"Ma’naviyat" so‘zining lug’aviy ma’nosi nima? Ma’naviyatni shakllantiradigan asosiy mezonlarni aniqlang?
Download 195.27 Kb. Pdf ko'rish
|
пдф я.н. хемисга
|
“Ma’naviyat” so‘zining lug’aviy ma’nosi nima? Ma’naviyatni shakllantiradigan asosiy mezonlarni aniqlang? Ajdodlarimiz merosida bayon qilinishicha, ma’naviyat qanday hodisa? Ma’naviyatshunoslik qanday fan? Inson ruhida tabiatga nisbatan, o‘zgalarga nisbatan mehr va adolat tuyg‘ulari shakllanishiga nima doimo halaqit beradi? “Shuni bilsinlarki, odamzodni azbaroyi o‘yin uchun yaratmamishlar, aning amali ulug‘dir va uning uchun buyuk xatar bordir”.Ushbu fikr kimga tegishli? “Ma’naviyat – millat nishoni” risolasining muallifi kim? “Ma’naviyatshunoslik” fanining asosiy ob’ekti nima? Insoniy illatlar ichida eng qattoli – bu? Milliy mustaqilligimizning ikkinchi yilida Birinchi Prezidentmiz I.A.Karimov qaysi risolasida ilk bor xalq ma’naviyatini rivojlantirish masalalari batafsil tahlil etiladi? “...Ijtimoiy munosabatlar zaminida alohida shaxs sifatida mavjud bo‘lgan insonlarning o‘z-o‘zini idora qilish shakllari va me’yori, o‘zaro muloqot va munosabatlarda ularga xos bo‘lgan ma’naviy kamolot darajasining namoyon bo‘lishidir”.Akademik Erkin Yusupov ushbu fikrlar orqali nimaga ta’rif bergan? Ko‘p asrlik milliy davlatchiligimizning badiiy ifodasi bo‘lgan, xalq og‘zaki ijodining noyob durdonasini aniqlang? Islom konferensiyasi tashkilotining Ta’lim, fan va madaniyat masalalari bo‘yicha tuzilmasi AYSESKO tomonidan Toshkent shahri nechanchi yilda Islom madaniyati poytaxti deb e’lon qilindi? O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.Karimovning “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” asari nashrdan chiqqan yilni aniqlang? “Labirinti duxovnosti” asarining muallifi kim? Ma’naviyat inson uchun nimani anglatadi? Milliy ma’naviyat nazariyasining metodologik yonduv to‘g‘ri ko‘rsatilgan qatorni toping? Zardusht gohlarida tilga olingan 7 amshosipandlar mohiyatiga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, qadim avesto tilida Spinta Maynyu (Sipand Miynu) qanday ma’noni anglatadi? Zardusht gohlarida tilga olingan 7 amshosipandlardan biri Zashra Vayrayah (SHahriyor)– qadim avesto tilida qanday ma’noni anglatadi? Zardusht gohlarida tilga olingan 7 amshosipandlardan biri - mitota (Amurdod) – qadim avesto tilida qanday ma’noni anglatadi? Zardusht gohlarida tilga olingan 7 amshosipandlardan biri Xavravatot (Xo‘rdod) – qadim avesto tilida qanday ma’noni anglatadi? Zardusht gohlarida tilga olingan 7 amshosipandlardan biri Spinta Ormaitiy (Ispandormaz) – qadim avesto tilida qanday ma’noni anglatadi? Zardusht gohlarida tilga olingan 7 amshosipandlardan biri Vuhuvmana (Bahman)– qadim avesto tilida qanday ma’noni anglatadi? Zardusht gohlarida tilga olingan 7 amshosipandlardan biri Ashah Vahishta (Ardabehesht) – qadim avesto tilida qanday ma’noni anglatadi? “Ezgulik va insonparvarlik tamoyiliga asoslangan «Milliy tiklanishdan — milliy yuksalish sari» g‘oyasini keng targ‘ib etish orqali jamiyatda sog‘lom dunyoqarash va bunyodkorlikni umummilliy harakatga aylantirish” ma’naviy-ma’rifiy ishlar tizimini tubdan takomillashtirishning ustuvor yo‘nalishlaridan biri etib belgilan O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Ma’naviy-ma’rifiy ishlar tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-5040-son Qarori qachon qabul qilingan? Mustaqillik ma’naviyatining bosh mezoniy tushunchasini aniqlang? Zardusht «goh»lari qanday g‘oyalar asosiga qurilgan? #Shaxs ma’naviyatining asosiy jihatlarini aniqlang? Mustaqillikning ma’naviy asosini aniqlang? Ilm-fan, san’at va madaniyatdagi Renessans (Uyg‘onish) nimadan boshlanadi? “Inson vujudidan maqsad ko‘zgudir, Har ikki jahonda e’tiborga arzigulik narsa ko‘zgudir, Ko‘ngil ko‘zgusi (Borliq) hukmdorining jamolini aks ettiruvchidir Va har ikki jahon ushbu ko‘zguning g‘ilofidir”.Ushbu fikrlar kimga tegishli? Ma’lumki, ma’naviyat ongga nisbatan mustaqil mavjudlikka egadir. Ma’naviyat, eng avvalo, nima orqali mustaqil mavjudligini namoyon etadi? Ma’naviyatning o‘zaro uzviy bog‘liq to‘rt tarkibiy qismini aniqlang? Ma’naviyat nafaqat ratsional, shuningdek, ma’lumdarajada irratsional xarakterga ega. Ma’naviyatning irratsional tomonini nima tashkil etadi? Ma’naviyatning sub’ektiv tomoni deganda nimani tushunchasiz? Ma’naviyatning me’yoriy xarakteri birinchi navbatda nimada namoyon bo‘ladi? Milliy