Maruza №9 konveyer transportini qo’llashda havfsizlik qoidalari

Ma’ruza 9
SHEBEN ISHLAB CHIQARISHNING TEHNOLOGIK KOMPLEKSLARI
Maydalangan toshni ishlab chiqarish konlarda: foydali qazilmalarni qazib olish maydalash, Saralash, boyitish yig`ish (bir joyga ) va tayyor maxsulotni istemolchilarga ortib jo`natish umumiy texnalogik jarayonni tashkil etadi.
Komplekslar jami uzluksiz ishlab chiqarishni texnalogik uskunalarni ( jixozlarni) kondan to tayyor maxsulot omborigacha o`z ichiga oladi.
Uncha ko`p bo`lmagan zaxiralarda kichik quvvatli karyer bilan qayta ishlanayotgan (200-400 ming m<sup>3</sup> yilgacha) yoki vaqtinchalik karyer bilan komplekslar ko`chma maydalovchi – saralovchi o`rnatma (KMSO`) va yengil harakatlanuvchi kichik hajimli( gabarit) qazib olish jixozini o`z ichiga olishi mumkin: pnevmatik mexanizm bilan urib burg`ilovchi stoykalar, bir cho`michli yuklovchilar, buldozerlar sig`imi 2-3 m3 gacha bo`lgan cho`michli ekskavatorlar va yuk ko`tarish 7,12 va 27 metr aftatransportlar.
10-25 mil.m3 va undan ko`proq zaxiralarda odatda o`rtachaga mos ravishda ( 400-1000 m3 yil) va katta quvvatli karyerdan qazib olinayotgan foydali qazilmalarni qayta ishlashi bilan ko`chmas asosli maydalovchi saralovch sexlar va katta maydalovchi boyituvchi fabrikalar qurishadi. (MBF) bunday texnalogiyalarni karyer konlarida bevosita mustaxkam jinslar turlarini ajratish natijasida maydalangan toshlarni namligi oshadi. Uning chiqishi ko`payadi, tog` jinsini qayta ishlash uchun yuboriladigan ( transpartirofka qilinadigan) hajmi va uning bo`lak bo`lakliligi kamayadi, ba`zi hollarda qayta ishlov berish sexlarida birlamchi katta maydalash amalga oshirmaslik imkoni beradi. Komplekslarni avto transporti bilan foydalanishdagi usulini ishlab chiqish ko`p hollarda bo`ylama ko`ndalang yoki aylana bo`ladi. Ishlab chiqish usulini tanlovi asosan talab etilgan uzunlikka va ish jabhasini qiyshiq bo`ladim mumkinligicha ,uning katta qatlamli jinsni yonalishiga nisbatan holatiga va yer osti suvlarini suvlangan konlarga tushishiga bog`liqdir. Qazib oluvchi chuqurdan panelni chiqarishda jinslarni yalpi tayorlashda odatda portlatilgan jinslarni qollagan joylariga bo`ylama ko`rinishi qayta ishlanadi. Chiqarib olish konni ko`ndalang yoki yoppasiga o`rtacha yoki alohida chiqarish amalga oshiriladi.
Turli mustaxkamlikdagi karbonatli jinslarni alohida qazib olishda mustaqil tayorgarlik va yakka gorizantal yoki qiyali (25<sup>o</sup> gacha) qatlamlarni jinslari qatlamiga bog`liq holda amalga oshiriladi.
Kirishlar odatda bo`ylama yoki uzunligiga qarab ishchi bloklarga bo`linadi. Ulardanhar birining o`z doirasida navbatma- navbat jinslarni portlatishni titratishga va mexanik yumshatishga, qazib olishni, ortirishni amalga oshiradi. Garizontal qatlamni qazib olish maydonli konda qiyalamada esa yalpi yoki yon tomonli konda amalga oshiriladi.
Maydonda ekskavatorda qazib olinayotganda bo`ylama kirish chuqurning frontal yon bag`ir burchagi huddi odatdagidek qabul qilinadi, biroq uning chidamlilik sharoitiga qarab yuk ortkichlarni qollashganda frontal yoki yon tomondan chuquning yon bag`ri tekkislanadi, u yuk ortkichni yuk ortuvchi mashina sifatida foydalanish imkonini beradi. Yuqoridagilarni ishini eng maqbuli frontal kovlab olinadigan tuproqliligi va jinslarni qiyalik ostida siljitish. Bo`ylama kirishlardan yonlama qazib olinadiga joyni o`yb olish, hamda qazib olinadigan maydon va bo`ylama qaziladigan ko`ndalang kirishlarda tayorgarlikni mustahkam o`zaro bog`liqliligi, o`yib olish va jinslarni ortish ba`zi hollarda karyerni uzunligi cheklanganda maqsadga muofiqdir, ishlab chiqariladigan bo`sh joylarga karyerni ish borti qiyalik burchagini kichraytirish uchun jinslar qismini( bo`laklarini ) yig`ish (uyish).
Alohida ishlangan yerni ko`rib chiqilgan texnalogiyasi ko`pgina murakkab strukturali ( tartibli) ko`mir konlarida kam quvvatli gorizontal yoki qiyalama qatlamlardaham bo`lishi mumkin.
Ekskavatorni yuqori unumdorligi, chuqurlarni (transheya) handak simon olishni iloji yoqligi, ishchi maydonlarni kengligini kamaytirish va tog` massasini transportirofka ( tashish) masofasi, pastki chuqurlarga jinslarni buldozerlarga yuklarni tushirish bilan amalga oshiriladi. Tog` massasi ( odatda portlatilgan jinslar) bir chuqurdan yoki bir necha chuqurdan pastki chuqurdagi transport vositasiga tushirish mumkin, karyerdagi u ekskavator bilantransport vositalariga oshiriladi. Bunday buldozerli surib tushirish ba`zi kam quvvatli tog` karyerlarida qollaniladi. Tog` massalarini ekskavatorsiz yuklashni ham imkoni bo`lish mumkin, bunkerli yuk tushirgich- yuk ortgich orqali bulldozer bilan aftosamasuallarga ortiladi.
Qazib olinayotgan chuqurni yangi chuqurligida bir jinsli qatlamni quvvati yoki ekskavatorning parametiri bilan aniqlanadi. Kavlab olingan joy maydoni alohida o`yib olinganda meyoriy derontal chuqurning qiyalik imkon darajasida balandligi uchun chidamliligiga bog`liq va qoyali karbonatli jinslarda 15-20 m va undan ko`proqqa yetishi mumkin.