: Malumotlar bazasi bilan ishlash. Uskunalar paneli. Malumotlar bazasini yaratish. Malumotlar bazasini yopish. 1.2 Ma`lumotlar bazasi bilan ishlash. Ma`lumotlar bazasini boshqarish tizimi (MBBT) - bu dasturiy va apparat vositalarining murakkab majmuasi bo`lib, ular yordamida foydalanuvchi ma`lumotlar bazasini yaratish va shu bazadagi ma`lumotlar ustida ish yuritish mumkin. Ma`lumotlar bazasi obyekt yoki obyektlar to`plami holatini ularning xossalari va o`zaro munosabatlarini aks ettiruvchi nomlangan ma`lumotlar to`plamini ifodalaydi. Juda ko`p turdagi MBBT mavjud. Ular o`z maxsus dasturlash tillariga ham ega bo`lib, bu tillarga SUBD buyruqli dasturlash tillari deyiladi. MBBTga Oracle, Clipper, Paradox, Vizual FoxPro, Access va boshqalarni misol keltirish mumkin. Microsoft Access dasturi ma`lumotlar bazasini boshqarish tizimi hisoblanadi. Ushbu dastur ma`lumotlar bazasi, jadvallar, so`rovlar, formalar va hisobotlar bilan ishlash imkoniyatini taqdim etuvchi tizimdir. Xar qanday axborot tizimini ma`lumotlar bazasini yaratish mumkin. Shu bilan bir qatorda MS Access dasturi faydalanuvchi oldiga qo`shimcha talablarni qo`ymaydi. Foydalanuvchi kompyuterida MS Office dasturi o`rnatilgan bo`lsa bas shuning o`zi kifoya. Dasturni ishga tushirish Microsoft Access dasturi ma`lumotlar bazasini boshqarish tizimi hisoblanadi. Ushbu dastur ma`lumotlar bazasi, jadvallar, so`rovlar, interfeyslar va hisobotlar bilan ishlash imkoniyatini taqdim etuvchi tizimdir. Ushbu darsda Microsoft Access dasturini ishga tushirish usullarini ko`rib chiqamiz. Access dasturini ishga tushirish uchun quyidagi usullarning biridan foydalaning: Microsoft Access dasturi ma`lumotlar bazasini boshqarish tizimi hisoblanadi. Ushbu dastur ma`lumotlar bazasi, jadvallar, so`rovlar, interfeyslar va hisobotlar bilan ishlash imkoniyatini taqdim etuvchi tizimdir. Ushbu darsda Microsoft Access dasturini ishga tushirish usullarini ko`rib chiqamiz. Access dasturini ishga tushirish uchun quyidagi usullarning biridan foydalaning: Birinchi usul: Birinchi usul: Пуск tugmasini bosing va Программыmenyusiga outing; Пуск tugmasini bosing va Программыmenyusiga outing; Paydo bo`lgan menyudan Microsoft Office bo`limini tanlang; Paydo bo`lgan menyudan Microsoft Office bo`limini tanlang; Dastur yorliqlari ro`yhatidan Microsoft Office Access 2003 yorlig`ini bosing. Dastur yorliqlari ro`yhatidan Microsoft Office Access 2003 yorlig`ini bosing. Ikkinchi usul: Ikkinchi usul: Пуск tugmasini bosing va Выполнить amalini tanlang; Пуск tugmasini bosing va Выполнить amalini tanlang; Paydo bo`lgan Запуск программы oynasining Открыть maydoniga MSACCESS so`zini kiriting; Paydo bo`lgan Запуск программы oynasining Открыть maydoniga MSACCESS so`zini kiriting; OK tugmasini bosing. OK tugmasini bosing. Uchinchi usul: Uchinchi usul: Мой компьютер yorlig`iga sichqoncha o`ng tugmasini bosing va Проводник dasturini ishga tushiring; Мой компьютер yorlig`iga sichqoncha o`ng tugmasini bosing va Проводник dasturini ishga tushiring; Paydo bo`lgan oynaning Папки bo`limidan C:\Program Files\Microsoft Office\OFFICE11 papkasini oching; Paydo bo`lgan oynaning Папки bo`limidan C:\Program Files\Microsoft Office\OFFICE11 papkasini oching; Fayllar ro`yhatidan MSACCESS faylini toping va unga sichqoncha chap tugmasini ikki marta bosing; Fayllar ro`yhatidan MSACCESS faylini toping va unga sichqoncha chap tugmasini ikki marta bosing; Shu tariqa uch usul natijasida ham ushbu ko`rinishdagi Microsoft Access dasturi interfeysi ekranda paydo bo`ladi. Shu tariqa uch usul natijasida ham ushbu ko`rinishdagi Microsoft Access dasturi interfeysi ekranda paydo bo`ladi. 