Mа’ruzа №3 ta’limda zamonaviy axborot kommunikatsiya texnologiyalari rеjа

Mа’ruzа № 3

TA’LIMDA ZAMONAVIY AXBOROT KOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI

Rеjа:

1. 
   Kirish.
   
2. 
   Ta’limda zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari
   
3. 
   LMS tizimlar
   
4. 
   LMS MOODLE tizimi
   
5. 
   Dаstur yаrаtish vоsitаlаri.
   
6. 
   Tехnik vоsitаlаr vа ulаrning turlаri.
   

Tayanch so’z va iboralar
Axborot, resurs, belgili, matnli, grafikli, texnik ta’minot, dasturiy ta’minot,axborot texnologiyalari, tizimli dasturiy ta’minot, amaliy dasturiy ta’minot, operatsion tizim, tarmoq operatsion tizimi, drayver, оpеrаtsiоn qоbiqlаr, utilita, аppаrаt intеrfеysi, foydalanuvchi intеrfеysi, dastur intеrfеysi, dеfrаgmеntаtsiyа, protsessor va h.k.
Dunyo hamjamiyatining jadal suratlar bilan rivojlanishi zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining keng joriy etilishi bilan tavsiflanadi.

Ta’lim jarayonida yangi axborot texnologiyalarining joriy qilinishi yosh avlodning intellektual rivojlanishi hamda jamiyatni ijtimoiy-iqtisodiy modernizatsiya qilishning asosiy faktori va muhim sharti hisoblanadi. Respublikamizda mustaqillik yillarida ta’lim tizimiga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish va rivojlantirishda ulkan natijalarga erishildi. Birinchi Prezidentimiz Islom Karimov tomonidan mamlakatimizni jahon axborot makoni bilan integratsiyasiga yo‘naltirilgan axborotlashtirish sohasidagi davlat siyosati aniq belgilab qo‘yilgan. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012-yil 21-martdagi "Zamonaviy axborot- kommunikatsiya texnologiyalarini yanada joriy etish va rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida" gi qarori ushbu jarayonning yanada yangi kuch bilan rivojlanishi jarayoniga zamin bo‘ldi.

Shulardan kelib chiqqan holda O‘zbekiston Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vaziriligi tizimiga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish va rivojlantirish konsepsiyasi ham ishlab chiqilgan.
Konsepsiyaning asosiy maqsadi ta’lim tizimida axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini jadal suratlarda joriy etish va rivojlantirish bo‘yicha tashkiliy kompleks chora-tadbirlar ishlab chiqish, ta’lim dasturlarining raqobatbardoshligini ta’minlash va ishlab chiqarishga imkon beruvchi, jaxon standartlariga mos keluvchi innovatsion axborot-ta’lim tizimini yaratishdan iborat. Shuningdek, yuqori sifatli ta’lim xizmatlarini taklif qilish, yuqori darajadagi ilmiy izlanishlarni o‘tkazish, O‘zbekiston Respublikasidagi oliy ta’lim muassasalari faoliyatini samarali boshqarish, chet eldagi ta’lim muassasalari bilan o‘zaro aloqalar va faol hamkorlikni yo‘lga qo‘yish.

Konsepsiyada qo‘yilgan maqsadga erishish uchun quyidagi vazifalarni hal etish belgilab qo‘yilgan:

23. 
    oliy ta’lim tizimida AKTni joriy etish bo‘yicha davlat ustuvor
    
24. 
    
25. 
    yo‘nalishlarini modernizatsiyalash va amalga oshirish;
    
26. 
    elektron-ta’lim axborot resurslaridan erkin foydalanishni ta’minlash uchun taqsimlangan infrastrukturani ham vertikal, ham gorizontal kengaytirish;
    
27. 
    OTMlar boshqaruvini samarasini oshirish uchun qarorlarni qabul qilish va ishlab chiqishning moslashuvchan axborot-tahliliy tizimlarini yaratish va rivojlantirish;
    
28. 
    elektron ta’limda zamonaviy AKT yutuqlari hamda axborot-ta’lim resurslaridan samarali foydalanish;
    
29. 
    AKT sohasida pedagog kadrlar malakasini oshirish markazlari, tayyorlash va qayta tayyorlash kurslarini tashkil etish;
    
30. 
    OTMlarning rasmiy dinamik veb-saytlari va veb-portallari faoliyatini yo‘lga qo‘yish;
    
31. 
    bilim oluvchilarning intellektual-psixologik layoqatini hisobga oluvchi moslashuvchan o‘qituvchi dasturlar majmuasini ishlab chiqish;
    
32. 
    talabarning olgan nazariy bilim va amaliy ko‘nikmalarini bevosita ishlab chiqarish jarayonida amalga oshirish mexanizmini rivojlantirish;
    
33. 
    iqtidorli talabalarni ilmiy-tadqiqot ishlariga faol jalb qilish maqsadida yosh olimlar va mutaxassislar markazlarini tashkil etish;
    
34. 
    professor-o‘qituvchilarning axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasida bilim va ko‘nikmalarini boyitish bo‘yicha o‘z ustida ishlovchi tizimlar, axborotga egalik va kreativ fikrlashlarini kengaytirish uchun yetarli sharoitlar yaratish;
    
35. 
    ishlab chiqarishda bitiruvchilarning zarurati nuqtayi-nazaridan tizimlashgan monitoring o‘tkazish.
    

Shular bilan birgalikda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoevning “Oliy ta’lim tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 20-apreldagi PQ-
2909-sonli va 2017-yil 27-iyo‘ldagi PQ-3151-sonli «Oliy ma’lumotli mutaxassislar tayyorlash sifatini oshirishda iqtisodiyot sohalari va tarmoqlarining
ishtirokini yanada kengaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risidagi» qarorlari ijrosini ta’minlash maqsadida ta’lim sohasini yanada chuqurlashtirish, ilmiy tadqiqot ishlarining samaradorligini oshirishni tashkil qilishda ta’lim sohasida qo‘llaniladigan texnologiyalar bilan tanishish va ularni tahlil qilish muhim vazifalardan biri hisoblanadi.

Shu bois, ushbu bobda shiddat bilan rivojlanib borayotgan zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalar ta’lim sohasini rivojlanishdagi ahamiyati ko‘rib chiqilgan va quyidagi masalalarga to‘xtalib o‘tilgan:

5888. 
      
