Masalaning qo’yilishi va uning dolzarbligini asoslash

HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI

Trenajor dasturiy mahsulot ishlab chiqishda kompyuter xonalarida hayot faoliyati xavfsizligi

Elektron trenajor mahsulot uchun hisoblash texnikasi bilan ishlaydigan xona xavosi mikroiklim sharoit kursatilgan mehyorida borishini tahminlash yahni kizib, namligi pasayganda ionlashganlik sifati buziladi. Xavo tarkibida organik moddalar va is gazi mikdori ortib ketadi. Natijada elektron kurilmalar va trubkalarning ishlashidan 50 Gts li elektromagnit maydoni xosil bulib, ishchilarga tahsir kilishi mumkin. SHu bois mazkur ish joylarida mikroiklim sharoit kursatkichlarini yengil jismoniy mexnat mehyorlari buyicha tahminlanadi. Bunda xarorat 20-220S; namligi 30-45% da ushlab turish kerak. SHuningdek:

— xisoblash texnikasi xonasida xavsizlik texnikasi talablariga kattik rioya kilish;
— kurilmalarning tugri ishlayotganligini kuzatish, apparatlar uz-uzidan uchib kolganda yoki xar xil tovush chikarganda tezlik bilan shuni tuxtatish va mahmuriyatga xabar berish;
— xisoblash texnikasida va kompyuterlarda fakat buyurilgan ish bilan shuggulanish va ruxsat olingan vositalar bilan ishlash;
— klaviatura tugmachalarini zarb bilan bosmasdan toza va kuruk kul bilan ishlash;
— agar kurilmalar buzilgan bulsa yoki notugri ishlayotgan bulsa, uzingiz tuzatishga urinmang, fakat maxsus mutaxassisisiga murojaat kiling.
Elektron darslik yaratish jarayoni tamom bulgandan keyingi talablar:
— xisoblash texnikasi kurilmalarini manbadan uzishda teskari ketma-ketlik tartibiga rioya kiling. elektr manbadan uzishda avval kompyuterni uzing. Sungra esa atrof kurilmalarini manbadan uzishni unitmang va ishni tugash vaktini yozib kuying;
— ish tugagandan keyin toza, yumshok material bilan artib tozalang.
Masalan: xisoblash texnikasi kurilmalarini ishlatilayotganda xavo aylanadigan tuyniklarini tusib yoki yopib kuymang. SHuningdek,
— kurilma va apparatlar suyuklik kuymang va tukilishiga yul kuymang;
— chang, namlik, kuyosh nuri tushishidan extiyot kiling;
— magnit jismlarni yakinlashtirmang;
— elektr manbaga ulovchi kabellarni oyok ostida, stol va stul ostida koldirmang;
— priborlarni tugridan-tugri ulash yoki uzish mumkin emas, ketma-ketlik ulash va uzish koidalariga rioya kiling va xokazolar.
Kuyosh radiatsiyasini xonaga tag’sirini kamaytirish uchun xonani kuyoshga teskari tomondan tanlangani mahkulaks xolda deraza aynalariga kuyoshdan tusuvchi kurilma urnatish lozim buladi. Xonani xaroratini doimo muhtadil ushlash va xavo almashinuvini yaxshilash uchun BK-1500 yoki BK-2500 kuvvatli kondentsionerlar urnatish shart. Xonada namlikni saklash va radiatsion fonni pasaytirish maksadida kaktus va shunga uxshash gullarni ustirish maksadga muvofikdir.
Ish joylariga tabiiy va sunhiy yoruglik chap tomondan tushadigan bulib yoruglik mehyori 300 lyuks atrofida bulishi kerak. elektron kuzgudan axborotlarni ukishni kulaylashtirish maksadida kuzgu uki bilan gorizontal tekislik orasidagi burchak 15-20 gradus atrofida bulishi, kurish burchagi 45 gradusdan ortmasligi kerak. Kuzni tez charchatib kuymaslik uchun elektron kuzguga 60-70 sm masofadan karash tavsiya etiladi. Ish joyida 5-7 gradus oldinga engashib, yelkalarni tutgan xolda yonga kiyshaymasdan erkin utirish kerak. Kurish darajasi buzilgan xodim kuz oynak bilan ishlashlari lozim.
Xonaning tozaligiga kathiy rioya kilish shart. Xonani polini supurmasdan namlangan latta bilan artish, jixozlar changini toza, yumshok namlangan latta bilan artib tozalash joiz. Albatta bu ishlarni jixozlarni elektr tokidan uzilgan xolatda amalga oshiriladi. Kuzgu oynasida zaryadlangan chang zarrachalari bulib, ular nafas yullariga yoki kishi tanasining tirnalgan joylariga tushishi natijasida tuzalishi kiyin bulgan yaralar paydo bulishiga sabab buladi.
Elektron trenajor dastur jarayonida ooisoblash texnikasi bu davr majmuasi bulib, ulardan begubor uyinchok sifatida foydalanmaslik kerak. CHunki odam 60 Gts chastotali uzgaruvchan elektromagnit maydonli kuzgu ruparasida utirganini unutmasligi kerak. Bunday ish joylarida elektromagnit maydoi belgilangan (GOST 12.1.006-83) mehyoridan ortik bulishi mumkin.
Bunday nokulay ish sharoitlarida ishlash bir kator kasalliklarni kelib chikishiga sabab buladi. Jumladan, kuz katarakti, rak shishmalari, immunlarni pasayishi, tirnoklarni sinuvchanligi, sochlarni tukilishi, kon tarkibidagi leykotsidlarni yemirilish va jinsiy yetishmovchilik kasalliklarini kelib chikishiga sababchi buladi.