4 Dasturning ekran interfeysi Dasturning ekran interfeysi Access dasturi interfeysi menyu satri, uskunalar paneli, topshiriqlar maydoni va holatlar satridan iborat. Ushbu darsimizda Access dasturi interfeysning asosiy elementlarini korib chiqamiz. Oynaning eng yuqori qismida dastur nomidan iborat sarlavha satri joylashgan bolib uning ong tomonida oynaning boshqarish tugmalari joylashgan, bular: Access dasturi interfeysi menyu satri, uskunalar paneli, topshiriqlar maydoni va holatlar satridan iborat. Ushbu darsimizda Access dasturi interfeysning asosiy elementlarini korib chiqamiz. Oynaning eng yuqori qismida dastur nomidan iborat sarlavha satri joylashgan bolib uning ong tomonida oynaning boshqarish tugmalari joylashgan, bular: Свернуть tugmasi, oynani topshiriqlar paneliga tushirish; [ ] Свернуть tugmasi, oynani topshiriqlar paneliga tushirish; [ ] Развернуть tugmasi, oynani ekranga qayta tiklash; [ ] Развернуть tugmasi, oynani ekranga qayta tiklash; [ ] Закрыть tugmasi, oynani yoki dasturni yopish. [ ] Закрыть tugmasi, oynani yoki dasturni yopish. [ ] Sarlavha satridan keyin menyu satri joylashgan bolib, dasturning menyu bolimlari nomiga mos malum vazifalarini bajaradi. Menyu satrining tagida База данных deb nomlanuvchi bir qator tugmalardan iborat uskunalar paneli joylashgan. Ushbu uskunalar panelida joylashgan tugmalar, sichqoncha tugmasini bir marta bosish orqali, dasturning malum amallarini tezkor bajarish imkonini beradi. Dastur interfeysining ong qismida topshiriqlar maydoni joylashgan bolib, unda malumotlar bazasini yaratish, dastur malumotnomasi bilan ishlash va malumotlarni qidirish bilan bogliq amallarni bajarish mumkin. Dastur oynasining quyi qismida holatlar satri joylashgan, unda dasturning statistik va xabar malumotlari aks ettiriladi Sarlavha satridan keyin menyu satri joylashgan bolib, dasturning menyu bolimlari nomiga mos malum vazifalarini bajaradi. Menyu satrining tagida База данных deb nomlanuvchi bir qator tugmalardan iborat uskunalar paneli joylashgan. Ushbu uskunalar panelida joylashgan tugmalar, sichqoncha tugmasini bir marta bosish orqali, dasturning malum amallarini tezkor bajarish imkonini beradi. Dastur interfeysining ong qismida topshiriqlar maydoni joylashgan bolib, unda malumotlar bazasini yaratish, dastur malumotnomasi bilan ishlash va malumotlarni qidirish bilan bogliq amallarni bajarish mumkin. Dastur oynasining quyi qismida holatlar satri joylashgan, unda dasturning statistik va xabar malumotlari aks ettiriladi 5 Uskunalar paneli Uskunalar paneli Microsoft Access dasturining База данных uskunalar paneli dastur asosiy oynasining yuqori qismida joylashgan bolib, navbatdagi muayyan vazifalarni tezkor bajarishga moljallangan bir qator tugmalarni oz ichiga olgan: Microsoft Access dasturining База данных uskunalar paneli dastur asosiy oynasining yuqori qismida joylashgan bolib, navbatdagi muayyan vazifalarni tezkor bajarishga moljallangan bir qator tugmalarni oz ichiga olgan: Создать – yangi malumotlar bazasini yaratish; [ ]Создать – yangi malumotlar bazasini yaratish; [ ] Открыть – malum turdagi fayllarni ochish; [ ]Открыть – malum turdagi fayllarni ochish; [ ] Сохранить – faol obektlarni saqlash; [ ]Сохранить – faol obektlarni saqlash; [ ] Поиск файлов – malum parametrlar asosida fayllarni qidirish; [ ]Поиск файлов – malum parametrlar asosida fayllarni qidirish; [ ] Печать – faol obektlarni yoki malumotlarni chop etish; [ ] Печать – faol obektlarni yoki malumotlarni chop etish; [ ] Предварительный просмотр – chop etiladigan malumotlarni oldindan korish; Предварительный просмотр – chop etiladigan malumotlarni