Marketingda axborot tizimi Marketing axborot tizimi

Aim.uz

Marketingda axborot tizimi
Marketing axborot tizimi (MAT) marketingni rejalashtirishni takomillashtirish, marketing tadbirlarini amalga oshirish va tadbirlar ijrosi ustidan nazorat maqsadlarida foydalanishi yuzasidan aniq qarorlar qabul qilish uchun zamon va makonda axborotlarni yig‘ish, qayta ishlash, tahlil qilish, baholash va tarqatish yuzasidan uzluksiz va o‘zaro bog‘liq kishilar, asbob-uskunalar va jarayonlar yig‘indisidir (7-rasm).

Atrof muhit

Yig’ish. Qayta ishlash. Ishlatish

Marketing bo’yicha menejer

Makro-atrof muhit

Xalq xo’jaligi. Texnologiya. Qonunlar. Madaniyat

Atrof muhit muhofazasi

Xaridorlar. Sotuv yo’llari. Raqobatchilar. Yetkazib beruvchilar

Saqlash To’liq

va qayta yechish

olish

Ichki buxgalteriya sistemasi

Reja-

lashtirish

Amalga

oshirish

Nazorat

Marketing ma’lumot-lari oqimi

Taqsimot Xabar

berish
Qaror

qabul

qilish
Baholash

Marketing axborotlari oqimi

Marketing aloqa sistemasi

Marketing izlanish sistemasi

Operatsiyalar marketing izla-nish sistemasi


7-rasm. Axborot - marketingning fundamentidir.




Marketing axborot tiziming alohida bo’limlari



Marketing boshqarish

Tahlil qilish

Rejalashtirish

Amalga oshirish

Nazorat qilish




Marketing tasnifi.

Bozorning maqsadi

Bozor kanallari

Raqobat

Jamoatchilik

Tashqi kuchlar

Ichki hisob tizimi

Marke-ting tadqi-qotlari tizmi

Intellek-tual tizimi

Analitik tizimi



8-rasm. Marketing axborot tizimi.
Quyida MATning har bir tizimchasiga alohida to‘xtalib o‘tamiz.

Ichki hisobot tizimi.

Mazkur tizimning asosini buyurtmalar, transportirovka qilish, schyotlarni to‘plash bilan bog‘liq hujjatlar yig‘indisi tashkil qiladi. Albatta, marketing bilan shug‘ullanuvchi firmaning har bir bo‘limi kerakli hujjatlarning nusxasiga ega bo‘lishi kerak. Ularning vazifasi bu ma’lumotlarni tez va aniq qayta ishlashdir. Shu maqsadda kompyuterlar keng ishlatiladi. Masalan, Yaponiya firmalarida kompyuterlardan unumli foydalanilganligi uchun buyurtmalar qabul qilish va uni bajarish oralig‘idagi vaqt 62 soatdan 32 soatga qisqargan.

Boshqa bir muammo tovarlar sotilishi to‘g‘risida, ularning sotilish joyidan axborotlar olish va qayta ishlashdir. Raqobat sharoitida xaridorlar bozoridagi baholar, taqsimotning yangi kanallari to‘g‘risida o‘z vaqtida qarorlar qabul qilish ham o‘ta muhimdir. Masalan, Yaponiyaning TOYOTA kompaniyasida joylardan tovarlar sotilishi haqidaga hisobotlar har kuni yig‘iladi. Barcha hududlar, mintaqalar va tumanlardagi sotish bo‘yicha boshqaruvchilar o‘z ish kunlarini o‘tgan kungi buyurtmalar va jo‘natilgan tovarlar haqida hisoboti teletayp orqali jo‘natishdan boshlaydilar. DAEWOO firmasi ham xaridor va boshqa manbalardan turli so‘rovlar uyushtirish orqali raqobatchilarning tovarlarini sotilishi to‘g‘risidagi axborotlarni yig‘ishga katta e’tibor beradilar.

Intellektual tizim.

Yuqorida ko‘rib chiqilgan tizimda hisobot ma’lumotlari haqiqiy ma’lumotlar bilan ish ko‘rsa, intellektual tizim qayta ishlangan va, hattoki, ba’zida uchrab turadigan ma’lumotlar bilan kam ta’minlaydi. Bu tizim marketingning turli tasnifi to‘g‘risida kundalik axborotlar olish uchun foydalaniladigan manbalar va jarayonlar yig‘indisidan iborat. Tizimning, intellektual imkoniyatlari kitoblar, gazetalar, maxsus maqolalar, xaridorlar, mahsulot yetkazib beruvchilar, vositachilar va firmaning o‘z xodimlari bilan suhbatlardan tashkil topadi. Marketing bilan to‘laqonli shug‘ullanayotgan firmalarda ko‘pchilik hollarda intellektual tizim sifatini yaxshilash maqsadida qo‘shimcha imkoniyatlar yaratiladi. Birinchidan, xodimlarni yangi g‘oyalar haqida xabar qilishlariga o‘rgatiladi va rag‘batlantiriladi. Masalan, ular boshqalar tomonidan e’tiborga olinmagan qiziqarli axborotlarni to‘plaganlari va u to‘g‘risida xabar qilganliklari uchun rag‘batlantiriladi.

