Ma’ruza №5 Mavzu: Frezerlash dasgoxning elektr yuritmalariga qoʻyiladigan talablar va quvvat xisobi

5.6-rasm Vertikal frezerlash stanogining elektr yuritmalarini 
boshqarish sxemasi. 
Magnit kuchaytirgichning W
u
boshqarish cho‘lg‘amiga uzatilayotgan 
boshqarish U
u
kuchlanishi ishchi diapazonda dvigatelni burchak tezligini 
belgilaydi va quyidagilarni algebraik summasiga teng bo‘ladi:
1) R
s
– potensiometr rostlagichdan olinadigan belgilovchi kuchlanish Uz 
2) YAkor zajimidagi kuchlanish bo‘yicha manfiy teskari bog‘lanishning 
signali U
o.s
.
3) Tok transformatori TT va to‘g‘rilagich V
p2
yordamida olinadigan tok 
bo‘yicha teskari musbat bog‘lanishning signali U
p.t
Uzatish dvigatelidagi yurituvchi tokni cheklash maqsadida RM relesi 
ishlatiladi. K
p 
kontaktori ulanganda boshqarish cho‘lg‘amlaridan W
u
boshqarish 
I
u
toki o‘tadi va uning qiymati nominal boshqarish I
nom 
tokidan katta bo‘ladi. 
Magnit kuchaytirgich “ochiladi” va dvigatelni yurituvchi toki I
n
=2 I
nom
qiymatigacha ortadi. Rele RM ishga tushadi va uzadigan kontakti bilan 
obmotkalardan 
belgilangan 
kuchlanishni 
uzadi. 
Natijada 
magnit 
kuchaytirgichning kirishida kuchlanish pachayadi, yakor toki esa pasayadi va 
RM relesi uziladi va o‘z kontaktini ulaydi. Boshqarish W
u
cho‘lg‘ami yangitdan 

---

U
z
kuchlanishiga ortadi, RM yana ishga tushadi va xokazo. Shunday qilib RM 
relesi siltanish rejimida dvigatel to‘la yuritilishiga qadar I
n
=I
c
gacha ishlaydi.
Stolni zudlik bilan kerakli pozitsiyada o‘rnatish yoki stankoni shpindelning 
babkasini pozitsiyasini belgilash uchun K
n
“Bыstro” tugmasini ezish kerak.
SHunda RP
2
relesi ulanadi va wu cho‘lg‘amiga maksimal kuchlanish I
z
.max 
beriladi. Dvigatel yuradi va burchak tezligi nominal qiymatiga yaqinlashganda 
RN
1
relesi ulanadi. Oqibatda qo‘zg‘atuv zanjiriga qo‘shimcha qarshilik 
kiritiladi. Qo‘zg‘atuv toki pasayadi va dvigatel maksimal tezligigacha (300 
rad/s) tezlashadi. YUritmani tez yurishini muddati K
n
“Быстро” tugmachani 
ushlab turish muddati bilan belgilanadi.
Bosh DSH va uzatish DP dvigatellardan tashqari stanok yana kichik quvvatli 
qisqa tutashgan dvigatellarga ega. Ushbu dvigatellar moylash va sovitish 
nasoslari hamda stoni uzatish mexanizmini elektr magnit muftasini va shpindel 
babkasini qayta ulash uchun foydalaniladi.
SHpindel babkasi, moylash va sovitish nasoslari dvigatellarini davomli o‘ta 
yuklanishlardan saqlash uchun taaluqli RT
1
, RTS, RTO – issiqlik relelari 
ishlatiladi.
Nazorat savollari 
1. 654 modeldagi vertikal – frezerlash stanokning shpindeli qanday quvvatli 
dvigatel bilan jixozlangan? 
2. Stolni bo‘ylama va ko‘ndalang harakatining tezligi qanday diapazonda 
o‘zgaradi? 
3. Harakat yo‘nalishini o‘zgartirishda qanday moslamadan foydalaniladi?
4. Stanok yuritmasining tarkibidagi o‘zgarmas tok dvigatelini vazifasi 
nimada?
5. Stanokning ishchi va sozlash rejimlari qaysi ketma-ketlikda va qanday 
elektr jixozlash ishtirokida bajariladi? 
6. Boshqarish kuchlanish qaysi kuchlanishlar yig‘indisiga teng? 
7. K
n
“Tolchok” tugmachasi yordamida qanday rejim tashkil qilinadi?