oldindan korish; Орфография – malumotlardagi imlo xatolarini tekshirish; [ ]Орфография – malumotlardagi imlo xatolarini tekshirish; [ ] Вырезать – faol obektlarni yoki malumotlarni xotiraga kesib olish; [ ]Вырезать – faol obektlarni yoki malumotlarni xotiraga kesib olish; [ ] Копировать – faol obektlardan yoki malumotlardan xotiraga nusxa olish; [ ]Копировать – faol obektlardan yoki malumotlardan xotiraga nusxa olish; [ ] 6 Вставить – xotiradagi obektlar yoki malumotlarni ish maydoniga qoyish; [ ] Вставить – xotiradagi obektlar yoki malumotlarni ish maydoniga qoyish; [ ] Отметить – songgi bajarilgan amallarni ketma – ket bekor qilish; [ ]Отметить – songgi bajarilgan amallarni ketma – ket bekor qilish; [ ] Связ с Office – malumotlarni Microsoft Office paketi tarkibidagi boshqa dasturlariga otkazish;Связ с Office – malumotlarni Microsoft Office paketi tarkibidagi boshqa dasturlariga otkazish; Анализ –kelishini tahlil qilish; [ ]Анализ –kelishini tahlil qilish; [ ] Программа – Visual Basic dasturini ishga tushirish; [ ]Программа – Visual Basic dasturini ishga tushirish; [ ] Редактор сценариев – foydalanuvchi tomonidan yaratilgan amallar ketma - ketligini taxrirlash;Редактор сценариев – foydalanuvchi tomonidan yaratilgan amallar ketma - ketligini taxrirlash; Свойства – obektlar parametrlarini va xususiyatlarini aks ettirish; [ ]Свойства – obektlar parametrlarini va xususiyatlarini aks ettirish; [ ] Схема данных – malumotlar bazasi jadvallari va ular orasidagi boglanishlarni grafik korinishda tasvirlash;Схема данных – malumotlar bazasi jadvallari va ular orasidagi boglanishlarni grafik korinishda tasvirlash; Новый объект – yangi obekt yaratish; [ ]Новый объект – yangi obekt yaratish; [ ] Справка – Microsoft Access malumotnomasini chaqirish; [ ]Справка – Microsoft Access malumotnomasini chaqirish; [ ] 7 Oynalarning turlari Oynalarning turlari Access dasturida oynalar turlari juda kop bolib, ushbu darsimizda ularning ozimiz foydalanadigan turlari bilan tanishib chiqamiz: Access dasturida oynalar turlari juda kop bolib, ushbu darsimizda ularning ozimiz foydalanadigan turlari bilan tanishib chiqamiz: - Malumotlar bazasi oynasi. Bu oyna uchta maydondan iborat bolib, uning chap qismida Объектыpaneli mavjud, unda malumotlar bazasining jadvallar, sorovlar, formalar, hisobotlar, Veb sahifalar, makroslar va modullar kabi obektlar tugmalari joylashgan. - Malumotlar bazasi oynasi. Bu oyna uchta maydondan iborat bolib, uning chap qismida Объектыpaneli mavjud, unda malumotlar bazasining jadvallar, sorovlar, formalar, hisobotlar, Veb sahifalar, makroslar va modullar kabi obektlar tugmalari joylashgan. - Obektlar royhati maydoni, bu maydonda muayyan obektlarning royhati aks ettiriladi; - Uskunalar paneli maydoni, bu maydon quyidagi tugmalarni oz ichiga oladi: - Obektlar royhati maydoni, bu maydonda muayyan obektlarning royhati aks ettiriladi; - Uskunalar paneli maydoni, bu maydon quyidagi tugmalarni oz ichiga oladi: Открыть - tanlangan obektni ochish yoki ishga tushirish uchun xizmat qiladi; Открыть - tanlangan obektni ochish yoki ishga tushirish uchun xizmat qiladi; Конструктор - tanlangan obektni konstruktor rejimida ozgartirish imkonini beradi; Конструктор - tanlangan obektni konstruktor rejimida ozgartirish imkonini beradi; Создать - tanlangan turdagi yangi obektni yaratish uchun xizmat qiladi; Создать - tanlangan turdagi yangi obektni yaratish uchun xizmat qiladi; Удалить - tanlangan obektni ochirishni amalga oshiradi; Удалить - tanlangan obektni ochirishni amalga oshiradi; - Jadvallar oynasi. Ushbu oynada jadvallarni yaratish, ozgartirish va ochirish bilan