ma’naviyat nazariyasining shakllanishiga O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.A.Karimovning qo‘shgan eng muhim hissasini aniqlang? Mustaqillik ma’naviyatining asosini tashkil etuvchi negizlarni ko‘rsating? Ma’naviyatning me’yorlash xossalarini aniqlang? Ma’naviyatga aloqador sohalarda aqliy va naqliy ilmlar mutanosibligi muhim o‘rin tutadi. Bizgacha o‘tmishdan etib kelgan kitoblar ikki toifada. Bular kaysilar? Voqelikni ilmiy idrok etishning ayni shu muayyan maqsadga qaratilgan mantiqiy tizimiga nima deyiladi? Millat ruhidagi Borliq haqiqati bilan uyg‘unlik deb nimaga tarif berilgan? O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.A.Karimov mamlakatimizni yangi asr arafasi va uning dastlabki yillaridagi rivojlanish strategiyasini belgilab berar ekan, "jamiyat ma’naviyatini yanada yuksaltirish”ni ustuvor yo‘nalishlardan ekanligini kaysi asarida ta’kidlab utgan? Ma’naviyatning cho‘ng qomusi sifatida shuhrat topgan Jaloliddin Rumiyning asarini aniqlang? Inson ma’naviyatining moddiy voqelikdagi izlarini aniqlang? Jamiyatda insonlarni uyushtirish, ular hayotini bir muayyan tartibga keltirish vositasi bu-? Moddiy ehtiyojlarni ham, siyosiy munosabatlarni ham mo‘‘tadil bir me’yorda ushlab turadigan buyuk qudrat nima? Manaviyatning mohiyati nimaga daxldor? Milliy ma’naviyat nazariyasining manbalaridan eng birinchi va asosiysini aniqlang? Bizga ma’lum ilk shakllangan yaxlit ma’naviyat tizimi kaysi kitobda o‘z aksini topgan? Islom dinida ma’naviyatga oid fanlarning umummetodologik asosini aniqlang? “Ihyoyi ulum ad-din” asarining muallifi kim? “Ishqi haqiqiy” va “ishqi majoziy” nisbatining badiiy tahlili kimning asarlarida mukammal nazariy ifodasini topdi? Imom G‘azzoliyning “Kimiyoi saodat” (Baxt-saodatga erishish kimyosi) kitobining muqaddimasida ma’naviyatni talqin etishda qanday mutlaqo yangicha yondoshuv taklif etiladi? deb e’lon qiladi G‘azzoliy va ayni ko‘ngilni poklash masalasini birinchi o‘ringa olib chiqadi. Tasavvufiy talqinga ko‘ra ma’naviyatning manbai nima? “ ... Agar bu ulug‘ zotni avliyo desak, u avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak, shoirlarning sultonidir”.O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.A.Karimovning “YUksak ma’naviyat –engilmas kuch” asaridagi ushbu fikrlar kimga nisbatan bildirilgan? G‘azzoliy tilga olgan “muomala” insonning Borliq haqiqati bilan muomalasi, ya’ni o‘z davri uchun bugungi tilimizdagi kanday ilm edi? Imom G‘azzoliyning 40 kitobdan iborat asari nomini aniqlang? “Ihyoyi ulum ad-din”ning o‘zbekchadagi tarjimasi nima? Ko‘ngil ko‘zgusini sayqallash jarayoni tasavvufda nima deyilgan? Islom mintaqa madaniyatining Sunna bosqichi davrini aniqlang? Tasavvufda o‘zligini anglab etgan inson Haqni anglab etadi, uni tasavvuf istilohida kim deydilar? “Zubdatul haqoyiq” risolasining muallifi kim? “YUksak ma’naviyat – engilmas kuch” asarida “Musulmonlarning e’tiqodini tuzatuvchi” degan yuksak sharafga sazovor bo‘lgan alloma nomini belgilang? I.A.Karimov tomonidan ishlab chiqilgan milliy-ma’naviy tiklanish konsepsiyasi ilk bor qachon va qaysi asarda keltirilgan? Insonning ruhan poklanishi, qalban ulg‘ayishiga chorlaydigan, odamning irodasini baqquvat, iymon e’tiqodini butun qiladigan kuch, bu… Insonning ma’naviy yuksalishi bilan unda kuchayib boruvchi sifatni aniqlang. Millat ruhini belgilaydigan asosiy omillardan biri, bu… “Tarbiya biz uchun yo hayot-yo mamot, yo najot – yo halokat, yo saodat - yo falokat masalasidir” bu mashhur ibora qaysi allomaning qalamiga mansub? Sof siyosat doirasida insonlar aro munosabatlar oxir-natijada qaysi borib taqaladi? Insof va adolat tuyg‘usi, imon va halollik kabi ma’naviyatning o‘zak tushunchalarini inson amaliy faoliyatida yuzaga chiqaruvchi hodisani aniqlang? Yevropa ilmida kim birinchi bo‘lib, siyosat va ma’naviyatning (uning o‘z talqiniga ko‘ra axloqning) butkul boshqa-boshqa sohalar ekanligiga e’tibor qaratgan? “Nikomax etikasi”asarining muallivini aniqlang? Borliq haqiqatini anglab etishning darajalarini aniqlang? O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.Mirziyoev qaysi g‘oyalar milliy g‘oyamizning asosini tashkil etishini ta’kidlagan? O‘zbekiston Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning “O‘zbekistonning o‘z istiqlol va taraqqiyot yo‘li” asarida bayon etilgan mustaqillik ma’naviyatining asosini tashkil etuvchi to‘rt negizni aniqlang? O‘zbek xalqi