Mashqlarini taxlil qilish

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 3 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
483 
w
www.oriens.uz
April
2021
 
 
Chet tilidagi nutq mazmunini voqeylikka va mantiqiy tushunish muammosi
munosabati bilan o‟quvchilarning egallashlari kerak bo‟lgan quyidagi
ko‟nikmalarini aniqlash mumkin. Nutqda bayon etilgan g‟oyani ko‟rsata bilish, 
asosiyni ikkinchi darajadan farq qila bilish, ayrim tushinilmagan joylarga qaramay 
nutqning mazmunini tushuntirish. 
Eshitib idrok etiladigan mashqlar sistemasidan tegishli mashq turlari bilan
ta‟minlanadi. Tayyorlov mashqlaridan bir necha mashqlarni ko‟rib chiqamiz: 
1)Elementlari tez chalkashadigan jumlalarni eshitish. Nutq shu jumlalarni
tarjima qilish bilan idrok etiladi. 
a) He works in the library. - You can find his works in the library. 
b) Give me a ball. - Give me a bell. 
Idrok bilan birga ish-harakat bajariladi. 
2.Jumlalarni eshitish so‟ngra quyidagi jumlani o‟z ichiga olgan jumlani 
eshitish.Nutq mashqlarining ham xuddi shunday ikki tomonlamalik xususiyati 
bordir.Mana bir necha misol: 
1.Bir tekstning ikki variant o‟rtasidagi farqni aniqlash. 
2.Mazmun yoki bayon etilishi jihatidan qiyin bo‟lgan tekstni ikki, uch marta 
eshitish.Har gal tinglagandan keyin mazmunini dalillar va detallar bilan gapirib 
berish.
3.Bog‟liq tekstni normal tezlikda eshitish.Savollarga mazmuniga muvofiq
javob berish. 
Yuqori kurs talabalari oldida eng avvalo ilgari o‟rganilgan og‟zaki nutq 
ko‟nikmalarini saqlab qolish va mustahkamlash vazifasi turadi. Ularning nutqida 
o‟zlari maktab davrida egallagan barch elementlar ishtirok etishi zarur.Ayni bir 
vaqtda talabalarning nutqi ancha ishonchli, asoslangan bo‟lishi kerak. 
Monologiknutq nutqning tabiiy formasiga yaqinlashadi, ya‟ni suhbatga element 
sifatida qo‟shiladi. Shu yo‟sinda didogik nutq va monologik bir-biriga chatishib 
ketadi. Og‟zaki nutq mazmuni murakkablashadi. O‟tilgan text yuzasidan olib 
borilgan suhbatdan o‟quvchilarni qiziqtiruvchi va hayanjonlantiruvchi masalani 
muhokama qilishga o‟tadi. Yuqori sinflar og‟zaki nutqni egallashda sifat og‟zaki 
nutqni egallashda sifat jihatidan yangi bosqich bo‟lib, u matn til materialidan ijodiy 
foydalanishga qaratilgan yangi usullarni egallashga majbur qiladi. 
Og‟zaki nutq, asosan 4 yillik bosqich materiali asosida ko‟riladi. Eng avvalo 
nutqqa kerak bo‟lgan materiallarni ishga soluvchi tayyorlov mashqlarini masalan 
tipovoy jumlalarini bog‟lash biriktirish uchun mashqlar nutqning ravon, fikrning 
mantiqiy bo‟lishiga o‟rgatadigan mashqlar, tipovoy belgilarini va munosabatlarini 
ko‟rsatish hisobiga kengaytirish uchun mashqlar nutqni rivojlantirishga o‟rgatadi, 

---