bogliq barcha amallarni bajarish mumkin, bundan tashqari mavjud jadvallar royhati keltiriladi. - Sorovlar oynasi. Bunda har xil turdagi, yani jadvallarni yaratish, ozgartirish va ochirish, hamda malumotlarni kiritish va saralash kabi amallarni bajaruvchi sorovlar bilan ishlash mumkin. - Formalar oynasi. Ushbu oyna yangi formalarni yaratish, mavjud formalarni ozgartirish va ochirish imkonini beradi. Formalarning asosiy vazifasi, jadvalga malumotlarni kiritish yoki jadval malumotlarini aks ettirishdan iboratdir. - Hisobotlar oynasi. Ushbu oynada jadval malumotlarini malum korinishida ekranga yoki bosmaga chiqarish uchun xizmat qiluvchi hisobotlarni yaratish va boshqarish mumkin. - Veb sahifalar oynasi. Bunda jadval malumotlarini veb sahifa korinishida taqdim etuvchi obektlarni yaratish va boshqarish mumkin. - Makroslar oynasi. Jadvallarni, sorovlarni, formalarni va hisobotlarni boshqarish bilan bogliq barcha amallarni oz ichiga olgan obektlar bilan ishlashga moljallangan. - Modullar oynasi. Dastur kodi va dasturlash modullarini oz ichiga oladi. - Jadvallar oynasi. Ushbu oynada jadvallarni yaratish, ozgartirish va ochirish bilan bogliq barcha amallarni bajarish mumkin, bundan tashqari mavjud jadvallar royhati keltiriladi. - Sorovlar oynasi. Bunda har xil turdagi, yani jadvallarni yaratish, ozgartirish va ochirish, hamda malumotlarni kiritish va saralash kabi amallarni bajaruvchi sorovlar bilan ishlash mumkin. - Formalar oynasi. Ushbu oyna yangi formalarni yaratish, mavjud formalarni ozgartirish va ochirish imkonini beradi. Formalarning asosiy vazifasi, jadvalga malumotlarni kiritish yoki jadval malumotlarini aks ettirishdan iboratdir. - Hisobotlar oynasi. Ushbu oynada jadval malumotlarini malum korinishida ekranga yoki bosmaga chiqarish uchun xizmat qiluvchi hisobotlarni yaratish va boshqarish mumkin. - Veb sahifalar oynasi. Bunda jadval malumotlarini veb sahifa korinishida taqdim etuvchi obektlarni yaratish va boshqarish mumkin. - Makroslar oynasi. Jadvallarni, sorovlarni, formalarni va hisobotlarni boshqarish bilan bogliq barcha amallarni oz ichiga olgan obektlar bilan ishlashga moljallangan. - Modullar oynasi. Dastur kodi va dasturlash modullarini oz ichiga oladi. 8 Ma`lumotlar bazasini yaratish Ma`lumotlar bazasini yaratish Access dasturida malumotlar bazasini yaratishning bir nechta usullari mavjud. Malumotlar bazasini yaratish uchun quyidagi amallarni bajaring: Access dasturida malumotlar bazasini yaratishning bir nechta usullari mavjud. Malumotlar bazasini yaratish uchun quyidagi amallarni bajaring: Файл menyusini bosing va Создать bolimini tanlang; Файл menyusini bosing va Создать bolimini tanlang; Yoki: Yoki: Dastur uskunalar panelidan Создать tugmasini bosing; Dastur uskunalar panelidan Создать tugmasini bosing; Создание topshiriqlar maydonidan Новая база данных yorligini bosing; Создание topshiriqlar maydonidan Новая база данных yorligini bosing; Paydo bolgan muloqot oynasidan malumotlar bazasini saqlash papkasini korsating; Paydo bolgan muloqot oynasidan malumotlar bazasini saqlash papkasini korsating; Имя файла maydoniga malumotlar bazasi nomini kiriting; Имя файла maydoniga malumotlar bazasi nomini kiriting; Создать tugmasini bosing. Создать tugmasini bosing. Shundan song yaratilgan malumotlar bazasining oynasi ekranda paydo boladi Shundan song yaratilgan malumotlar bazasining oynasi ekranda paydo boladi 9 Master yordamida ma`lumotlar bazasi yaratish Master yordamida ma`lumotlar bazasi yaratish Tanlangan turdagi malumotlar bazasini, hamda undagi barcha zaruriy jadval, forma va hisobotlarni yaratish uchun malumotlar bazasi masteridan