Massovaya introduksiya

REJA:
Kirish

1. 
   O`zbekistonga o`simliklarni rejali introduksiya qilish.
   
2. 
   O`zbekistonga o`simliklarni yalpi introduksiya qilish.
   
3. 
   Introduksiya qilingan dorivor o‘simliklar
   

Xulosa
Adabiyotlar ro`yxati.


Kirish

О‘simliklarni introduksiya kilish tarixi juda uzoq. Aftidan u odamzod о‘simliklarni tanigan, undan foydalangan, ekib о‘stirgan davrdan boshlanadi. Kо‘pchilik olimlarning fikricha insonning introduksion faoliyati uning dexqonchilik faoliyatiga teng. Dehkonchilik bilan inson 8-10 ming, ayrim manbalarda esa 14 ming yil ilgari shug‘ullanib boshlagan.

Bizning yurtimizga ajnabiy daraxtlarni keltirilishi aftidan Iskandar Zulqarnaynning istilosi davrida boshlangan. Chunki u о‘z yurishlarida qahramonlarcha halok bо‘lgan soldatlarni qabri ustiga doimiy yashil hamda qurg‘oqchilikka juda bardoshli Biota daraxtini ekishni buyurgan. Shunday daraxtlardan ayrimlari, masalan Nurota tog‘idagi "Archaota" xozirgacha saqlanib qolgan. "Buyuk Ipak yо‘li" davrida esa ajnabiy daraxtlarni keltirishning kо‘lami ancha kengaygan. Savdogarlar о‘zlari bilan mevali va manzarali daraxtlar urug‘ini olib kelishgan. Shaftoli, о‘rik, tut, shuningdek, nо‘xat, mosh va makkajо‘xori о‘sha davrda Xitoydan keltirilgan. Ayrim daraxtlar urug‘ini Haj safariga borgan xojilar ilohiy, ya’ni insonlar sig‘inadigai daraxtlar sifatida olib kelishgan. Xususan, Samarqanddagi Shoxi-Zinda makbarasi hovlisida yapon saforasi о‘stirilgan. Tojikistonning Arbobi qishlog‘idagi machit yaqinida о‘sadigan salkam 200 yoshli pitsund qarag‘aylari ham hojilar tomonidan keltirilganligi ma’lum.
O`ZBEKISTONGA O`SIMLIKLARNI STIHIYALI INTRODUKSIYA QILISH.
(1875-1880-YIL)
Katalpaning iqlimlashtirilishi M.F.Rusanov.
W.J.Bean (1950-yil) ning qolyozmasiga asosan Catalpa ovata G Don 1849-yil R.G. Zaboldin tomonidan keltirilgan. C.Japonica Dode tomonidan 1896-yil keltirilgan C.bungei CAM 1905-yil Xitoydan Anglyaga keltirilgan. C.fargesii Xitoydan Fransiyaga keltirilgan. C bignonioides Walt 1726-yil AQShdan Anglyaga keltirildi. C.Speciosa Ward 1880-yil C.hybrida Spath C.ovata x C.speciosa gibridini 1891-yil Evropaga keltirildi. Hozirgi paytda C.bignonioides, C.speciosa va C.ovata turlari ko`p tarqalgan. Bu 3 tur Hindiston bog`larida (N.L.Bor 1953) uchrab turadi. 18 asrga kelib A.V. Gurskiy (1957) yozishicha C.bignoniodes 1737-yil Rossiyada iqlimlashtirilgan. C.Speciosa 1926-yil Kubaga keltirilgan.
O`rta osiyoda 19-asrning 70-80-yy (Dobromislov) 1912-yil Dileviskiy 1912-yil) Catalpa kirib kelgan. N.I.Sherbakov (1932-y) ning yozishicha 1875-yil Zarafshon okrugi bo`ylab ommaviy ravishda aylant, gledichiya, dub, lipa catalpa kirib keldi. O.G.Ottendorf (1900-y) ning yozishicha 1885y.Margilonda urmon ho`jaligi ochilib, unda Adamovo derevo (Bignoniaceae) yetishtirildi. Keyin C.syringifolia Sims, C syringifolia var. aurea, C speciosa Ward, C.Kaempheri Sieb turlari Farg`ona vodiysi bo`ylab tarqalgan. 19 asrning 70-80 y Catalpa Toshkentga kelib qolgan. N.I.Sherbakov (1932) yozishicha 1923-yil O`rta Osiyoda o`rmon ho`jaligi bunyodga keldi. Bu payt O`rta Osiyoda Catalpa keng tarqaldi A.B.Gurskiy (1935) ning yozishicha C.speciosa 1930 yil. C. bignonioides 30-40 yillarda O`rta Osiyoning park va kuchalarida katta hajmda chopib tashlandi. O`rta Osiyoda C.bignonioides Chimkent, Olma. Otada ko`p uchraydi. Hozirgi vaqtda Sochi dendraysiydan (1951) Catalpa Speciosa Wardning urug`i keltirib ekildi.
Koreyadan C. ovata keltirib ekildi. C. bugei turini iqlimlashtirish mumkin bo`lib kelmoqda. S. fargesii f. duclouxii turlarining Nikitskiy Botanika bog`idan olib kelib iqlimlashtirilmoqda. Lekin ushbu turlar bizni havo sharoitimizga aslo to`g`ri kelmaydi.
Chunki Toshkentda qish qattiq bulganligi sababli ular muzlab sovuq tasirida nobud bulmoqda. C.speciosa navi Tojikiston Botanika bog’ida o`sadi. Shunga o`xshagan daraxtlar Dushanbeda, Varzob posyolkasiga usmoqda C.specisa Ward-Botanika bog`ida o`sadi. Yashash davomiyligi 12 yil. Bo`yi 14 metr. Diametri 1.3 metr. C. bignonigides Walt bignonis katolpasi – umri – 10 yil. Bo`yi 6 m. diametri 1.3 metr. C. ovata G Don - ovalsimon katalta Umri 12 yil, bo`yi 5-6 metr.