qaysi asrdan boshlab “O‘zbek”degan nomni oldi? “Adabiyot yashasa – millat yashaydi” so‘zlarining muallifi? Inson qalbiga yo‘l avvalo nimadan boshlanadi? Sharq uyg‘onish davri (renessans) qaysi asrlarni o‘z ichiga oladi? “Ommaviy madaniyat”ga xos xususiyat nima? Jumlalarni to‘ldiring “Islohot islohot uchun emas, islohot ….. uchun” Ma’naviyatni tushunish, anglash uchun avvalo ……. tushunish kerak. O‘z.Res.Birinchi Prezidenti I.Karimovning “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” asarining 1- bobi qanday nomlanadi? Arab grammatikasini mukammal ishlab chiqqan buyuk siymo? Sharqda Shayx-ul rais nomi bilan ataluvchi alloma? ”Hikmatlar” asarining muallifi kim? Ma’naviyatni shakllantiradigan mezonlardan birini aniqlang? Yevropada Al-Fraganus nomini olgan alloma kim? Toshkentni – Islom madaniyati poytaxti deb e’lon qilgan tashkilot nomini aniqlang? O‘zbek tilida biz ishlatadigan “axloq” so‘zi lug‘aviy kelib chiqishiga ko‘ra qanday ma’noni anglatadi? Evropa ilmida ilk bora “Ruhshunoslik” va “Axloqshunoslik” fanlari tadqiq doiralarining o‘zaro farqini aniq ajratib bergan faylasufni aniqlang? Axloqning muhim jihatiga e’tibor qaratilgan “Kelajak falsafasining asoslari”asarining muallifi kim? Islom ma’naviyatining asosini nima tashkil qiladi? SHaxs ma’naviyatining tarkibiy jihatlari bo‘lgan imon, ilm, mas’uliyat, mehr nimalar orqali o‘zligini namoyon etadi? Hozir jahon ilmida”madaniyat” tushunchasiga berilgan ta’riflar qanchaga etgan deyiladi? Insoniyat madaniyatining tarkibiy qismlarini aniqlang? Insondagi “rostgo‘ylik”, “halollik”, “ahdiga sodiqlik” xislatlarini ifodalaydigan islom axloqiga oid muhim timsol-tushunchani aniqlang? Qanday inson ma’naviy etuk shaxs hisoblanadi? “Millat taraqqiyoti tarixining bir bosqichida, ma’lum bir ob’ektiv va sub’ektiv sabablar oqibatida boy berilgan salohiyatni qaytadan millat taraqqiyotiga” yo‘naltirish bilan bog‘liq bo‘lgan jarayon ... deb ataladi. “Ma’naviyat” so‘zining lug‘aviy ma’nosi qanday? “Ma’naviyat asoslari” fani quyidagi fanlar bilan uzviy bog‘liq. Islom Karimovning “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” asarida quyidagi omillardan qaysi biri “ma’naviyat mezonlari” deb keltirilgan? Ma’naviyat quyidagi ko‘rinishlarga bo‘linadi: Qadriyatlar ichida eng oliysi bu ... Qadriyatlar bu ... Ma’naviy qadriyat bo‘lmish diniy va dunyoviy imon-e’tiqodning bir-biridan farqi. Quyidagilardan qaysi biri milliy o‘zlikni anglash belgilaridan emas? Mamlakatimiz qadimiy tarixida ezgulik g‘oyalarini o‘zida ifodalagan qaysi asarni bilasiz? Qaysi g‘oyalar ezgulik va bunyodkorlik g‘oyalariga kiradi? Mafkuraviy poligonlar deganda nimani tushunchasiz? Mafkuraviy immunitet qanday shakllanadi? Mafkuraviy profilaktika nima? “Avesto”dek muqaddas kitobda bitilgan falsafiy fikrlarni nazarda tutib, yurtimizga “falsafiy tafakkur beshigi” deb ta’rif bergan faylasufni aniqlang. Ma’naviyatning asosiy mezonlari bu - Toshkent shahri qaysi yili islom madaniyati poytaxti deb e’lon qilindi? Madaniyat tushunchasining to‘g‘ri ta’rifini belgilang. Milliy-manaviy qadriyatlar deganda nimani tushunchasiz? Miloddan avvalgi davrlarda mamlakatimiz mustaqilligi uchun kurashgan qahramonlar? “Ma’naviyat asoslari” fani nechanchi yildan boshlab barcha oliy o‘quv yurtlarida o‘qitilmoqda? Hadisi Shariflarni sahih hadislar sifatida to‘plagan vatandoshlarimizni ko‘rsating? Ma’naviy barkamol inson deganda qanday insonni tushunchasiz? Zardushtiylik ta’limotining tub mohiyati nimada? Turkiston jadidchilik xarakatining vakillari Behbudiy, Munavvarqori, Avloniy, Fitratlar faollik ko‘rsatgan gazetalar? Vijdon erkinligi nima? Jaloliddin Manguberdi kim bo‘lgan? Oila barqarorligini ta’minlovchi asosiy omillar? Burch deganda nimani tushunchasiz? Komil inson qiyofasiga xos bo‘lmagan xususiyatni aniqlang? Ma’naviy barkamol inson- Milliy ong- Milliy g‘urur- Huquqiy madaniyat - Jamiyat ma’naviy qiyofasining ijtimoiy taraqqiyotga ta’siri Milliy o‘zlikni anglash - Vatan tuyg‘usi - Ma’naviy ishlab chiqarish - Ma’naviyatning elementlari bu- Xalq va hokimiyatdagi siyosiy tuzum shakli... Tolerantlik tushunchasi- Mafkuraviy plyuralizm- Inson dunyoqarashini shakllantirishga, maqsadli, g‘oyaviy bilimlar bilan qurollantirishga yo‘naltirilgan jarayon - “Bag‘rikenglik tamoyillari Deklaratsiyasi”ning maqsadi nima? Axloqiy qadriyatlar nima? Eng oliy qadriyat - “Ezgu fikr, ezgu so‘z va ezgu amal” tamoyili manbasi “Milliy-ma’naviy qadriyatlar” tushunchasi “Milliy-ma’naviy qadriyatlar” tushunchasi “Davlat ishlarining to‘qqiz ulushi kengash, tadbir va mashvarat, qolgan bir ulushi esa qilich bilan bajo keltirilur” degan jumla qaysi ma’naviy merosimizdan olingan? Millat taraqqiyoti tarixining bir bosqichida, ma’lum bir ob’ektiv va sub’ektiv sabablar oqibatida boy berilgan salohiyatni qaytadan millat taraqqiyotiga” yo‘naltirish bilan bog‘liq bo‘lgan jarayoni ... deb ataladi. “Temur tuzuklari”da davlat ishlarini har doim qaysi hukmlar asosida olib borilganligi ta’kidlanadi? Mamlakatimiz xavfsizligiga tahdid solib turuvchi tashqi havf-xatarlar Sho‘ro zamonidan qolgan ta’lim-tarbiya tizimiga xos kamchiliklar nimalardan iborat? Polietnik davlatlarning asosiy belgilari Mahalliychilik va urug‘-aymoqchilikning salbiy oqibati Buyuk davlatchilik shovinizmi va agressiv millatchilikning mohiyati nimada? Mintaqaviy mojaroga bu- Buyuk davlatchilik shovinizmi Birinchi Prezidentimiz Islom Karimovning qaysi asarida bayon etilgan? Jadidchilarning asosiy g‘oyasi nimadan iborat bo‘lgan? Ma’naviy barkamol inson - Mustaqil O‘zbekiston Respublikasining davlat bayrog‘i qachon tasdiqlangan? Qadriyatlar ichida eng oliysi bu ... Har bir millat uchun qadriyat bo‘lgan ijtimoiy hodisa, insonlar orasidagi aloqa vositasi bu ... “Jadidchilik” so‘zining lug‘aviy ma’nosi Milliy mafkuraning ma’naviy qadriyat darajasiga ko‘tarilgan bunyodkor g‘oyalari Kuchli davlatlar tomonidan zo‘rlik bilan egallangan mamlakat yoki hududni siyosiy va iqtisodiy mustaqillikdan mahrum etib, o‘ziga bo‘ysundirishi, milliy qadriyatlarni toptab, qaram qilish siyosati bu ... Har bir millat va elatning o‘zini real mavjud sub’ekt, muayyan moddiy va ma’naviy boyliklarini ifodalovchi etnik birlik, til, urf-odatlar, an’analar, qadriyatlarga mansubligini, manfaatlar va ehtiyojlar umumiyligini tushunib yetishiga ... deyiladi. Quyidagilardan qaysi biri milliy o‘zlikni anglash belgilaridan emas? Mustamlakachilik va qaramlik sharoitida diniy qadriyatlarga munosabat qanday bo‘lgan? Ma’naviyatshunoslik fanining tadqiqot ob’ekti Ma’naviyatni rivojlanishining asosiy maqsadi- Erkin inson, ma’naviy shaxs nimani idrok etadi? Ma’naviyatshunoslik fanini shartli ravishda uch qismga bo‘lish mumkin ularni belgilang Ma’naviyatshunoslik fani ma’naviy yuksalishning mezonlari (kriteriylari)ni aniqlaydi. Ma’naviy yuksalishning asosiy mezonini belgilang Ma’naviyat insonning--- Ma’naviyat ongning mohiyatli mazmuni yoki ongdagi mohiyatlilikdir. Ushbu jihatdan ma’naviyat qanday xodisa Ma’naviy asos nima? Ma’naviyat tushunchasining ta’rifi va tuzilmasini belgilang Ma’naviyatning to‘rt o‘zaro uzviy bog‘liq tarkibiy qismlarini toping Rus qadimshunosi P. I. Boriskovskiy «Insoniyatning eng qadimgi o‘tmishi» kitobida marosimlarni necha yil ilgari paydo bo‘lganligini aytadi? G‘arb olimlaridan J. Klark marosimlar yoshini kim bilan bog‘laydi va necha yilga tenglashtiradi? Ibtidoiy sinkretizm – bu Ibtidoiy sinkretizm unsurlari belgilang: XIX asrning amerikalik olimi L.Morgan qaysi asarida insoniyat tarixini uch davrga bo‘ladi, bular: Ma’naviyat vujudga kelishiga oid turlicha qarashlarni to‘g‘ri javobni belgilang Morgan o‘zining «Qadimgi jamiyat» asarida bu uch davrning har birini alohida bosqichlarga bo‘ladiva unimaga bog‘lab tushuntiradi Ma’naviyatning vujudga kelish va dastlabki rivojlanish bosqichlari nima bilan bog‘liq Siyosat jamiyat hayotining alohida sohasi hisoblanadi. Erix Fromm jamiyat hayotini qay tarzda bo‘ladi? Siyosat bilan ma’naviyat aloqalari qay ko‘rinishda namoyon bo‘ladi? Iqtisodiyot, siyosat va ma’naviyat o‘rtasidagi aloqadorlik masalasi. Globallashuv zamonaviy taraqqiyotning bosh tendenitsiyasidir va u-... Globallashuv atamasining o‘zagi bu-... Ma’naviy tarbiya bu-.. O‘zbek xalqi ma’naviyati rivojlanishini tarixiy bosqichlarga ajratish: “Avesto”da inson axloq-odobi, ma’naviyati qanday nomlangan? Zardushtiylik ta’limotidan ko‘ra, SHarqda qadimdan nima muqaddas hisoblangan? “Avesto” kitobida qanday ma’naviy merosi izlari o‘z aksini topgan. O‘zbekistonda ma’naviyatni ilmiy o‘rganish va rivojlantirish bosqichlarini aniqlang O‘zbek xalqi ma’naviyati rivojlanishini tarixiy bosqichlarga ajratish mezonlarini belgilang Ma’naviyatning asosiy kategoriyalaridan biri – o‘zlikni anglashdir. O‘zlikni anglashning ta’rifini belgilang Ma’naviyat hodisasi asosan ikki ko‘rinishda namoyon bo‘ladi... Ma’naviyat