foydalanish mumkin. Bu usul malumotlar bazasini yaratishning eng sodda korinishi hisoblanadi. Master malumotlar bazasini sozlash uchun parametrlarning cheklangan toplamini taklif etadi: Tanlangan turdagi malumotlar bazasini, hamda undagi barcha zaruriy jadval, forma va hisobotlarni yaratish uchun malumotlar bazasi masteridan foydalanish mumkin. Bu usul malumotlar bazasini yaratishning eng sodda korinishi hisoblanadi. Master malumotlar bazasini sozlash uchun parametrlarning cheklangan toplamini taklif etadi: Uskunalar panelidan Создать tugmasini bosing; Uskunalar panelidan Создать tugmasini bosing; Создание файла topshiriqlar maydonining Шаблоны guruhidan На моем компьютере yorligini bosing. Создание файла topshiriqlar maydonining Шаблоны guruhidan На моем компьютере yorligini bosing. Базы данных qoshimcha oynasidan mos shablona yorligini tanlang; Базы данных qoshimcha oynasidan mos shablona yorligini tanlang; OK tugmasini bosing; OK tugmasini bosing; Paydo bolgan muloqot oynasida malumotlar bazasini nomini va uning saqlanish joyini korsating; Paydo bolgan muloqot oynasida malumotlar bazasini nomini va uning saqlanish joyini korsating; Songra Создать tugmasini bosing; Songra Создать tugmasini bosing; Paydo bolgan oynadan Далее tugmasini bosing; Paydo bolgan oynadan Далее tugmasini bosing; Yaratiladigan jadvallar maydonlarini kozdan kechiring, songra Далее tugmasini bosing; Yaratiladigan jadvallar maydonlarini kozdan kechiring, songra Далее tugmasini bosing; Berilgan royhatdan formalarning mos dizaynini tanlang va Далее tugmasini bosing; Berilgan royhatdan formalarning mos dizaynini tanlang va Далее tugmasini bosing; Keltirilgan royhatdan hisobotlar dizaynini tanlang va Далее tugmasini bosing; Keltirilgan royhatdan hisobotlar dizaynini tanlang va Далее tugmasini bosing; Korsatilgan maydonga malumotlar bazasi nomini kiriting; Korsatilgan maydonga malumotlar bazasi nomini kiriting; Далее tugmasini bosing; Далее tugmasini bosing; Malumotlar bazasini ishga tushirish uchun Готово tugmasini bosing. Natijada, malumotlar bazasi, undagi jadvallar, formalar va hisobotlar yaratiladi, hamda asosiy oyna ochiladi. Malumotlar bazasini ishga tushirish uchun Готово tugmasini bosing. Natijada, malumotlar bazasi, undagi jadvallar, formalar va hisobotlar yaratiladi, hamda asosiy oyna ochiladi. Shuni aytib otish kerakki, malumotlar bazasi master yordamida mavjud malumotlar bazasiga yangi jadvallar, formalar va hisobotlar qoshish mumkin emas. Shuni aytib otish kerakki, malumotlar bazasi master yordamida mavjud malumotlar bazasiga yangi jadvallar, formalar va hisobotlar qoshish mumkin emas. 10 Shablon yordamida ma`lumotlar bazasini yaratish Shablon yordamida ma`lumotlar bazasini yaratish Bu malumotlar bazasini eng tez yaratish usuli hisoblanadi. Agar talab qilinayotgan korinishdagi malumotlar bazasiga mos keluvchi shablonni topish va undan foydalanish imkoni bolsa, bu usul qolganlariga nisbatan juda yaxshi samara beradi. Bu malumotlar bazasini eng tez yaratish usuli hisoblanadi. Agar talab qilinayotgan korinishdagi malumotlar bazasiga mos keluvchi shablonni topish va undan foydalanish imkoni bolsa, bu usul qolganlariga nisbatan juda yaxshi samara beradi. Uskunalar panelidan Создать tugmasini bosing; Uskunalar panelidan Создать tugmasini bosing; Создание файла topshiriqlar maydonining Шаблоны royhatidan mos shablonni toping, yoki barcha shablonlar royhatini korish uchun Домашняя страница шаблонов bolimini tanlang ; Создание файла topshiriqlar maydonining Шаблоны royhatidan mos shablonni toping, yoki barcha shablonlar royhatini korish uchun Домашняя страница шаблонов bolimini tanlang ; Talab qilinayotgan shablonni tanlang; Talab qilinayotgan shablonni tanlang; Загрузить tugmasini bosing. Загрузить tugmasini bosing. 