Matematika o`qitishda deduksiya induksiya metodi режа

MATEMATIKA O`QITISHDA DEDUKSIYA INDUKSIYA METODI


Режа:

1. 
   Matematikani o‘qitishda taqqoslash metodi.
   
2. 
   Matematikani o‘qitishda anlogiya metodi.
   
3. 
   Matematikani o‘qitishda induksiya va deduksiya.
   
4. 
   Matematikada misol va masalalar yechishda bu metodlardan foydalanish.
   

Matematikani o‘qitish jarayonida xar xil obyektlar bilan ish ko‘rishga to‘g‘ri keladi. Ana shu holatlarda qanday matematik obyektlarni bir-biri bilan taqqoslash mumkin va qachon mumkin emas? Degan savolga javob topish maqsadida taqqoslash metodini o‘rganamiz. Ta’rif. Berilgan matematik obyektlarning o‘xshashligi va farqini o‘rganish metodiga taqqoslash deyiladi.
Ma’lumki, atrofimizda o‘rab turgan muhitini va unda bulayotgan o‘zgarishlarni bilish uchun ularda qatnashayotgan voqeyliklar va manbalarni birini ikkinchisi bilan taqqoslaymiz va ularda sodir bo‘layotgan sifat o‘zgarishlarni aniqlaymiz o‘rganamiz. Buning uchun quyidagi rukun (prinsip) larga rioya qilish lozim bo‘ladi.
1. Taqqoslash ma’noga ega bo‘lishi kerak – bu bir jinsli obyektlar orasida amalga oshirilishi talab qilinadi.
Masalan, 1 kg tosh bilan 1 kg paxtani og‘irligiga nisbatan taqqoslasak ularni tengligi hajmlarini tenglamasini ko‘ramiz. Lekin kilogramm bilan metr taqqoslanmaydi ular bir jinsli tushuncha emaslar. Shuning uchun ham taqqoslash ma’noga ega bo‘lishi talab qilinadi.
2. Taqqoslash reja asosida amalga oshirilishi zarur. Bunda taqqoslanayotgan obyektlarning xossalari aniq ajratilishi va qaysi tamonlari taqqoslanayotganligi aniq ko‘rsatilishi zarur. Masalan, ko‘p burchaklarni kerimentlari yoki yuzlari burchaklariga qarab aniqlanishi mumkin lekin perimetr bilan yuzasi taqqoslanmaydi chunki ular bir jinsli tushunchalar emas.
3. Taqqoslash shu obyektlarga nisbatan to‘liq bo‘lishi kerak – bu bir jinsli obyektlar ustida olib borilayotgan taqqoslashlar oxiriga yetkazilishi va tegishli xulosa chiqarilishi talab qilinadi. Bu yuqorida keltirilgan asosiy rukunlar bu metodni tadbiq qilishda nihoyatda e’tibor bilan yondoshish kerakligini va ulardan kerak bo‘ladigan xulosani chiqarishni o‘rganish zarurligini talab qiladi.
Masalan: 1)2; 4; 6; 8; 10…
2) – 3; - 5% - 7; - 9;
3) 2; 7; 12; 17; 22; 27; 32;…
4) 1; - 2; - 5; - 8; - 11; - 14;…
ketma-ketliklarni taqqoslash va ular uchun umumiy qonuniyatni toping? Buni o‘quvchilar alohida ahamiyat bersa barcha ketma-ketliklar uchun umumiy bo‘lgan qonuniyat bu ekanini aniqlaydilar. Misol. Quyidagi sonlarni qaysi biri katta
31¹¹ ми? Ёки 17¹⁴ ми ?
Yechish. Ma’lumki har ikala son ham bir jinsli ismsiz bo‘lgani uchun darajani xossasidan foydalanib amalga oshiramiz, ya’ni:
ekani kelib chiqadi. Taqqoslash ham o‘z tartibida fikrlash jarayonini o‘ziga xos nozik tomonlarini aniqlashga ko‘rishga o‘rgatadi va undan unumli foydalanishga majbur ham qiladi.