kategoriyalaridan “tolerantlik” (bag‘rikenglik) to‘g‘ri belgilangan ta’rifni aniqlang: Respublika Ma’naviyat va marifat Kengashi tuzilgan yilni belgilang: Respublika milliy g‘oya va mafkura ilmiy-amaliy markazi qachon o‘z faoliyatini boshladi? Dunyoda iqtisodiy va mafkuraviy sohada olib borilyotgan hatti-harakatlarni belgilang – Yangi O'zbekiston bu– O'zbekiston Respublikasi Prezidentining “Ma'naviy-ma'rifiy ishlar tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida” gi qarori qachon qabul qilingan Vazirlar Mahkamasining “Respublika Ma'naviyat va ma'rifat markazi huzuridagi Ijtimoiy- ma'naviy tadqiqotlar inistituti faoliyatini tashkil etish to'g'risida” gi qarori qachon qabul qilingan O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 yil 26 martdagi “Ma'naviy-ma'rifiy ishlar tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida” gi qarori asosida qanday kengash tuzildi Eng qadim zamonlardan aql va ijtimoiylik inson tabiatini tashkil etuvchi tamoyillar deb hisoblangan. Insonga aqlli mavjudot va «ijtimoiy hayvon» degan ta’riflar berilgan. Qaysi mutafakkir insonni «siyosiy hayvon» (Zoon politicon) deb atagan. Din ham jamiyatga xos hodisa, tabiatda din yo‘q. Shunday ekan din… tufayli shakllangan Yevropa klassik falsafasi Renessans (Uyg‘onish davri) va Ma’rifatparvarlik davrlarida qaysi g’oyani rivojlantiradi Milliy ma’naviyatimizning (eng qadimgi davrdan – milodgacha IV asr) nomlanishini toping Mitra – Quyosh xudosi. Avestoda Mitra qanday tasvirlanadi “Avesto” kitobida qanaqa yomon illatlar qoralanadi. Bizning mintaqamiz dzenbuddizmning vatani bo’lgan. Bu tushunchaning ta’rifini belgilang Fiqh ilmini rivojlantirishda katta xizmat qilgan vatandoshlarimizni belgilang: Ma’naviyat shaxsning va jamiyatning…. Ma’naviyatshunoslik fan strukturasini to‘g‘ri belgilang Ma’naviy yuksalishning xususiyatlarini hisobga olib uning qonunlarini to‘g‘ri ko‘rsating Ma’naviy yuksalishning asosiy mezoni “Iste’mol savati” – "Iste'mol savati" asosiy bandlar bo'yicha shakllantiriladi... Ijtimoiy siyosat yuritishda ijtimoiy adolat tamoyilining turlarini belgilang: Ijtimoiy siyosat turlarini belgilang: Ijtimoiy siyosat modellari XIX asrda amerikalik olim L.Morgan insoniyat tarixini necha davrga bo‘ladi: XIX asrda amerikalik olim L.Morgan insoniyat tarixini davrlarga bo‘ladi. Ushbu darlar qancha vaqtni o‘z ichiga oladi: Urug‘-jamoa ma’naviyati nimaga asoslanadi? “Avesto”da Axura Mazda inson axloq-odobi, ma’naviyati quyidagi uchlikda deb ta’kidlaydi - Jumlani to‘ldiring. Movarounnahrda keng tarqalgan murji’iylar diniy-siyosiy harakat g’oyalarini maqsadini aniqlang Islom ilohiyot ilmi (islom diniy-falsafiy ilmi) –kalomning tarkibiy qismini belgilang Abduraxmon Jomiy qaysi g’oyalarni targ’ib etgan O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti Islom Karimovning qaysi asarida O‘zbekistonni yangilash va rivojlantirishning o‘z yo‘li to‘rtta asosiy negizga tayanishini ta’kidlaydi. Konstitutsiya loyihasidagi o‘zgargan moddalar va normalar sonini toping Ўзгартириш киритилган Ўзбекистон Республикаси Конституциядаги давлат сиёсатининг муҳим йўналишини белгиланг “Ma’naviyat asoslari” fanini o‘rganishdan maqsad to‘g‘ri javobni belgilang “Ma’naviyatshunoslik” faning jamiyat hayotidagi bir qator vazifalarni belgilan Siyosiy ongning tarkibiy qismlari toping Siyosiy madaniyatning tuzilishi quyidagilar.....to‘g‘ri javobni belgilang Siyosiy madaniyat turlarini toping Ilk shakllangan yaxlit ma’naviyat tizimi qaysi kitobda o‘z aksini topgan Metodologik jihatdan milliy ma’naviyatimiz takomiliga ta’sir ko‘rsatgan olimlar… Insoniyat tarixiy takomili hozirgi Evropa ilmida ajratilgan asosiy davrlarini toping Arxeolog va paleontologlar fikricha insoniyat tarixiy takomili.berilgan to‘g‘ri javobni toping Asotirning to‘liq ta’rifini belgilang O‘zgartirish kiritilgan Konstitutsiyamizning modda va normalari to‘g‘ri ko‘rsatilgan javobni toping O‘zbekiston Konstitutsiyaning qaysi moddasida “O‘zbekiston fuqarosi O‘zbekistondan tashqariga chiqarib yuborilmasligi yoki boshqa davlatlarga berilmasligi belgilangan” deb belgilangan O‘zbekiston Konstitutsiyaning 23- moddasida keltirilgan normani toping “Har kim o‘z shaxsiga doir ma’lumotlarning himoya qilinishi huquqiga, shuningdek noto‘g‘ri ma’lumotlarning tuzatilishini, o‘zi to‘g‘risida qonunga xilof yo‘l bilan to‘plangan yoki huquqiy asoslarga ega bo‘lmay qolgan ma’lumotlarning