Mobil aloqalaridan foydalanish jarayonida atrof-muhit muhofazasi va inson salomatligi masalalari
Aloqa vositalari kundan-kunga rivojlanmoqda. Hayotimizni uyali telefonlarsiz tasavvur qilish qiyin. Bugun yoshu qarining, bolalar va o’smirlarning turli rusumdagi uyali telefonlarda gaplashayotganini ko’rish oddiy holga aylandi. Lekin ko’pchilik uyali telefonlar insonlar, ayniqsa, yoshlar sog’ligiga qanday tahsir ko’rsatishini yaxshi bilmaydi.
Turli mamlakatlar mutaxassislari o’rganib, aniq­lashlaricha, uyali telefon tutuvchilar bosh og’rig’i, bosh aylanishi, o’zini yomon sezish, quloq atrofida «issiqlik» his etish, ko’ngil aynishi, tez charchash kabi holatlardan shikoyat qilishadi. Ilmiy xulosalarda uyali telefonlardan foydalanish haqiqatan bosh og’rig’i va horg’inlikni keltirib chiqarishi aytiladi. Uyali telefonlar orqali qancha uzoq va tez-tez gaplashilsa, bosh og’rig’i shuncha kuchayarkan. SHuningdek, gaplashuvchilarda ko’zlarning yoshlanishi, uyqusizlik, darmonsizlik ham kuzatiladi.
Uyali telefonlar paydo bo’lganidan beri ularning salomatlikka tahsiri haqida bahs davom etib keladi. Bolalar va o’smirlar salomatligiga uyali telefonlarning turli darajadagi zararlari isbotlanmoqda. SHu bois Butunjahon Sog’liqni Saqlash Tashkiloti bolalarning uyali telefonlardan uzoq vaqt foydalanishlarini tavsiya qilmaydi.
O’n yoshgacha bo’lgan bolalar tanasining asosiy ahzolari (bosh miya, ko’z, quloq, asab va suyak tizimlari) o’sishda hali to’la shakllanmagan bo’ladi. Uyali telefon aqliy qobiliyatni kamaytirib, asabiylashishga olib keladi, o’quvchini va uning atrofidagilarni mashg’ulotlardan chalg’itadi.
Uyali telefonlardan foydalanish mehyori – bir martalik suhbat uch daqiqa atrofida bo’lishi, 16 yoshgacha bolalarning bir martalik suhbati ikki daqiqadan oshmasligi zarur. Suhbatlar o’rtasidagi oraliq 20 – 25 daqiqani tashkil etganida, uyali telefonning salbiy tahsiri kamayadi. Bolalar va o’smirlar bir kecha-kunduzda 30 daqiqadan ortiq so’zlashmasliklari tavsiya etiladi.
Mutaxassislar uyali telefonlardan tarqalayotgan zararli radioto’lqinlar boshlang’ich davrdagi homi­laga juda xavfli tahsir etishini aniqlashdi. Ayniqsa, qo’l telefonini cho’ntakda, qo’lda ko’ta­rib yurish rivojlanayotgan homilada sira kutilmagan, g’ayrioddiy holatlarga sabab bo’lishi­ni, radioto’lqinlar asabni qo’zg’atuvchi oqsillar paydo qilishini tahkidlashgan. Bu oqsillar ayollarda bosh­qorong’ilikni kuchay­tiradi, nasl (DNK) hujayra­larining shikastlanishiga olib keladi, immunitetni pasaytiradi.
Eng xavflisi – uyali telefonlardan tarqalayotgan radioto’lqin­lar homi­laning bosh miyasini tash­qi tahsirdan himoya­lovchi (hematoembolic) qobiqni kuchsizlantiradi. SHu bois homilador ayollar­ qu­yidagilarga rioya qi­lishi tavsiya etiladi:
* uyali t­e­l­efo­ndan kam­roq foydalanishga xarakat qiling;
* uyali telefonni hi­moyalovchi g’ilofda olib yuring;
* qayta foydalanish zaruratida 15-20 daqiqadan so’ng ishlating;
* iloji bo’lsa, eshitgichdan foydalaning.
Elektromagnit nur­la­nish yurakka tahsir etmasligi uchun telefonni yurak, ko’krak qafasidan va hayotiy muhim ahzolardan uzoq­roq joyda, masalan, sumkada olib yurish yaxshi ekan. Uyda bo’lganingizda faqat shahar telefonidan foydalanish o’rinli, uxlamoqchi bo’lsangiz, uyali telefonni kamida bir metr uzoqlikqa qo’ying. SHuningdek, ulovlarda elektromagnit to’l­qinlarini qaytaruvchi vositalar ko’p­ligi bois, ularda uyali telefonlardan foydalanish tavsiya etilmaydi.
Xullas, uyali telefon o’yin o’ynash, videoklip­lar ko’rish va musiqa ting­lash vositasi emas, balki aloqa moslamasi ekanini unutmang.
Quloqkarnaycha zararlimi?
Uyali telefon eshitgichining ham zararli tomonlarini bilasizmi?
Eshitgich uyali telefondan kelayotgan radiatsiyani kamaytirar ekan. Lekin bu moslamadan xato foydalanish oqibatida eshitish ahzolariga zarar yetadi. Odamning sog’lom qulog’i 10 – 15 detsibalgacha tovushlarni payqay oladi. ehtibor bering, barglar to’kilayotganida 20, sekin ovoz bilan so’zlashda 20 – 30, soat chiqqillashida 30, suhbat jarayonida tovush 30 – 35 detsibal bo’ladi. Uyali telefon eshitgichida esa 120 detsiballi tovush hosil bo’ladi. Bu esa quloqqa emas, asab tizimiga ham zararli. 90 detsibaldan baland tovush eshitish asab tolalariga yomon tahsir qiladi. 30 mingtani tashkil etadigan inson asab tolalarining 25 foizi juda baland tovushdan nobud bo’ladi. Tolalarning yarmidan ko’pi shikastlansa, inson kar bo’lib qolishi mumkin.