Ikkinchidan, «marketingli intellekt»ni yig‘ish bo‘yicha mutaxassislar tayinlanadi. Ularga qandaydir raqobatchilar mahsulotini sotib olish yo‘li bilan ularni o‘rganish, yangi savdo shoxobchalarining ochilishini kuzatish, raqobatchilar faoliyati to‘g‘risidagi hisobotlarni ko‘rib borish, ular tashkil qiladigan kengashlar va konferensiyalarda qatnashish, raqobatchilarning xodimlari, mahsulot yetkazib beruvchilari va agentlari bilan suhbatlashish topshiriladi.

Uchinchidan, kompaniya axborotni tashqaridan buyurtma qilib olishi mumkin. Masalan, AQSHda A.S. kompaniyasi u yoki bu tarmoq bozorining tovarlar bilan ta’minlanganligi, chakana baholar, aksiya kurslari haqida axborotlarni sotadi.

To‘rtinchidan, bir qator kompaniyalar intellektual axborotlarni yig‘ish va qayta ishlash uchun axborot markazlari tashkil etadilar. U markazning xodimlari faqat axborotlarni yig‘ish va qayta ishlash bilan shug‘ullanib qolmay, boshqaruvchilarga ulardan foydalanishda yordam qiladilar.

Marketingli tadqiqotlar tizimi.

Firma rahbariyatiga ichki buxgalteriya hisoboti va boshqa ma’lumotlardan tashqari bozor konyunkturasi haqida xaridorning aynan shu tovarni sotib olishga nima majbur qilganligini tadqiq qilish, hududlar bo‘yicha sotish miqdorini istiqbollash, reklama samaradorligini hisoblash kabi marketingli ma’lumotlar ham zarur. Bunday ma’lumotlarni maxsus marketingli tadqiqotlar orqali olish mumkin. Bu tadqiqotlar doimiy ravishda ma’lumotlarni loyihalash, yig‘ish, tahlil etish, e’lon qilish va o‘ziga xos marketingli vaziyatlarda ularni qo‘llash choralarini izlashdan iborat.

Keyingi yillarda yirik kompaniyalarning marketingli tadqiqot bo‘limlari o‘z faoliyat doiralarini kengaytirmoqda va tahlil usullarini takomillashtirmoqda. Amerikadagi 500 ta yirik kompaniyalarda marketing tadqiqotlarining asosiy yo‘nalishlari va ularni bajarish usullari haqida o‘tkazilgan so‘rov shuni ko‘rsatadiki, eng ko‘p uchraydigan tadqiqotlar: bozor sig‘imini aniqlash, firmaning bozordagi sotish bo‘yicha ulushi, bozor tasnifini aniqlash, sotishni tahlil qilish, raqobatchilar mahsulotini o‘rganish, baholarni o‘rganishdir. Shuni takidlash lozimki, firmalar reklama sohasidagi tadqiqotlarda va xaridorlar fikrini o‘rganishda ko‘p hollarda maxsus firmalar xizmatiga murojaat qiladi. Qolgan hollarda firmalar o‘z kuchiga tayanadi.

Respublikamizdagi korxonalar xo‘jalik faoliyatini tahlil qilish shuni ko‘rsatadiki, ularning deyarli birortasida ham to‘liq shakllangan marketing tadqiqotlari va tahlil kompleksi yo‘q. Shu bilan birga tijorat axborot markazlari marketing, kolsalting xizmatlari soni o‘sib bormoqda. Hozirda bizning iqtisodiyotimiz uchun mustaqil axborot xizmatlarini rivojlantirish, ularning faoliyatlarini tartibga solish, sog‘lom raqobatni yo‘lga qo‘yish eng muhim vazifadir.

Bozor tadqiqotlarining bir nechta bosqichi, qaror qabul qiluvchilarga qiymat beradigan darajada boshqarilishi kerak bo'lgan tonna ma'lumotni ishlab chiqishi mumkin. Marketing axborot tizimidan foydalanish (MIS) mijozlar uchun yaratilgan bozor tadqiqotlari hajmlari bilan ishlash yoki hatto kichik biznes egalari tomonidan tadqiqot ma'lumotidan foydalanishni qo'llab-quvvatlash uchun bir yondashuv.

Marketing axborot tizimi uchta komponentdan iborat:

1. 
   Ma'lumotni tahlil qilish va hisobotlarni yaratish uchun zarur bo'lgan kompyuter apparat va dasturiy ta'minot
   
2. 
   Marketing va reklama bo'yicha qaror qabul qiluvchilar uchun chiqish tizimi.
   
3. 
   MIS tomonidan tahlil qilinishi mumkin bo'lgan to'rtta ma'lumot turi.
   

Marketing axborot tizimi qanday funktsiyalarni bajaradi?

