Манги булаклар doc

ХАФАЛАК ҚЫШЛАҒЫНАН ХАНҒА АРЫЗ 
Көрмеген сендей əдил шаҳ яки инсан, пери я,
Дəўириңде жолықпас ҳəтте ағаш жарғы зулымына.
Туўған ай оқлаўлы садақ болсын сениң қолыңа,
Сен жəҳəнгир патшасаң, жан тура алмас жолыңда,
Қулақ сал, посқын қышлақ Хафалактиң зарына. 
Егинин шегиртке шөплеп, иргесин тескен жылан,
От басын шымалай қаплап, бөрилер ашқан аран,
Кенелер қанды сорып, шақсалар уўлы шаян,
Таўығы ийнеликтей, ғазы гүбелектен жаман,
Кептер ойнақ айланған нағыз жин базарына. 
Үйлери илме тесик, айырып болмас иш-тысын.
Шағаллар кетек аңлып, гүмгүм емген ешкисин,
Коңысыға отқа барған жолда түнер кешкисин,
Шаңлақта турып нəзер сал, қышлақты көрмек ушын:
Қыйсайған ылашықлар жер төлениң жанына. 
Отыны жантақ, оны да шабар ыссыға күйип,
Нəр кылар зағараны, тапса атын “қант” қойып,
Сорпасын асқабақтың “хан асы” деп ишер сүйип,
Ажырықтың тамырын жентлеп келиге түйип,
Қайнатар “сүмелек” деп, теңеп байрам палына. 
Атлары ақсақ, жаўырын “базар” еткен саўысқан.
Қарға адым жер муң болып, минсең күшин таўысқан, 
Турғызсаң тамға сүйеп, бир жағына аўысқан,
Суў орнына адамлар қумға қолларын ысқан,
Жазда салмасы кеўип, қыс жарымас қарына. 
Табылса қамыс төсек, болар көрпешеден зыят,
Ер, қатын уйықлар аралас, болса не қылсын уят?
Суўфысы гүңелектей, жоқдүр имамында саўат,
Мешити “айкөрмектей”, тас қараңғы зулыўмат,
Киргенди соқыр қылар қамап қараңғы торына. 
Халқы көшер арқалап ески шобыт тонларын,
Жеткизип көкке қайғыдан шерге толған үнлериң,
Бəлки, душпанның басына салмағай бул күнлериң,
Еситип кеше жаңадан түскен салғырт пулларын,
Хафалак қанжылады жер гуңирентип зарына. 
Патшамыз рəҳим етсе, таңланарлык неси бар!
Пухараның ҳалы белли, хан аларлық неси бар?
“Мухимнйды ырза қыл” деп берсе жарлык, неси бар; 
Өтсе хан Махмури ушын пулды барлық, неси бар,
Пул алмаң, Хафалактиң рəҳим етиң ҳалына! 

---

70
ТОҚАЙ 
(1886-1913) 
Қүн сөнер болса, орнына
Мен қуяш болсам деймен. 
Тоқай. 
Ғабдулла Тоқай 1886 жылы Қазан каласына жаңын 
жерде бир аўылда туўылған. Жетимликтиң адам айтқысыз 
қорлықларын бастан кеширип, киси есигинде өскен 
болажақ шайыр ески, жаңа оқыўды тырысып оқыған. Русша 
үйренип, өз дəўириниң алдыңғы ой пикирли азамат шайыры 
болып жетискен. Ғ.Тоқайдың халықшыл, демократиялык, 
жаңа идея менен суўғарылған қосықлары, поэмалары тек 
татар халқынын ғана емес, Күншығыс жəне Кавказ 
халықлары арасында да ертеден кең белгили. 
Ғ.Тоқай А.С.Пушкинди, М.Ю.Лермонтовты өзиниң 
уллы руҳый устазлары сыпатында таныған. Ғ.Тоқай 1913-
жылы 27 жасында Қазанда қайтыс болды. 
Қарақалпақша оның қосық топламлары еки ирет (1960-, 
1981-жыллары) басылып шықты.