11 Ma`lumotlar bazasini ochish Ma`lumotlar bazasini ochish Malumotlar bazasi bilan ishlash, foydalanish, hamda ularda saqlanayotgan malumotlarni qayta ishlash uchun malumotlar bazasini Access dasturiga yuklash yani ularni ochish kerak. Malumotlar bazasi bilan ishlash, foydalanish, hamda ularda saqlanayotgan malumotlarni qayta ishlash uchun malumotlar bazasini Access dasturiga yuklash yani ularni ochish kerak. - Файл menyusini bosing; - Paydo bolgan menyu bolimlaridan Открыть amalini tanlang; - Файл menyusini bosing; - Paydo bolgan menyu bolimlaridan Открыть amalini tanlang; Yoki: Yoki: - Uskunalar panelidan Открыть tugmasini bosing; - Paydo bolgan muloqot oynasidan talab qilinayotgan malumotlar bazasini tanlang; - Открыть tugmasini bosing; - Uskunalar panelidan Открыть tugmasini bosing; - Paydo bolgan muloqot oynasidan talab qilinayotgan malumotlar bazasini tanlang; - Открыть tugmasini bosing; Xuddi shu tariqa malumotlar bazasini klaviaturadan Ctrl+O tugmalar birikmasidan foydalanib ham ochish mumkin; Bundan tashqari malumotlar bazalarini Windows operatsion tizimining Проводник dasturi yordamida ham ochish mumkin. Buning uchun: Xuddi shu tariqa malumotlar bazasini klaviaturadan Ctrl+O tugmalar birikmasidan foydalanib ham ochish mumkin; Bundan tashqari malumotlar bazalarini Windows operatsion tizimining Проводник dasturi yordamida ham ochish mumkin. Buning uchun: - Проводник dasturini ishga tushiring; - Malumotlar bazasi joylashgan papkani oching; - Malumotlar bazasi fayliga sichqoncha chap tugmasi bilan ikki marta bosing; - Проводник dasturini ishga tushiring; - Malumotlar bazasi joylashgan papkani oching; - Malumotlar bazasi fayliga sichqoncha chap tugmasi bilan ikki marta bosing; Shunda song Access dasturi avtomatik tarzda ishga tushiriladi va tanlangan malumotlar bazasi yuklanadi. Shunda song Access dasturi avtomatik tarzda ishga tushiriladi va tanlangan malumotlar bazasi yuklanadi. 12 Ma`lumotlar bazasini yopish Ma`lumotlar bazasini yopish Access dasturida yaratilgan yoki ochilgan malumotlar bazasini yopishning bir nechta usullari mavjuddir. Malumotlar bazasi bilan ishlashni tamomlaganingizdan so’ng uni yopish uchun quyidagi amallarni bajaring: Access dasturida yaratilgan yoki ochilgan malumotlar bazasini yopishning bir nechta usullari mavjuddir. Malumotlar bazasi bilan ishlashni tamomlaganingizdan song uni yopish uchun quyidagi amallarni bajaring: - Файл menyusini oching va Закрыть amalini tanlang; - Файл menyusini oching va Закрыть amalini tanlang; Malumotlar bazasini Alt+F4 tugmalar birikmasi yordamida ham yopish mumkin. Bundan tashqari malumotlar bazasini tezkor yopish uchun malumotlar bazasi oynasining yuqori ong burchagida joylashgan x yopish tugmasidan ham foydalanish mumkin. Malumotlar bazasini Alt+F4 tugmalar birikmasi yordamida ham yopish mumkin. Bundan tashqari malumotlar bazasini tezkor yopish uchun malumotlar bazasi oynasining yuqori ong burchagida joylashgan x yopish tugmasidan ham foydalanish mumkin. Ma’lumotlar bazasi haqida tushuncha Ushbu bo‘lim PHP va MySql MBBS o‘rtasidagi hamkorlik usullari bilan tanishishga mo‘ljallangan. Asosiy e’tibor ma’lumotlar bazasi bilan bog‘lanishni o‘rnatish, so‘rovlar jo‘natish funksiyalari va javoblarni (mysql_connect, mysql_query, mysql_result, mysql_num_rows, mysql_close) qayta ishlashga qaratiladi. Misol sifatida virtual tarix muzeyi ma’muriyati uchun web-interfeys tuzish masalasini ko‘raylik. PHP distributivida MySQL ma’lumotlar bazasi bilan