Marketing axborot tizimi yoki MIS, bozor tadqiqotchilari mutaxassislari uchun juda qulay bo'lgan vositadir, chunki u keng qamrovli funktsiyalar to'plami taklif qiladi. MIS marketing va reklama qaror qabul qiluvchilarga kerak bo'lgan axborot turini aniqlash uchun ishlatilishi mumkin, bu juda muhim vazifadir. MISning yanada keng tarqalgan funktsiyalari ma'lumotlarni yig'ish qobiliyatini va keyinchalik uni kelajakda foydalanish uchun saralashni o'z ichiga oladi. MIS to'playdigan ma'lumotlarni saqlaydi va to'playdigan ma'lumotlarni tahlil qilish uchun foydalanish mumkin. Va nihoyat, MIS ma'lumotlarini mahsulot yoki xizmatni ilgari surish uchun ishlatadigan menejerlarga tarqatish uchun ishlatilishi mumkin. MISdan foydalanish bozor tadqiqotchisi yo'nalishi bo'yicha bo'lgani uchun, ma'lumot mijozlarga o'z vaqtida tarqatiladi.

Marketing ma'lumotlarining qanday turlari foydalanilishi mumkin?

MIS ko'p funksiyali tizim bo'lib mo'ljallanganligi uchun, u turli xil ma'lumotlar turlarini boshqarishi mumkin. Bir necha manbalar MISni ma'lumotlar bilan ta'minlaydi va ularni quyidagi tarzda tasniflash mumkin:

• 
  Olingan ma'lumotlar bazalari
  
• 
  Ichki kompaniya ma'lumotlari
  
• 
  Marketing razvedkasi
  

• 
  Marketing tadqiqotlari
  

MIS qaror qabul qiluvchilarning turli toifalari uchun hisobot seriyasini ishlab chiqishi mumkin.

Frito-Lay ning MIS hududi va mahsulot liniyasiga ko'ra, har kungi savdo ma'lumotlarini ishlab chiqaradi. Frito-Lay kompaniyasining qaror qabul qiladigan korxonalari mahsulotning hozirgi bozordagi ulushini baholash uchun foydalanadi va Frito-Lay biznes yuritadigan har bir mintaqadagi snackfoodlardagi raqobatchilar bilan taqqoslanadi.

Marketing Axborot tizimi tomonidan nimalarga ehtiyoj bormi?

• 
  Qabul qilingan ma'lumotlar bazalari - Ma'lumotlar bazalari shaklida juda katta miqdordagi axborot mavjud va kompaniya uchun ajablantiradigan ma'lumotlar majmuidan foydalanish mumkin. Hukumat ma'lumotlar bazalari, masalan, shaxslar, guruhlar va kompaniyalar to'g'risida iqtisodiy va demografik ma'lumotlar mavjud .
  
• 
  Ichki kompaniya ma'lumotlari - Savdo va marketing faoliyatidan olingan ma'lumotlar MISga yuboriladi va ma'lumotlar bazalari bo'yicha ma'lumotlar yig'ish hisobotlarni ishlab chiqarish imkonini beradi. Bundan tashqari, MISni kompaniya intranet platformasi bilan integratsiyalashuvi turli xil biznes-bo'linmalarga, idoraviy ma'lumotlar bazalariga va hatto xodimlarga kirish imkonini beradi. Intranet ichki korporativ aloqa tarmog'idir.
  
• 
  Marketing razvedkasi - bozor muhitiga tegishli barcha ma'lumotlarga raqobatchilarning veb-saytlari, sanoat nashrlari va bozorda kuzatishlarni nazorat qiluvchi aqlli razvedka faoliyati orqali erishish mumkin. Bozor razvedkasi uchun boshqa imkoniyatlar savdo shoularini o'z ichiga oladi, mijozlar va istiqbolli mijozlar bilan gaplashadi, o'z biznesiga kirayotgan distribyutorlar bilan suhbatlashadi va sir xarid qiluvchilarni ishga olish va raqobatchilar mahsulotlarini xarid qilish va sinov qilish kabi tadbirlarni o'z ichiga oladi.
  

• 
  Marketing tadqiqotlari - MISga integratsiyalangan marketing tadqiqotlari va marketing tadqiqotlari sindikatlangan tadqiqot hisobotlari va xususiy tadqiqot hisobotlaridan olingan ma'lumotlarni o'z ichiga oladi, ular ikkinchi darajali tadqiqot yoki yangi boshlang'ich tadqiqotlardan olingan bo'lishi mumkin. Bozor tadqiqotlari ma'lumotlarining o'ziga xosligi va o'ziga xosligi biznes muhitiga, raqobatchilarga va iste'molchilarga, xususan, kompaniya uchun ko'proq ahamiyatga ega.