yo‘q qilinishini talab qilish huquqiga ega”- qaysi moddada belgilangan Internet jahon axborot tarmog‘idan foydalanishni ta’minlash uchun shart-sharoitlar yaratishi haqida konstitutsiyaviy norma kiritilgan va u qaysi moddada aks etgan “O‘zbekistonning tashqi siyosati davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik, chegaralarning buzilmasligi, davlatlarning hududiy yaxlitligi, nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik prinsiplariga hamda xalqaro huquqning umume’tirof etilgan boshqa prinsip va normalariga asoslanadi”. Bu qaysi moddada berilgan O‘zbekiston Konstitutsiyaning qaysi moddasida “O‘zbekiston Respublikasi davlatlar va xalqaro tashkilotlar bilan ikki va ko‘p tomonlama munosabatlarni har taraflama rivojlantirishga qaratilgan tinchliksevar tashqi siyosatni amalga oshiradi” deb belgilangan O‘zbekiston Konstitutsiyaning qaysi moddasida “qonunda belgilangan pensiyalar, nafaqalar va boshqa turdagi ijtimoiy yordamning miqdorlari rasman belgilangan eng kam iste’mol xarajatlaridan oz bo‘lishi mumkin emas” deb belgilangan O‘zbekiston Konstitutsiyaning qaysi moddasida fuqarolarning siyosiy huquqlari kengaytirilmoqda, xususan fuqarolarning davlat xizmatiga kirishda teng huquqqa egaligi konstitutsiyaviy darajada mustahkamlangan O‘zbekiston Konstitutsiyaning qaysi moddasida “...davlat jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish, aholi o‘rtasida sog‘lom turmush tarzini shakllantirish uchun shart-sharoitlar yaratadi” deb belgilangan Islom aristotelchilarini belgilang Beruniy har qanday haqiqatning mezoni haqida aytgan fikrini toping Yevropa klassik falsafasi Renessans davrlarida ilgari surilgan asosiy g‘oyasini belgilang Globallashuvning нима oqibatida vujudga keldi Маънавий ҳаётнинг ахборотлаштирилган шаклларини топинг Глобаллашув туфайли... Глобаллашув бу-...тўғри жавобни топинг Ахборот уруши –bu… Глобаллашувнинг ижобий натижалари берилган тўғри жавобини топинг Nega ijtimoiy-gumanitar fanlarni ma'naviyatning nazariy manbai deymiz? Prezidentimizning 1994 yil 23 pareldagi «Ma'naviyat va ma'rifat» jamoatchilik markazini tashkil etish to’g’risida» gi Farmonida markaz zimmasiga qanday vazifalar qo’yilgan edi? Prezidentimiz «Ma'naviyat -insoniyat, xalqning, jamiyatning, davlatning kuch-qudratidir» deganida asosan nimalarni nazarda tutgan? Insoniyat tarixidagi Ilk uyg’onish davri IX-XV asrlarda Sharqda yo’z bergan, deganimizda qaysi ob'ektiv omillarga suyanamiz? Ma'naviy ehtiyojlarning yuksalishi qanday qonuniyatga binoan ro’y beradi? Qog’ozning ixtiro qilinishini insoniyat ma'naviyati taraqqiyotidagi buyuk inqilob, desa bo’ladimi? Bo’lsa (bo’lmasA), nega? Zardushtiylik o’zidan oldingi dinlardan nimasi bilan farq qiladi? Sunniylikning xanafiya mazxabi islom olamiga keng tarqalganligining asosiy nimada deb o’ylaysiz? «Alloh -dilda, qo’l - ishda bo’lsin» («Dilba-yor, dastba kor») g’oyasini ilgari so’rgan mutafakkir kim? Mamlakatimizning qaysi qonuniy hujjatida Ro’za va qurbon hayitlari dam olish kunlari ekanligi belgilab qo’yilgan? «Davlat ishlarining to’qqiz ulushi kengash, tadbir va mashvarat, qolgan bir ulushi esa qilich bajo keltirilur», degan jumla kimning qaysi asaridan olingan? «Xarom» deganda nimalar tushuniladi? «Har ishniki qilmish odamizod, tafakkur ila bilmish odamizod» satrlarining muallifi kim? Kimlarni ma'naviy qashshoq, desa bo’ladi? «Garchand o’qibsan- bilimdonsan, agar amal qilmading, nodonsan» satrlari (S.Sheroziy) kimga qarata aytilgan deb o’ylaysiz? Mamlakatimizda «O’qituvchilar va murabbiylar kuni» qachondan boshlab nishonlanadi hamda u kimlarning bayrami? O’zbekiston Respublikasining davlat ramzlari qaysi javobda to’g’ri ko’rsatilgan? Vatanparvar xalq qahramonlari obrazlari tasvirlangan romanlar qaysi ro’yxatda to’g’ri ko’rsatilgan? Mustaqil Vatanimiz xavfsizligini ta'minlash zaruratini keltirib chiqaruvchi eng asosiy tashqi tahdid qaysi? Mahalladagi sharqona ruhiyat deganda nimani tushunamiz? Oilaning huquqiy asoslarini beligilab beruvchi manba qaysi javobda to’g’ri ko’rsatilgan? Turli xalqlar kiyimlari shaklining turlicha bo’lishiga sabab nima? Hushmuomalalik tushunchasining ma'nosi qaysi qatordagi javobda to’g’ri ko’rsatilgan? «Ko’p moldan oz aql yaxshi» maqolining ma'nosi nimadan iborat? Navro’z nima uchun eng qadrli bayram hisoblanadi? Quyidagi qadriyatlarning qaysi biri ma'naviyatning tarkibiy asoslari hisoblanadi? Madaniyat, bu- Ma'naviy