5889. 
      O‘qitishni boshqaruvchi LMS tizimlar;
      
5890. 
      LMS MOODLE haqida;
      
5891. 
      WEB 2 texnologiyalar;
      
5892. 
      Virtual borliq;
      
5893. 
      Wiki kutubxonasi haqida;
      
5894. 
      Bloglar va Forumlar;
      
5895. 
      Ijtimoiy mediaomborlar va Vebbinarlar;
      
5896. 
      Multimedia texnologiyalar.
      

2.1. LMS tizimlar (o‘qitishni boshqaruvchi tizimlar)

Yangi texnologiyalar kun sayin rivojlanib, axborotlashtirish jarayoni tez sur’atlar bilan o‘sib borayotgan hozirgi davrda ta’lim sohasida axborot resurslarini tashkil etish va ta’limda foydalanishga mamlakatimizda ham alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «O‘zbekiston Respublikasida «Elektron ta’lim» milliy tizimini yaratish» investitsiya loyihasini amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida» 2012-yil 16-apreldagi PQ–1740-son qarori ta’lim sohasida axborotlashtirishning milliy tizimini shakllantirish, zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy etish va undan foydalanish, jahon axborot resurslaridan bahramand bo‘lishni kengaytirishga zamin yaratadi. Ta’lim tizimiga elektron ta’limni joriy etish birinchi navbatda jamiyatning intellektual salohiyatiga, jumladan, ta’lim sohasining axborotlashuviga, axborot ta’lim resurslarini ishlab chiqishga bog‘liq. Dunyoning rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarida ta’limni axborotlashtirish, shu jumladan elektron ta’limni joriy etishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Elektron ta’limni rivojlantirish, uning samaradorligini oshirish yo‘llari izlanmoqda, ta’limda yangi axborot texnologiyalarini joriy etish ta’lim sohasidagi islohotlarning diqqat markazidan o‘rin olgan. Ta’limning fan va ishlab chiqarish bilan integratsiyasining asosli mexanizmlarini ishlab chiqish, uni amaliyotga joriy etish, o‘qishni, mustaqil bilim olishni individuallashtirish, masofaviy ta’lim tizimi texnologiyasi va vositalarini ishlab chiqish va o‘zlashtirish, yangi pedagogik hamda axborot texnologiyalari asosida elektron ta’limdan foydalangan holda talabalar o‘qishini jadallashtirish ana shunday dolzarb vazifalar sirasiga kiradi. O‘quv jarayonini elektron ta’lim asosida tashkil etish, shu jumladan, o‘quv materiallarini bayon etishni takomillashtirish tamoyillariga ma’lum o‘zgartirishlar kiritish zarur bo‘ladi. Bunda ta’lim jarayoniga zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy etish va ulardan foydalanish maqsadga erishishdagi eng samarali yo‘l hisoblanadi.

Internet texnologiyalarining kirib kelishi bir necha asrlar davomida o‘zgarmay kelgan holatlarni o‘zgrtirib yubordi. Bu odatdagi xat yozishmalari elektron pochta bilan, kutubxonalar esa web-saytlar bilan almashinishida namoyon bo‘ldi. Endilikda esa ta’lim tizimida ta’lim olishning an’anaviy shakllari o‘rniga masofaviy ta’lim elementlari kirib keldi. Hammamizga ma’lumki, har bir universitet yoki ta’lim muassasi o‘z ta’lim jarayonini boshqarish uchun zamonaviy texnologiyalardan kelib chiqqan holda, o‘zining virtual axborot ta’lim muhitini yaratishga harakat qiladi. Hozirgi vaqtga kelib, virtual axborot ta’lim muhitini yaratishning hojati qolmagan, chunki Web muhitiga moslashgan har hil turdagi dasturiy majmualar jonkuyar dasturchi va ta’lim sohasida ishlab kelayotgan xodimlarning hamkorlikda ishlashlari shuningdek, ta’limga yo‘naltirilgan fondlar tomonidan qo‘llab quvvatlanishi natijasida, erkin va ochiq kodli dasturiy ta’minotlar yaratilgan. Bu o‘quv modulimizda masofaviy ta’lim jarayonini tashkillashtirish imkoniyatini beruvchi erkin va ochiq kodli dasturlar majmuasining tahlili keltiriladi. O‘quv modulida keltirilgan dasturiy majumalar tahlili ko‘p yillar davomida olib borilgan ilmiy tadqiqotlar natijasida yozilgan.

O‘quv muassasasida masofaviy ta’lim jarayonini tashkillashtirishga

qo‘yiladigan texnik va dasturiy talablar Masofaviy ta’lim (MT) jarayonini

tashkillashtirishning ilmiy-pedagogik talablari ko‘p adabiyotlarda bayon
qilingan.. Tahlil qilingan adabiyotlarning ko‘rsatishi, masofaviy ta’lim jarayonini tashkillashtirishning texnik va dasturiy talablari to‘liq bayon qilinmagan. MT jarayonini amalga oshirishda quyida ko‘rsatilgan bosqichlar asosida amalga oshirish mumkin:

1-bosqich: Tahlil

2-bosqich: Loyihalashtirish
3-bosqich: Joriy qilish
4-bosqich: O‘quv kontentlarini yaratish
5-bosqich: Ishga tushirish
6-bosqich: Rivojlantirish