XULOSA.
Ushbu malaka ishini bajarish jarayoni Ma’lumotlar bazasini SQL yordamida boshqarish bo’yicha trenajor dasturiy mahsulotni yaratib, tadqiq qilib quyidagi ishlarni amalga oshirildi:

• 
  Trenajor dasturiy mahsulotlar yaratish bo’yicha mavjud manbalar tahlil qilindi;
  
• 
  Trenajor dasturiy mahsulotlarning amaliy mashg’ulotlarni o’tkazishdagi samaradorligi o’rganildi;
  
• 
  Maxsus yaratiladigan trenajorlarga qo’yiladigan asosiy talablar yoritildi, tahlil amalga oshirildi;
  
• 
  Masalaning qo’yilishi va uning dolzarbligini asoslanildi.
  

Malaka ishida bajarilgan tadqiqot ishida ma’lumotlar bazasini SQL yordamida boshqarishni qanday shakllantirish lozimligi va uni amalda qo’llash bo’yicha mexanizmlarini ishlab chiqishga oid chora tadbirlar majmuasi keltirib o’tilgan bo’lib, bu ishdan trenajor dasturiy mahsulot yaratishda nazariy manba sifatida foydalanish va ta’lim jarayonida foydalanish tavsiya etiladi.
“Ma’lumotlar bazasini SQL yordamida boshqarish bo’yicha trenajor dasturiy mahsulot yaratish” mavzusida bajarilgan tadqiqot ishidan olingan natijalarga asoslanib, mavzu yuzasidan quyidagi tavsiyalarni keltirib o’tish mumkin:

• 
  Trenajor dasturiy mahsulotdagi mavzu matnini tushunarli va mantiqiy usulda tuzish, o'rganish jarayonini osonlashtirish uchun illyustratsiya va chizmalardan foydalanish.
  

• 
  O'quvchilarga tushunarli, ravon va qiziqarli multimediali darslik yaratish uchun ularning yoshi, fiziologik xususiyatlarini hisobga olgan holda misollar tuzish va fikrlar qo'llash.
  
• 
  Trenajor dasturiy mahsulot strukturasini, boblar va ularga tegishli bilimlarni qisqa hamda xulosa qismi bilan o'zaro teran bog'lash.
  
• 
  O'quvchilarning madaniy va jinsiy farqlarini hamda mamlakatning turli
  

mintaqalardagi o'quvchilarning bilimga bo'lgan ehtiyojlarini hisobga olish.

• 
  Trenajor dasturiy mahsulotga kiritiladigan materialni o’ziga xos va betakrorligini, o'quv predmetiga va o'quvchining bilimga bo’lgan ehtiyojlarini hisobga olish.
  
• 
  Trenajor dasturiy mahsulotni predmet dasturiga to'la mos keladigan va uni to'laligicha qoplaydigan shaklda yaratish;
  
• 
  Mazmunning aniqligi, ranglarga mosligi, behatoligini ta’minlash.
  
• 
  Trenajor dasturiy mahsulot yaratishda ranglarning o'rnida ishlatilishiga, umumiy dizaynga e’tibor berish.
  
• 
  Trenajor dasturiy mahsulotga o'quvchilarni berilgan material ustida ishlashga va amalda qo'llashga undovchi topshiriqlar kiritish
  

Trenajor dasturiy mahsulot o’quvchilarning davlat ta’lim standartida va o’quv dasturida belgilab berilgan bilim, malaka va ko’nikmalarni faol va ongli suratda o’zlashtirishga yordam beruvchi, o’quv-tarbiya jarayoni samaradorligini oshirishga hizmat qiladigan asosiy vosita hisoblanadi.