meros, bu- Ma'naviy merosimizning ba'zi manbalari qaysi? Ma'naviyatda millatning asosiy beligilari, bular qaysilar hisoblanadi? Ma'naviy axloqiy qadriyatlarni o’z asarlarida aks ettirgan allomalarni aniqlang? Amir Temur kim edi? Ma'naviyat -bu- Islom Karimovning «Istiqlol va ma'naviyat» kitobi qaysi yili chop etilgan? Mustakillik deklaratsiyasi kachon qabul kilingan? «Ma'naviyat insonning, xalqning, jamiyatning, davlatning kuch-kudratidir. U yo’k joyda xech qachon baxt-saodat bulmaydi» - kimning so’zi ekanligini aniqlang? I.Karimovning O’zbekiston istiqlolining demokratik jamiyat qurish nazariy asoslari chuqur taxlil qilingan asarini ko’rsating? «Ma'naviy-ma'rifiy isloxotlar davlat siyosatining asosiy ustuvor yo’nalishi deb xisoblansin» Bu – Prezident I.Karimov farmoniga binoan «Ma'naviyat va ma'rifat» respublika jamoatchilik markazi kachon tuzilgan? «Ma'rifat» tushunchasi bu ……. Quyidagi qadriyatlarning qaysi biri ma'naviyatning tarkibiy asoslari xisoblanadi? Axloqiy qadriyatlarni aniqlang? O‘zbekistonda mafkura davlat mafkurasi bo‘lishi mumkinmi? Tolerantlik quyidagilarni takozo qiladi: Yangi taxrirdagi «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risidagi» O‘zbekiston Respublikasi qonuni qachon qabul qilingan? Psixologik urush bu –: O’zbekiston Respublikasining «Davlat tili to’g’risidagi» Qonuni kachon kabul kilingan va necha moddadan iborat? Madaniyat bu…… «Musulmon birodarlari» tashkiloti vaxxobiylik mafkurasi asosida birinchi marta qaerda shakllanadi? I.Karimovning asosiy ma'naviy qarashlarini o’z ichiga qamrab olgan «Barkamol avlod orzusi» monografiyasi necha faslni - bo’limlarni qamrab olgan? Ma'naviy meros bu …….. Ma'naviy merosimizning ba'zi manbalari qaysilar? Iqtisodiy boshqaruv madaniyati, asosan bu…….. Iqtisodiy madaniyat qanday asosiy funktsiyalarni bajaradi? Yangilangan jamiyatda yashovchi kishining siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy turmush tarzini kafolatlovchi yo’llar Prezidentning qaysi asarida ko’rsatilgan? Ma'naviyat va siyosat - ijtimoiy xodisa bo’ladigan bo’lsa, siyosat nima degani? Iqtisodiy madaniyat tizimi, bu …… Xuquqiy madaniyat bu …….. Siyosiy madaniyat asosiy tiplarini aniqlang. «Turkiy Guliston yoxud axloq» asarida tarbiyaning qaysi 4 ta turlari xakida fikr yuritiladi? Quyidagilardan O’zbekiston fuqarolarining shaxsiy xuquq va erkinliklarini aniqlang. Ma'naviyatda millatning asosiy belgilari, bular qaysilar xisoblanadi? Nima sababdan istiqlolning dastlabki kunlaridan boshlab bozor iqtisodiyotiga o’tish dolzarb vazifa qilib qo’yildi? Ma'naviyatda milliy mafkuraning asosiy negizlari, bu qaysilar? Asosiy qonunimizning 14 bob 63 moddasida: I.Karimovning «O’zbekiston iqtisodiy isloxotlarni chuqurlashtirish yo’lida » asarida eng muxim vazifa nimalardan iborat? Prezident I.Karimov «Mustaqil O’zbekistonni rivojlantirishning ma'naviy-axlokiy negizlari» deb atalgan bobida milliy istiqlol mafkurasining quyidagi asosiy tamoillarini: umuinsoniy qadriyatlarga sodiqlik, xalqimizning ma'naviy merosini saqlash va rivojlantirish; inson o’z imkoniyatlarini erkin namoish qilishi, vatanparvarlik tamoillarini asos qilib oldi. Anna shu milliy istiqlol mafkurasining asosiy tamoillari I.Karimovning qaysi asarida berilgan? Millatning o’zligini anglash degani bu ……. Umuminsoniy qadriyatlar negizida asosiy 2 kontseptsiyalar qaysilar? Qadimgi paytda axloqqa oid kitoblarni nima deb atashgan? «Xubbi va Erxubbi afsonasi» qaysi xududdagi voqealarni aks ettirgan? «Baraktom qal'asi xaqidagi afsona» qaysi asrda yaratilgan? ++++ «Al-adab al-mufrad» asarining muallifi nomini aniqlang? Markaziy osiyo xalqlarining chetel bosqinchilariga qarshi kurashlari tasvirlangan qadimgi afsona (eposlar) ni toping? Xadis ilmi sulton Imom Al-Buxoriyning 1125 yilligi qachon nishonlanadi? «Madaniyat» so’zining kelib chikishi… «Avesto» yozma yodgorligi necha kismdan iborat? Moniychilik ta'sirida kelib chiqqan Mazdak (470-529) ta'limotida asosan qanday g’oya ilgari suriladi? Urxun-Enasoy yodgorliklariga qaysilar kiradi? Temurning islom ta'limotini mufassal o’rganishda qaysi ustozning xizmati katta? Musulmonlarning muqaddas sajdagoxi: Ka'baga asos solgan Kim? Diniy ekstremizm va fundamentalizmga qarshi kurashda tuzilgan uchlik Ittifoqni aniqlang? «Tarbiyali xotun» asari muallifi nomini aniqlang? «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to’g’risidagi» Qonunning yangi taxriri necha moddadan iborat va u qachondan e'tiboran amalga kiritilishi xaqida aytilgan? Xar bir inson fikr, vijdon va din erkinligi xuquqiga ega; bu xuquq o’z dini yoki e'tiqodini o’zgartirish erkinligini va ta'limotda, toat-ibodat qilishda va diniy rasm-rusum xamda marosimlarni ommaviy yoki xususiy tartibda ado etish, o’z dini yoki e'tiqodiga yakka o’zi, shuningdek boshqalar bilan birga amal qilish erkinligini o’z ichiga oladi. Bu qaysi manbada qayd etilgan? Diniy tashkilot O’zb.Respublikasining 18 yoshga to’lgan va O’zb.Respublikasi xududida doimiy yashayotgan yuz nafardan kam bo’lmagan fuqarolar tashabbusi bilan tuziladi. Bu qaysi manbada keltirilgan? 