Matematika-informatika akulteti axborot texnologiyalari kafedrasi big data va ma

II BOB. MA`LUMOTLAR, MA`LUMOT TIPLARI. АXBOROT VA BILIM.
2.1.Maʼlumot tushunchasi. Big Data da axborot va bilim tushunchasi.
Atrofimizdagi moddiy dunyo materiya, energiya va axborot kabi asosiy tarkibiy qismlardan iborat. Materiya, energiya tushunchalari fizika, geografiya kabi fanlarda ilmiy jihatdan o`rganilgan. Axborot tushunchasi informatika fanidan ma`lum. Axborotga informatika nuqtai nazaridan ta`rif berilgan, unga ko`ra axborot nomoddiy tushuncha sanaladi. Ya`ni moddiy narsalar kabi unga ta`sir qilish mumkin emas. Biroq bugungi kunda axbortni boshqarish eng dolzarb masala sanaladi. Uni chuqur o`rganish, tushunish va tasniflash talab qilinadi. Demak, axborot o`zi nima?
Axborot - bu shaxs yoki maxsus qurilmalar tomonidan aloqa jarayonida moddiy yoki ma'naviy olam faktlarining aksi sifatida qabul qilinadigan ma'lumotlar to`plamidir.
Shuningdek, faylasuflar, matematiklar, kompyuter olimlari va boshqalarmutaxassislar tomonidan qo'llaniladigan boshqa ta'riflarni ham berish mumkin:
- Axborot real olamning in'ikosidir: bu bir real ob'ekt boshqa real ob'ekt haqida o'z ichiga olgan ma'lumotdir (materialistik falsafa);
- Axborot - bu ularni taqdim etish shaklidan qat'i nazar berilgan ma`lumotdir. (https://ru.wikipedia.org/wiki/Information);
- Axborot - ma'lum bir kontekstda o'ziga xos kontekstga ega bo'lgan faktlar, hodisalar, narsalar, g'oyalar va tushunchalar haqidagi bilimlardir (ISO/IEC 2382:2015).
Ko‘rinib turibdiki, bu ta’riflardan axborot atamasining ma’nosi aniq berilgani shu deb aytib bo‘lmaydi – axborot atamasi uning sinonimlari – “ma`lumot”, “bilim” va hokazolar bilan almashtiriladi, ular aslida ma’lumotdir. Gnostik ilon yana o'z dumini ushlab oldi.
O'z-o'zidan ma'lumotni matematik kabi mavhum tushunchalar sifatida tasniflash mumkin, ammo bir qator xususiyatlar uni moddiy ob'ektlarga yaqinlashtiradi. Demak, ma'lumotni olish, yozib olish, o'chirish, uzatish mumkin; ma'lumot yo'qdan kelib chiqishi mumkin emas.
Biroq, axborotni tarqatish jarayonida uning mulki namoyon bo'ladi, bu moddiy ob'ektlarga xos emas - saqlanish qonunining yo'qligi.
Axborotni bir tizimdan ikkinchisiga uzatishda, odatda qabul qiluvchi tizimda ko'paysa ham, uzatish tizimidagi axborot miqdori kamaymaydi.
Agar ma'lumot bunday xususiyatga ega bo'lmaganida, masalan, o'qituvchi talabalarga ma'ruza o'qiyotganda, ma'lumotni yo'qotib, johil bo'lib qolar edi.
Bernard Shou dedi: “Agar siz va men olma almashsak, har birida bittadan olma bo‘ladi; fikr almashsak, hammada ikkita fikr bo‘ladi”.
Axborotning bilvosita ta'rifiga qiziqarli yondashuv "Tartib - tartibsizlik" tushunchalarining dialektik juftligi dinamikasini tahlil qilishdan shakllanishi mumkin.
Shu nuqtai nazardan, ma'lumot dastlab xaotik muhitda tartib darajasi, ya'ni. entropiyaning o'zaro nisbati. Boshqacha qilib aytganda, bu dunyoni termal xaos holatidan olib chiqadigan, unga heterojen naqshlar va uyushgan tizimlarni kiritadigan ma'lumotdir.
Birlamchi toifalar ta'riflarining murakkabligi bilan bog'liq muammolardan mavzu sohasining muhandislik xususiyatlariga o'tib, biz ma'lumotlar va bilimlarning umumiy qabul qilingan ta'riflarini kiritamiz.
Ma'lumotlar rasmiylashtirilgan shaklda taqdim etilgan faktlar, tushunchalar yoki buyruqlar bo'lishi mumkin, bu ularni uzatish, izohlash yoki qayta ishlashga imkon beradi [Ma'lumotlarni qayta ishlash. Lug'at. Asosiy shartlar. – 1992].
Ma'lumotlar raqamli massivlar, faktlar, matnlar, grafikalar, rasmlar, tovushlar, analog yoki raqamli video segmentlar bo'lishi mumkin. Ularni kuzatishlar, o'lchovlar, tajribalar, arifmetik va mantiqiy amallar natijasida olish mumkin.