Massovaya introduksiya

O`zbekistonda lola daraxti urug`ining sifati haqida. Shtonda N.I. 247-252 bet.
XIX asrning oxirida O`rta Osiyoning Samarqand, Toshkent Marg`ilon, shaharlarida yirik gulli dekorativ daraxtlar olib kelindi. Bu chiroyli gullovchi o`simlik tog` lolasi – ya’ni tyulpan deb ataldi. Magnoliaceae oilasiga mansub – Liriodendron tulipifera deb ataladi. 1948-yili Z.P.Bochansova invintarizatsie bilan shug`ullandi. Toshkent shahrida ushbu daraxtning 2 gruppadagi 5 ta daraxtni aniqladi.
XX asrning oxirida Toshkent Botanika bog`i ushbu daraxtning 20 tasi yetishtirildi. Ular 51-56 yoshni tashkil etishgan. Ularning bo`yi 30 metrni diametri 33-35 santimetrni tashkil qiladi. Bundan tashqari mustaqillik maydonida, O`zbekiston tarix muzeyi yonida o`simliklarni ximiyaviy o`stirish instituti yonida ham o`stirildi va kuzatildi.
1948-yili Z.P. Bochansovaning yozishicha Toshkent bo`ylab to`plangan 2 pud urug`dan necha o`nlab tyulpan o`simligi rivojlantirildi. Ushbu o`simlikning bir necha turlarini chet ellardan bizning Respublikamizga olib keltirildi. Ammo ular iqlimga moslasha olmay nobud bo`lishdi.
O`zbekiston Botanika bog`ida Quercus L navining iqlimlashtirilishi.
A.A.Mavjudova 3-bet.
(Dub chereshchatiy)
Eman daraxtini ko`paytirish O`zbekistonda XIX asrning oxirlarida boshlandi. N.I.Sherbakov (1932) ning yozishicha 1870-yil Zarafshon vodiysida birinchi bo`lib ekish ishlari o`tkazildi. Eman daraxtini 1880-yil Amudaryoning tog`li qishloqlarida (Bag`rin, Omon quton, Og`alik) o`rmon madaniy ishlari olib borildi.
1872-yilda A.I. Korolkovning chet el safaridan keyingi yozmasida u O`rta Osiyoda Oq eman va yirik donali emanni iqlimlashtirish yaxshi samara berganligini aytadi.
1935-yil Gurskiy ham emanning moslashuvini bir necha marta ta’kidlab o`tgan. Bu haqida Bochansov, Butkov (1935), Drobov (1935), Rusanov (1939), Yurkivich (1951) voznesenskaya (1954) Besschetnov (1956) Fishkin (1957) Dosaxmetov (1967), Andreychenko (1978) va boshqalar ham bu haqida yozib o`tishgan va tekshiruvlar olib borishgan.
Hozirgi paytda Beshkent shahrining parkida, K.Marks proletarskaya ko`chalarida, Pionerlar uyi yonida 1896-1890 yilda ekilgan eman daraxti bor.
Q.Robug turi kuzatildi.
Kashtansimon eman, toshsimon eman turlari haqidagi qo`lyozmalarni Samarqand shahrida kuzatuvlar olib borgan A.B.Gurskiy (1935) tomonidan ko`rsatib o`tilgan. 1951 yil M.S.Yurkiyevich Samarqandda gilossimon emandan tashqari Q.Pubescens, W. pedunuciflor va Q.Robur. War filicifolia. F.N.Rusanov (1966) Q.Robur. t. Fasitigiata (Lam). Kolonnasimon eman 1917 yil O`rta Osiyoda iqlimlashtirilgan.
Bitta eman daraxtigina Beshkent shahrida Sovetskiy ko`chasida o`sib, rivoj topganligi yoziladi. I.M.Nabiyev va R.Y.Kazakbayeva 1975 qo`lyozmasi bo`yicha birinchi bo`lib XIX asrda Kashtansimon bargli eman daraxti Beshkent shahrida iqlimlashtirilgan. Lekin ko`p o`tmay (F.N.Rusanov) 1954 yil noyabrda bu daraxt nobud bo`lgan. 1930 yillarga kelib, (SAGU) Botanika bog`ida butasimon va daraxtlar, emanning turlari (1944) rejali ravishda ekib, iqlimlashtirish ishlari keskin olib borildi.
Y.V.Menetskiy (1971) Emanning (Quercus) navini o`rganib chiqdi. U Q. longipes, Stev va Q. lrucifolia stev navlarini mustaqil turlar deb ta’kidladi.