Massovaya introduksiya

Buxoro shahridagi manzarali daraxt va butalarning introduksiyasiga doir.
Fayziyev A., Esanov X., Fayziyeva F. Buxoro DU
Buxoroning Eski shahar deb nomlanuvchi qismidagi ko`chalar va tarixiy obidalar atrofida manzarali daraxtlar juda kam bo`lgan. Nina bargli daraxtlarni bundan 50-60 yillar oldin shahar hududidan nihoyatda kam holda yakka-yakka holda uchrar edi. Masalan, Qarag`ay toifa o`simliklardan Buxoro Amiri Amir Olimxon yozgi dam oladigan maskani bo`lgan. “Setorai mohi hossa” tarixiy muzeyi oldidagi bog`da 100 yoshdan oshgan sarvdoshlar oilasiga mansub sarv (biota orientalis L. Endl) daraxtlari o`smoqda. Ushbu oila vakillaridan Virgin archasi (Junipiyis virgiana L) arizon kiparis (Expresses arisonica) keltirib, ko`paytirildi. 2010-yilda G`arb tuyasi (Thuja occidentalis L) keltirib o`stirilmoqda. Ayniqsa Sarv va Virgin archasi Buxoroning iqlimi va sho`rlangan tuprog`i sharoitiga yaxshi moslashib, ularning 40 yoshdan oshgan daraxti o`stirilmoqda.


T.I.Slavkin O`zbekiston FA Botanika bog`ida Deutzia turning iqlimlashtirilishi.
1967-yil S.Maksimovich Deutzianing 9 turini ishlab chiqdi. T.Makinova K.Nemoto 1931 yil Yaponiya uchun Deutzianing 18 turini Iohur (1965) esa 5 turini ko`rsatib berdi. Deutzianing boshqa turlari hozirgacha aniqlanmagan va o`rganilmagan. Ayrim avtorlar 80-100 turlari borligini Rehder 1949, Sokolova 1954 yil, T.I.Zaikonnikova 1966-yil 50 xil turini aniqlashgan.
Bizning kolleksiyamizda Deutzia navining 14 turini va 3 ta bigriti mavjud. Botanika bog`ida 1949-yil iqlimlashtirildi. 1904-yil S.K.Schneider Deutzia navini 2 turini qayta ishlagan.

1. 
   Eudeutzia va
   
2. 
   Neodeutziya
   

N.Engler Mesodeutzia turini aniqlab, qo`shimcha qildi. S.K.Schneider bu navning ikki yangi turini: Sharqiy Osiyo D.Taiwanesis va Meksika D. Pringlei turlarini aniqladi.
A.Rehder (1911-1912) Arnol Arbaretumning Fransiya muzeyidagi gerbariylar kolleksiyasiga asoslanib Italiyalik missionerlarni to`plamlari, E.Vilsonning to`plamlariga asoslanib 50 xil turini ishlab chiqdi.
1921 yil T.Nakau Deutzianing 3 ta turini aniqlagan. Rehder 1927 yozishiga A.Engler Deutzianing yovvoyi turlaridan tashqari gebrid turlarini ko`rsatib o`tgan.
Ingliz botanigi A.Shaw (1934a-1934b) Mezodeutzia seksiyasini 4 ta yangi turini o`rganib chiqqan.