Mariya montessori metodikasida maktabgacha yoshdagi

www.scientificprogress.uz
 
Page 177
mahorati shundaki, bolalarga yetkazishni zarur deb bilgan mashg`ulotlarni bolalarning 
diqqat bilan tinglashlaridir». Aytilgan bu so’zlar ayni haqiqat. Xo’sh, bular boshlang’ich 
maktabga tegishlimi yoki bolalar bog’chasiga aloqador?
Bolani shaxsiy intellekt maktabiga joylash bilan biz uning turini muqarrar 
o’zgartiramiz; «bolalik psixologiyasi» nomida izohlanuvchi bola haqidagi barcha 
tasavvurlar, agar bolalarni Montessori sharoitida uzoq vaqt kuzatadigan bo’lsak, 
sezilarli darajada ba’zi bir munosabatlarda tamomila o’zini oqlamaydi. 
Uch yoshga yaqin yosh bola birinchi bor bolalar bog’chasiga kelganda unga xuddi 
hamma narsani yozish mumkin bo’lgan «oppoq qog’oz» degan tasavvur bilan emas, 
aksincha, tashqi olam ta’sirida to’plangan tartibsiz taassurotlarga ega, deb 
yondoshishimiz zarur. «Uch yoshli bola kechinmalarida turli chalkashliklardan iborat 
og’ir bo’shliq mavjud bo’ladi», deydi Montessori. Aksariyat hollarda oxiri uyqu bilan 
tugaydigan sababsiz injiqliklar va yig’i, uning ustiga yopiriladigan tashqi olamdan 
olingan hisobsiz taassurotlar hisobiga yuzaga keladi. Hyech kim xayoliga ham 
keltirmaydiki, sayr bola uchun mehnat hisoblanadi. Ayniqsa, hali uning sezgilari 
layoqatli bo’lmagani holda ko’rish va eshitish orqali xatolarini to’xtovsiz to’g’rilab 
boradi. Narsalarni kuzatib ko’zi bilan aniq baholay olmasligi uni o’ta toliqtiradi. o’z 
yoshligini eslay oladiganlarning hammasi buni tasdiqlashi, yosh bolalarni kuzatuvchi 
har bir e’tiborli odam buni har qadamda ko’rishi mumkin. 
Biz bolaga bu og’ir holatdan chiqib olishga yordam berishimiz kerak, unga 
dunyoni chalkashlik sifatida emas, balki tabiatan nihoyatda intiluvchanligini hisobga 
olgan holda, tabiatning qat’iy tartibda ekanini anglashga imkon berishimiz lozim. 
Bunga yaqinlashish uchun esa bola atrofdan tabiat qoidalari asosida boshlanuvchi uning 
ichki uyushqoqligi bilan to’g’ridan-to’g’ri aloqador bo’lgan nimadir topishi kerak. 
Aytaylik, xuddi hasharotdek to’g’ridan-to’g’ri o’z shakl va mohiyatidan kelib chiqib, 
ranglarning shakli va sifatini topish kerak bo’ladi. Boshqacha aytganda, biz bola uchun 
aniq belgilangan sharoit yaratib berishimiz va unga intellektual mustaqil mashqlar 
uchun zarur tashqi vositalarni berishimiz kerak. Bu vositalar tasodifiy yoki o’qituvchi 
xohishi bilan tanlangan bo’lmasligi kerak. Balki bola uchun aqliy rivojlanishda mustaqil 
mashqlar obyekti bo’lib xizmat qiluvchi, Montessorining sezgi a’zolarini tarbiyalashga 
qaratilgan didaktik materallari bo’lishi, tajriba orttirilishi natijasida sekin-asta taqdim 
etishi kerak. 
Dastlab intellektning rivojlanishi uchun faktlarning to’planishi va ularning 
farqlanishi zarur bo’ladi. Bolaga bu asosda o’z intellektini oshirishga ko’maklashish 
faqatgina mashqlarda «o’zini-o’zi boshqarish» bilan amalga oshiriladi.^«Boshqa bir 
odam bizning o’rnimizga mashq qilib, bizga mahorat orttirish imkonini berishi aqlga 
sig’maydigan holatdir», deydi Montessori. Sensor materiallardagi sezgiga doir 
mashg’ulotlar bolalarga ajratish va tavsiflash (klassifikasiyalash) imkonini beradi. 
Hozirgi kunda ba’zi narsa-buyumlarni ularning sifatidan bo’lak boshqa belgilariga 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 ǀ ISSUE 3 ǀ 2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan