Ma'ruza №1. Mavzu: kirish. Fanning boshqa fanlar bilan aloqasi. Tog‘ jinslari fizikasi. MENERALLAR VA Tog‘ jinslari. Ma'ruza rejasi

Ochiq (samarali) g'ovaklik Ref - g'ovaklarning tashqi muhit va bir-biri bilan bog'lanishi, uzluksiz burilish kanallarini hosil qiladi. Ref
Tog' jinslarining g'ovakliligi 0-90%. oraliqda farq qiladi. Tog' jinslarining g'ovakligi o'rtacha 1,5-30% ni tashkil qiladi.
Tog' jinsining mineral hajmi quyidagi strukturaviy parametrlar bilan tavsiflanadi:
- donalarning kattaligi va shakli (yirik, o‘rta va mayda donador, kriptokristal va shishasimon);
- donalarning kattaligi va shakli bo'yicha heterogenligi(bir turda bo`lmagan);
- har bir o'lchamdagi va har bir shakldagi tarkibiy donalarning nisbiy tarkibi;
- donlarning o'zaro yo'nalishi;
- jins donalari orasidagi bog'lanish darajasi.
Tog' jinslarining alohida zarralari ular orasidagi strukturaviy bog'lanish kuchlari tufayli turli darajadagi o'zaro yopishish darajasiga ega bo'lishi mumkin.
Bog'lanishlarning tabiatiga ko'ra, quyidagi asosiy jinslar turlari ajratiladi:
- bo'sh (alohida-zarrachali) - donalar orasidagi bog'lanishlar molekulyar va ko'pincha amalda yo'q, jinslar bir yoki bir nechta minerallarning zarrachalarining mexanik aralashmalari (qumlar, shag'al toshlar);
- qattiq (toshli) - minerallarning zarralari orasidagi aloqa qattiq, kimyoviy (qumtoshlar, granitlar, diabazlar, gneyslar);
- bog'langan - tog' jinslarining dispers zarralari orasidagi bog'lanishlar namlikka qarab juda katta farq qiladi (gil jinslar, loess).
Organik kelib chiqadigan jinslar orasida qazib olinadigan ko'mirlar eng katta ahamiyatga ega. Ko'mirlarning tarkibi organik massa va mineral qo'shimchalar bilan alohida tavsiflanadi.
Ko'mirning organik massasi mikroskop ostida ajralib turadigan mikrokomponentlarning tarkibi bilan baholanadi: vitren (bir hil qora porloq va mo'rt ko'mir navlari), klaren (yarim porloq ko'mir), duren (yopishqoq mat va donador ko'mir) va fusin ( tolali bo'sh kulrang-qora ko'mir)
Uglerodsiz ko`mir komponentlarida mineral qo'shimchalar va aralashma elementlar mavjud emas. Yonish jarayonida kulga aylanadigan ushbu mineral komponentlarning nisbiy massasi ko'mirning kul tarkibi deb ataladi.
Tog'larni qazib olish ob'ektlari barcha turdagi jinslar: asosiy jinslar va ularni qoplaydigan cho'kindilar. Tog' jinslari qazib olish jarayonida turli xil, asosan mexanik ta'sirlarga duchor bo'ladi: zarbalar, kesish, siqilish, siljish, buning natijasida ularning holati o'zgaradi.
Kovjoyda kon ishlarini olib borish uchun tog` jinslarning tabiiy holatidagi xususiyatlarini bilish kerak. Boshqa maqsadlar uchun (yuklash, ko'chirish, saqlash, maydalash va boshqalar) sun'iy ravishda o'zgartirilgan holatda jinslarning xususiyatlari aniqlanadi va hisobga olinadi.
Tog' jinslariga ta'sir qilishning maqsadlari har xil bo'lib, ular tog' jinslarining ma'lum xususiyatlarini bilish chegaralarini belgilaydi. Turli hajmdagi tog' jinslarining xususiyatlari bir-biridan farq qilishi mumkin, masalan, bloklarning yorilishi tufayli.
Shuning uchun tog` jinslarini o`rganishda tog` jinslari massivi, massivdagi tog` jinslari, maydalangan tog` jinslar (tog` jinslari massalari) va tog` jinslarning alohida ajratilgan bo`laklari (namunalari) tushunchalari bilan farqlanadi.