Mashg’ulot rеjasi

1-Topshiriq .

1. 
   Boshlang‘ich sinf ona tili dasturining tahlil qilish .
   
2. 
   Boshlangich sinf Ona tili darslariga ajratilgan soatlar xajmi va o’rganliadigan mavzular izchiligini tahlil qilish .
   

Mashg’ulot rеjasi:

1.Boshlang‘ich ta’lim DTS va o‘quv dasturlarining o‘zaro bog‘liqligini amaliy ko‘rsatib berish.

2.Boshlang‘ich sinf ona tili o‘quv dasturining tuzilish tamoyili, tarkibiy qismi va mazmuni bilan tanishtirish.

Mashg’ulot mazmuni:

O`zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligiga erishgandan keyin iqtisodiy hamda ijtimoiy rivojlanishning o`ziga xos yo`liga ega bo`ldi. Mustaqillik omili ta`lim sohasini ham tubdan yangilash zaruratini vujudga keltirdi.

O`zbekiston Respublikasining “Ta`lim to`g`risida” gi qonuni hamda “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi talablari” asosida ta`limning maqsadi, vazifalari, mazmuni, shakli, vositalari hamda prinsiplari tanlanishi birinchi darajali ehtiyojga aylandi. Natijada 1999 yilda umumiy o`rta ta`limning davlat standartlari tasdiqlandi. Davlat ta`lim statdartlari umumiy o`rta, o`rta maxsus, kasb- hunar va oliy ta`lim mazmuniga hamda sifatiga qo`yiladigan talablarni belgilab berdi

Davlat ta`lim statdarti amaliyotga joriy qilinib, bir qator tajribalar to`plandi. 2005 yilda to`plangan tajribalar asosida Davlat ta`lim statdarti takomillashtirildi.

Boshlang’ich ta’lim o’qish, yozish, sanash, o’quv faoliyatining asosiy malaka va ko’nikmalarini, ijodiy fikrlash, o’zini-o’zi nazorat qilish uquvi, nutq va xulq-atvor madaniyati, shaxsiy qiqiena va sog’lom turmush tarzi asoslarini egallab olishni ta’minlaydi. Shu asosda boshlang’ich sinflarda o’quvchilarning umummadaniy va axloqiy ko’nikmalari, dastlabki savodxonlik malakalari shakllanadi.

Boshlang’ich ta’lim bosqichi oldiga qo’yilgan vazifalarning bajarilishini nazorat qilish ta’lim standarti orqali amalga oshiriladi. Ta‘lim standarti asosida boshlang’ich sinf o’quvchilaridan standartda belgilab qo’yilgan ko’rsatkichiga erishishni talab qiladi va o’z navbatida bu ko’rsatkichlarga erishish ko’rsatilgan.

Boshlang’ich ta’lim standarti mazkur ta’lim bosqichining har bir ta’lim sohasi uchun belgilangan standart parametrlari, mazkur ta’lim sohasining modernizatsiyalashtirishni, shu mazmunning tarkibiy qismlari, ta’lim jarayonining vosita va metodlari hamda umumpedagogik, psixologik, texnologik tizimi va darajasini belgilab berishga xizmat qiladi. Bunda butun e’tibor boshlang’ich ta’lim berishning maqsadi yuzasidan butunlik va to’laqonlilikni saqlab qolishga qaratilgan.

Boshlang’ich ta’lim tayanch o’quv rejasi doirasiga ona tili, matematika, tabiat hamda inson va jamiyat ta’limi sohalari kiritilgan.

Boshlang’ich ta’lim standarti ta’lim sohalariga qo’yilgan standart ko’rsatkichlarni mujassamlashtiradi. Standartning mezon va parametrlarini ta’lim sohalarida belgilab qo’yilgan ta’lim standartining ko’rsatkichni tashkil etadi. Ta’lim sohasi ta’lim natijasining sifati mana shu ko’rsatkichlarga asoslangan holda aniqlanadi.

Boshlang`ich ta`lim bosqichida o`quvchilarning ona tili ta`lim sohasi bo`yicha tayyorgarlik darajasiga qo`yiladigan minimal talablar quyidagi uch parametrli standart o`lchovi orqali aks ettirildi. O`qish texnikasi, o`zgalar fikri va matn mazmunini anglash hamda fikrini yozma shaklda bayon etish malakasi.