ishlash uchun mo‘ljallangan funksiyalar mavjud. Bunda bu funksiyalarning MySql dagi ba’zi bir ma’lumotlar bazasini tasvirlash va to‘ldirish maqsadida web-interfeyslarni tuzish imkonini beruvchi funksiyalar bilan tanishamiz. Ma’lumotlar bazasiga ma’lumotlarni qo‘shish uchun web-interfeys bilan ishlashda bu ma’lumotlarni shunchaki html-formaga kiritish va ularni serverga jo‘natish kerak bo‘ladi. Namoyish etishda bu interfeysni virtual muzey eksponatlari haqidagi ma’lumotlar saqlanadigan Artifacts jadvallari uchun tuzamiz. Artifacts kolleksiyasidagi har bir eksponat quyidagi xarakteristika yordamida tasvirlanishini eslatib o‘tamiz: nom (title); muallif (author); ifoda (description); o‘rindosh nom (alternative); tasvir (photo). Nomlanish va o‘rindosh nomlanish uzunasiga 255 belgidan kam satr (ya’ni VARCHAR(255)), tasvirlash – matnli maydon (TEXT turiga mansub) hisoblanadi, “muallif” va “tasvir” maydonlarida esa Persons kolleksiyasidan muallifning identifikatorlari va Images kolleksiyasidan eksponat tasvirlariga muvofiq mavjud bo‘ladi. Ma’lumotlar bazasi interfeysi Ma’lumotlar bazasidagi mavjud jadval strukturasini (ya’ni uning maydonlari jamlanmasini) html-formada tasvirlash uchun quyidagi tarkibiy topshiriqlarni rejalashtirish mumkin: 1. MB bilan ulanishni o‘rnatish; 2. MB ishini tanlash; 3. Jadval maydonlari ro‘yxatini olish; 3. html-formada maydonlarni tasvirlash Bundan keyin formaga kiritilgan ma’lumotlarni ma’lumotlar bazasiga kiritish mumkin. Ma’lumotlar bazasi bilan bog‘lanish (MySQL dasturi misolida) Aloqa o‘rnatish Ma’lumotlar bazasi bilan aloqa o‘rnatish uchun mysql_connect funksiyasidan foydalaniladi. mysql_connect sintaksisi mysql_connect resursi (“server qatori”, “username”, “password”) bu funksiya MySQL serveri bilan aloqa o‘rnatadi va bu aloqaga ko‘rsatkich qaytaradi yoki muvaffaqiyatsiz chiqqanda FALSE ko‘rsatadi. Odatda quyidagi parametrlar qiymati e’lon qilinadi: server = 'localhost:3306' username = server jarayoni egasidan foydalanuvchi ismi password = bo‘sh parol Server bilan ulanish, agar u bungacha mysql_close() yordamida yopilmagan bo‘lsa, skriptni amalga oshirish tugallanishida baza bilan aloqa yopiladi. Misol: $conn = mysql_connect("localhost", "admin","12345") or die("Ulanishni amalga oshirib bo‘lmaydi: ". mysql_error()); echo "Ulanish amalga oshdi"; mysql_close($conn); ?> mysql_connect amali shell>mysql -u nina -p123 buyrug‘i bilan teng kuchli. Ma’lumotlar bazasi ustida amallar Ma’lumotlar bazalarini tanlash MySQL da ma’lumotlar bazasini tanlash use buyrug‘i yordamida amalga oshiriladi: mysql>use book; PHP da buning uchun mysql_select_db funksiyasi mavjud. mysql_select_db: sintaksisi mantiqiy mysql_select_db (database_name qatori); Bu funksiya TRUE qiymatni ma’lumotlar bazasini muvaffaqiyatli tanlanganda qaytaradi va FALSE ni esa – aksincha bo‘lganda. Misol: Book ma’lumotlar bazasini tanlash $conn = mysql_connect("localhost","admin","12345") or die("Ulanishni amalga oshirib bo‘lmaydi: ". mysql_error()); echo "Ulanish amalga oshdi"; mysql_select_db("book"); ?> Jadval maydonlari ro‘yxatini olish PHP da ma’lumotlar bazasi bilan bog‘lanilgandan so‘ng, undagi jadvallar ro‘yxatini olish mumkin. Bu funksiya - mysql_list_fields. mysql_list_fields sintaksisi mysql_list_fields (database_name qatori, table_name qatori) mysql_field_name funksiyasi so‘rov amalga oshirilishi natijasida olingan maydon nomini qaytaradi. mysql_field_len funksiyasi maydon uzunligini qaytaradi. mysql_field_type funksiyasi maydon tipini qaytaradi, mysql_field_flags funksiyasi esa probel bilan yozilgan maydon bayroqlari ro‘yxatini qaytaradi. Maydon tiplari