Ma’ruza 5 5-mavzu. Tugunlar orqali yuk uzatilganda ta’sir chiziqlar qurish va ta’sir chiziqlar yordamida zo‘riqishlarni aniqlash reja

Ma’ruza 5

5-mavzu. TUGUNLAR ORQALI YUK UZATILGANDA TA’SIR CHIZIQLAR QURISH VA TA’SIR CHIZIQLAR YORDAMIDA ZO‘RIQISHLARNI ANIQLASH
Reja:

• Ta’sir chiziqlari yordamida zo‘riqishlarni aniqlash.
• Tugunlar orqali yuk uzatilganda ta’sir chiziqlar qurish.

Tayanch iboralar: inshootga to‘plangan kuchlar sistemasi, tekis tarqalgan kuchlar, juft kuch qo‘yilgan xollarda ta’sir chiziqlari yordamida zo‘riqishlarni aniqlash, tugunlar orqali yuk uzatilganda ta’sir chiziqlar qurish.

• Ta’sir chiziqlari yordamida zo‘riqishlarni aniqlash.

Inshootlarga qo‘zg‘almas yuk qo‘yilganda, ulardan hosil bo‘lgan zo‘riqishlarni aniqlashni biz ilgari ko‘rgan edik. Endi qo‘zg‘almas yuklar ta’siridagi inshootning ixtiyoriy kesimidagi zo‘riqishini ta’sir chiziqlar yordamida aniqlashni qaraymiz. Buning uchun quyidagi yuklar ta’sirini ko‘ramiz.

1. Ins
(5.1-rasm, b). a). Tayanch re foydalanib hisoblash.
а
б)
5.1-расм
Р1
Р2 𝑙
к
Р3 Рi Рn
в
в
Мк т.ч.
у1 у2
а)
Р=1
А B
x
RА
RВ
1
RA т.ч. 1
RВ т.ч.
у1 у2
у3 уi уn
у1 у2
у3 уi уn
к
1
Q т.ч.
у3 уi уn
у3 уi уn
у
1
у
2
д)
а
е)
1
в)
г)
2. Inshootga tekis tarqalgan yuk q qo‘yilgan bo‘lsin (5.2-rasm, a
Agar inshootga har xil intensivlikdagi tekis yoyilgan bir nechta yuk qo‘yilgan bo‘lsa, u holda kuchlar ta’sirining mustaqillik shartiga asosan Mk zo‘riqishning miqdori (5.2)
ifodaga binoan quyidagicha aniqlanadi:
n
Мк   qi i . (5.3)
i1
а
в
в
а)
5.2-расм
d
с
Мk т.ч.
у

б)
dх k
dх
d
а
q
qdx
Agar inshootga bir qancha to‘plangan kuch, tekis yoyilgan kuch va momentlar qo‘yilgan bo‘lsa, unda hosil bo‘ladigan zo‘riqishlar miqdori S ta’sir chizig‘i yordamida (5.1), (5.2) va (5.4) formulalarga asosan umumiy holda quyidagicha aniqlanadi.
n n n
i1 i1 i1
S   Pi  уi   qi    Mi  tgi
(5.5)
(5.5) formuladan foydalanishda quyidagi ishoralar qoidasiga rioya qilish kerak:
а
в
а
в
а)
Мk т.ч.
k
у2 у1
5.3-расм
Mi
б)
dx
Р
Р
в)

1. Agar to‘plangan kuch Ri va tekis yoyilgan yuk qi pastga qarab yo‘nalgan bo‘lsa, ular musbat deb qabul qilinadi.

• Moment Mi ning yo‘nalishi soat strelkasi yo‘nalishiga mos kelsa, uni musbat deb qabul qilinadi.
• Ordinata ui va yuza ωi ning ishorasi ta’sir chizig‘i ishorasi bo‘yicha olinadi.
• Agar birlik yuk (R=1) tekshirilayotgan uchastkada

chapdan o‘ngga harakat qilganida ta’sir chizig‘ining ordinatasi ortib borsa, tgi musbat deb qabul qilinadi, aks

holda tgi manfiy bo‘ladi

Ma’ruzani mustahkamlash uchun savollar.

• Inshootga to‘plangan kuchlar sistemasi qo‘yilganda ta’sir chiziqlar yordamida zo‘riqishlar qanday aniqlanadi?
• Inshootga tekis tarqalgan kuchlar sistemasi qo‘yilganda ta’sir chiziqlar yordamida zo‘riqishlar qanday aniqlanadi?
• Inshootga juft kuchlar sistemasi qo‘yilganda ta’sir chiziqlar yordamida zo‘riqishlar qanday aniqlanadi?
• Inshootga bir vaqtning o‘zida to‘plangan kuchlar, tekis

tarqalgan kuchlar va juft kuchlar sistemasi qo‘yilganda ta’sir chiziqlar yordamida zo‘riqishlar qanday aniqlanadi?