1999 yil 16 fevraldagi Toshkentda bo’lgan fojeali voqeaning qanday xavf-xatari xaqida Oliy majlis XIV sessiyasida gapirildi? O’zbekistonda nechta diniy konfessiya vakillari mavjud? I.Karimovning «O’zbekiston XXI asrga intilmoqda» asarida so’nggi 5 yil ichida jamoat birlashmalari va nodavlat tashkilotlari soni qanchaga yetkanligi bayon etilgan? Sharq uyg’onish davri qaysi asrlarni o’z ichiga oladi? «Baytul xikma» («Donishmandlar uyi») qaerda va kimning davrida tashkil etilgan? Farzandlar tarbiyasiga eng kuchli ta'sir ko’rsatuvchi omil nima? «Al-jabr val-muqobala xisobi xakida qisqacha kitob» asari qaysi allomaga tegishli? Sharqda o’z davrining «Aflotuni» nomini olgan ustozni aniqlang! Quyidagi Xadisani ohiriga etkazing? "U ch toifa kishilarning duosi, hech shubhasiz olloh taolo qoshida maqbuldir, mazlum kishining duosi, mussofirning duosi va … " «Oila» asari muallifining nomini aniqlang? Amir Temur o’z imperiyasini 4 ulusga bo’lib boshqarganda to’rtinchi ulusni, ya'ni Xuroson (Afg’onistonning shimoliy-g’arbiy qismini) viloyatini qaysi o’g’liga yo nabirasiga in'om qildi? Amir Temur o’gitlarini qanday guruxlarga ajratish mumkin? Amir Temur davlatni boshqarishda qaysi asosiy 4 omilga e'tibor berdi? Qanday muammolar insoniyatning boshqa muammolarga qarshi kurashishida jiddiy to'siq bo'lmoqda? NATO /SEAP tashkilotining 2008 yil aprel oyida bo'lib o'tgan Buxarest sammitida O'zbekiston Prezidenti Afg'oniston masalasida qanday taklifni o'rtaga qo'ygan edi? Nega ijtimoiy-gumanitar fanlarni ma'naviyatning nazariy manbai deymiz? Yangi taxrirdagi «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risidagi» O‘zbekiston Respublikasi qonuni qachon qabul qilingan? Psixologik urush bu –: O’zbekiston Respublikasining «Davlat tili to’g’risidagi» Qonuni kachon kabul kilingan va necha moddadan iborat? Madaniyat bu…… «Musulmon birodarlari» tashkiloti vaxxobiylik mafkurasi asosida birinchi marta qaerda shakllanadi? I.Karimovning asosiy ma'naviy qarashlarini o’z ichiga qamrab olgan «Barkamol avlod orzusi» monografiyasi necha faslni - bo’limlarni qamrab olgan? Prezidentimizning 1994 yil 23 pareldagi «Ma'naviyat va ma'rifat» jamoatchilik markazini tashkil etish to’g’risida» gi Farmonida markaz zimmasiga qanday vazifalar qo’yilgan edi? Prezidentimiz «Ma'naviyat -insoniyat, xalqning, jamiyatning, davlatning kuch-qudratidir» deganida asosan nimalarni nazarda tutgan? Insoniyat tarixidagi Ilk uyg’onish davri IX-XV asrlarda Sharqda yo’z bergan, deganimizda qaysi ob'ektiv omillarga suyanamiz? Ma'naviy ehtiyojlarning yuksalishi qanday qonuniyatga binoan ro’y beradi? Qog’ozning ixtiro qilinishini insoniyat ma'naviyati taraqqiyotidagi buyuk inqilob, desa bo’ladimi? Bo’lsa (bo’lmasA), nega? Zardushtiylik o’zidan oldingi dinlardan nimasi bilan farq qiladi? Sunniylikning xanafiya mazxabi islom olamiga keng tarqalganligining asosiy nimada deb o’ylaysiz? «Alloh -dilda, qo’l - ishda bo’lsin» («Dilba-yor, dastba kor») g’oyasini ilgari so’rgan mutafakkir kim? Mamlakatimizning qaysi qonuniy hujjatida Ro’za va qurbon hayitlari dam olish kunlari ekanligi belgilab qo’yilgan? «Al-adab al-mufrad» asarining muallifi nomini aniqlang? Markaziy osiyo xalqlarining chetel bosqinchilariga qarshi kurashlari tasvirlangan qadimgi afsona (eposlar) ni toping? Xadis ilmi sulton Imom Al-Buxoriyning 1125 yilligi qachon nishonlanadi? «Madaniyat» so’zining kelib chikishi… «Avesto» yozma yodgorligi necha kismdan iborat? Moniychilik ta'sirida kelib chiqqan Mazdak (470-529) ta'limotida asosan qanday g’oya ilgari suriladi? Urxun-Enasoy yodgorliklariga qaysilar kiradi? Temurning islom ta'limotini mufassal o’rganishda qaysi ustozning xizmati katta? Download 195.27 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|