Boshlang`ich ta`lim Davlat standartida o`quvchilarning mustaqil o`qish ko`nikmalari iborasi aynan qo`llanilgan bo`lsada, ko`rsatigan uch parametrli statdart talabini bajarish o`quvchilarda ma`lum darajada mustaqil o`qish ko`nikmalini talab qiladi.

Davlat ta`lim standarti asosida o`quv dasturlari va darsliklar yaratiladi.

Boshlang`ich sinflar ona tili dasturi quyidagi bo`limlarni o`z ichiga oladi.
1.Savod o`rgatish, sinfdan tashqari o`qish va nutq o`stirish.

2.Sinfda va sinfdan tashqari o`qish va nutq o`stirish.

3.Fotenika, grammatika, imlo va nutq o`stirish.

Bu bo`lim materiallarini birlashtiruvchi asosiy tamoyil nutq o`stirish hisoblanadi. Nutq o`stirish boshlang`ich sinf ona tili ta`limiga aniq amaliy yo`nalish beradi va bolalarga ongli o`qish, o`qiganlarini ravon gapirish va yozishga o`rgatadi. Ona tili va adabiyotdan bolalarning yosh xususiyatlari va saviyalarini hisobga olgan holda boshlang`ich bilim berishni, shu asosda nutqni boyitish, boshqalar nutqini e`tibor bilan eshita olish hamda kitob o`qishga qiziqish uyg`otishga yo`naltirishi zarur.

Ona tili o`quv dasturining ikki bo`limida sinfdan tashqari o`qish atamasi qo`llangan. Nafaqat 1-4 sinflarda, balki yuqori sinflarda ham sinfdan tashqari o`qish atamasi qo`llangan. Demak, 1-4 sinflarda sinfda o`qish va sinfdan tashqari o`qish darslari uyushtiriladi.

Sinfda o`qish darslarida barcha o`quvchilar o`qituvchi rahbarligida ayni bir asarni o`rganadilar: asar mazmuni, qurilishi, badiiy til vositalari ustida ish olib boradilar

Sinfdan tashqari o`qish darslarda esa o`quvchilar bir mavzuga oid bir necha asarni o`qib o`rganadilar. Sinfdan tashqari o`qishning maqsadi o`qish malakalarini takomillashtirish, kitob tanlay oladigan, muntazam kitob o`qiydigan, o`qigan kitobini to`g`ri baholay oladigan ongli kitobxonni tarbiyalashdir.

Albatta, sinfda o`qish darslarida ham mustaqil o`qish ishlari uyushtiriladi, o`quvchilarda ma`lum ko`nikmalar hosil qilinadi. Biroq sinfdan tashqari o`qish atamasining ma`nosi ancha keng bo`lib, o`quvchilarning mustaqil o`qish ko`nikmalari ayni shu darslarda shakllantirib boriladi.

Boshlang`ich ta'limda sinfda o`qish va sinfdan tashqari o`qish darslari uyg`un holda tashkil etiladi.

Ona tili daralarida bolalarning tafakkur qilish faoliyatini kengaytirishga, ularda erkin fikrlay olish, o’zgalar fikrini anglash, o’z fikrlarini og’zaki va yozma ravishda ravon bayon qila olishga, jamiyat a’zolari bilan erkin muloqotda bo’la olish ko’nikma va malakalarni rivojlantiradi. Ona tili ta’limda yozuv fani emas. Ona tili ta’lim standarti ko’satgichlari bolaning fikrlay olishga, ifodalangan fikrni anglashga va o’z fikrini savodli, mantiqiy izchillika rioya qilingan holda bayon qilaolishga o’rgatish nuqtai nazaridan belgilaydi.

Boshlang’ich ta’lim bosqichida o’quvchilarning ona tili ta’lim sohasi bo’yicha tayyorgarlik darajasiga qo’yiladigan minimal talablar quyidagi uch parametrik standart o’lchovi orqali aks ettiriladi.

1. 
   O’qish texnikasi.
   
2. 
   O’zgalar fikrini va matn mazmunini anglash.
   
3. 
   Fikrini yozma shaklda bayon etish malakasi.
   

Bo’shlang’ich sinflarda o’quvchilar ona tili o’qish bo’yicha quyidagi bilim, ko’nikma va malakalarni egallashi shart.