int, real, string, blob va h. bo‘lishi mumkin. Bayroqlar not_null, primary_key, unique_key, blob, auto_increment va h. bo‘lishi mumkin. Bu barcha buyruqlar sintaksisi bir xil: mysql_field_name (result qatori, butun field_offset) resursi; mysql_field_type (result qatori, butun field_offset) resursi; mysql_field_flags (result qatori, butun field_offset) resursi; mysql_field_len ( result qatori, butun field_offset) Bu erda result – bu so‘rov natijasi identifikatori (masalan, mysql_list_fields yoki mysql_query funksiyalar bilan jo‘natilgan so‘rov), field_offset esa – natijadagi maydonning tartib raqami. mysql_num_rows(result resursi) buyrug‘i result ning ko‘pgina natijalari qatorlari miqdorini qaytaradi. Misol: Artifacts (eksponatlar kolleksiyasi) jadvali maydonlari ro‘yxatini olish. $conn = mysql_connect("localhost","root","parol yozmang") or die("Aloqa o‘rnatib bo‘lmaydi: ". mysql_error()); echo "Aloqa o‘rnatildi"; mysql_select_db("book"); $list_f = mysql_list_fields ("book","Artifacts",$conn); $n = mysql_num_fields($list_f); for($i=0;$i<$n; $i++){ $type = mysql_field_type($list_f, $i); $name_f = mysql_field_name($list_f,$i); $len = mysql_field_len($list_f, $i); $flags_str = mysql_field_flags ($list_f, $i); echo " Maydon nomi: ". $name_f; echo " Maydon turi: ". $type; echo " Maydon uzunligi: ". $len; echo " Maydon bayroqlari qatori: " . $flags_str . " "; } ?> Natija sifatida taxminan quyidagilarni olish mumkin (albatta, jadvalda ikkita maydon bo‘lganda): 1. Maydon nomi: id 1.2. Maydon turi: int 1.3. Maydon uzunligi: 11 1.4. Maydon bayroqlari qatori: not_null primary_key auto_increment 2. Maydon nomi: title 2.1. Maydon turi: string 2.2. Maydon uzunligi: 255 2.3 Maydon bayroqlari qatori: html-formada maydonlar ro‘yxatining aks etishi Maydon haqidagi ma’lumotni html-forma elementida aks ettiramiz. BLOB turidagi elementlarni textarea ga o‘tkazamiz (TEXT turida biz tuzgan description maydoni BLOB tipiga ega), raqamlar va qatorlarni matnli qatorlarida aks ettiramiz, avtoinkrement belgisiga ega elementni esa umuman aks ettirmaymiz, chunki uning ma’nosi o‘z-o‘zidan o‘rnatiladi. Buning uchun explode funksiyasidan foydalaniladi: explode: sintaksisi explode massivi (separator qatori, string qatori , int limit) Bu funksiya string qatorini separator taqsimlagichi yordamida qismlarga bo‘ladi va olingan qatorlar massivini qaytaradi. Bizning holatda taqsimlagich sifatida probel “ ” ni olish kera, bo‘lish uchun boshlang‘ich qator sifatida esa – maydon bayroqlari qatorini. Misol. Artifacts jadvaliga ma’lumot kiritish uchun forma (index.php) $dblocation = "localhost"; $dbname = "book"; $dbuser = "root"; $dbpasswd = ""; $dbcnx = @mysql_connect($dblocation,$dbuser,$dbpasswd); @mysql_select_db($dbname,$dbcnx); if(isset($_POST['save_hide'])) { $title=($_POST['title']); $query = "INSERT INTO Artifacts (title) VALUES ('$title')"; if(@mysql_query($query)) {echo ""; } else { print mysql_error(); error("Ma’lumotni bazaga ezishda xatolik");} } else { ?>
Ma’lumotlar bazasiga ma’lumotlar yozish Ma’lumki, ma’lumotlarni jadvalga yozish uchun SQL tilidagi INSERT buyrug‘i ishlatiladi: mysql> INSERT INTO Artifacts SET title='Eksponat nomi'; PHP skriptda bunday buyruqdan foydalanish uchun mysql_query() funksiyasi mavjud. mysql_query sintaksisi mysql_query resursi (query qatori) mysql_query() SQL-so‘rovni MySQL ma’lumotlar bazasining ma’lumotlar bazasiga jo‘natadi. Agar ochiq aloqa bo‘lmasa, funksiya parametrsiz mysql_connect() funksiyasiga o‘xshash holda MBBT bilan bog‘lanishga urinadi. So‘rov natijasi buferlanadi. Download 27.7 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|