O’qish texnikasi bo’yicha:

Miqdoriy ko’rsatkich, bir daqiqada 80-90 so’zni o’qiy olish.

Talablar.

harflarni to’gri talaffuz etish;

so’zlarni to’g’ri o’qish;

gap ohangiga rioya qilgan holda ravon va obrazli o’qish;

gapdagi tinish belgilarini talaffuzda aks ettirish;

ohangga rioya qilish;

sanash va ajralaish ohanglarida to’g’ri foydalanish;

so’z urug’ularida rioya qilish;

ilmiy atama va ramzlarni to’g’ri talafuz etish.

2. 
   Matn mazmunini va o’zgalar fikrini anglash malakasi bo’yicha: Miqdoriy ko’rsatgich, 10 daqiqada 4-5 sahifasi matn o’qish, qauta so’zlab bera olish .
   

Talablar.
og’zaki nutqning to’g’ri, ravon, aniq, tushunarli va ta’sirchan bo’lish;

monolik nutqning ravon bo’lishi;

daoligik, nutqda ta’sirchan, izchil, mantiqiy jihatning aniq bo’lishi.

3. 
   Diktant yozma malakasi:
   

Miqdori ko’rsatkich 75-80 so’zdan iborat diktant yoza olish.

Talablar.

imlo xatolarga yo’l qo’ymaslik;

ijodiy matnning mantiqiy jihatdan izchanligi;

berilgan izohlarning aniqligi;

lug’atlarning to’g’ri va aniq berilishi.

Savol va topshiriqlar:

1. 
   Boshlang`ich sinflar ona tili dasturi qaysi bo`limlarni o`z ichiga oladi?
   
2. 
   O’qish texnikasi bo’yicha miqdoriy ko’rsatkich, bir daqiqada nechta so’zni o’qiy olish kerak?
   
3. 
   Matn mazmunini va o’zgalar fikrini anglash malakasi bo’yicha miqdoriy ko’rsatgich, 10 daqiqada necha sahifa matn o’qish, qayta so’zlab bera olish kerak?
   

Foydalaniladigan asosiy darslik va o`quv qo`llanmalar, elektron ta’lim resurslari hamda qo`shimcha adabiyotlar ro`yxati
Asosiy darslik va o`quv qo`llanmalar

1. Qosimova K., Matjonov S., G‘ulomova X., Yo‘ldosheva Sh., Sariyev Sh. Ona tili o‘qitish metodikasi. –T.: Noshir, 2009. – 163 b.

2. G‘ulomova X., Yo‘ldosheva Sh., Mamatova G., Boqiyeva H. Husnixat va uni o‘qitish metodikasi. –T.: TDPU, 2009. – 70 b.

3. Матчанов С., Ғуломова Х., Юлдашева Ш., А. Нисанбаева. Ана тiлiн оқыту әдістемесі. –T.: ТДПУ, 2013. – 277 б.

Qo`shimcha adabiyotlar

1. 
   Ўзбекистон Республикаси Конститутцияси – Т.: Ўзбекистон, 2017. -46 б.
   
2. 
   Uzviylashtirilgan Davlat ta’lim standarti. –T.: Yangiyo‘l poligraf service, 2010. – 42-46 b.
   
3. 
   Uzviylashtirilgan o‘quv dasturi. –T.: Yangiyo‘l poligraf service, 2010. – 46-68 b.
   
4. 
   Qosimova Q. “2-sinflarda ona tili darslari”, T. “O‘qituvchi”, 1998 yil.
   
5. 
   G‘afforova T., Shodmonov E., Eshturdiyeva G. O‘qish kitobi (1-sinf uchun darslik). – T.: Sharq, 2009. – 127 b.
   
6. 
   G‘afforova T., G‘ulomova X. 1-sinfda o‘qish darslari. –T.: Sharq, 2003. – 126 b.
   
7. 
   Qosimova K., Fuzailov S., Ne’matova A. Ona tili (2-sinf uchun darslik). –T.:Cho‘lpon, 2013. -127 b.
   
8. 
   Fuzailov S., Xudoyberganova M. Ona tili (3-sinf uchun darslik). –T.:O‘qituvchi, 2013. -143 b.
   
9. 
   Ikromova R., G‘ulomova X., Yo‘ldosheva Sh., Shodmonqulova D. (4-sinf uchun darslik). –T.:O‘qituvchi, 2013. -190 b.