Ma’ten Seytniyazov lirikasi’nda watan temasi’

Ma’ten Seytniyazov lirikasi’nda watan temasi’
Jobasi’:

Kirisiw
Tiykarg’i’ bo’lim

I. Bap
1.2. Ma’ten Seytniyazov lirikasi’nda watan temasi’

II. Bap.

2.1. Ma’ten Seytniyazovti’n’ “Watan gedayi’” poemasi’ni’n’ mazmuni’ ha’m ko’rkemligi
Juwmaqlaw
Paydalani’lg’an a’debiyatlar
Kirisiw

Temani’n’ aktualli’g’i’ Lirika-bul wo’zinin’ na’zikligi, ko’rkemliligi, sezimtallig’i’, wo’tkirligi menen barli’q waqi’tta ko’rkem a’debiyatti’n’ janrlari’ ishinde yen’ ta’sirshen’ janr boli’p keldi. A’sirese, wonin’ poeziyasi’ ayri’qsha ku’shli rawajlang’an bizin’ qaraqalpaq xalqi’ni’n’ ruwxi’y wo’mirinde, du’nyasi’nda tutatug’i’n worni’ joqari’ yekenligi dawsi’z. Lirikanin’ ja’ne bir wo’zinshelligi wol a’debiyatti’n’ basqa janrlari’na qarag’anda da ja’miyettin’ ruwxi’n wo’zine ko’birek sin’dirip, woni ayqi’nraq sa’wlelendiredi. Wondag’i’ boli’p ati’rg’an wo’zgerislerge tezirek u’n qosadi’.¹
Ha’zirgi da’wirde poeziya iqlasbentlerin jen’il so’zlerge uyqasti’ri’lg’an, ko’rkemligi sayi’z qosi’qlar menen alday almaymi’z. Sebebi, zamanni’n’, da’wirdin’ rawajlani’wi’ menen woqi’wshi’lardi’n’ qosi’qqa degen talg’ami’ arti’p barmaqta. Bul bolsa mine men degen qa’lemi isi’lg’an shayi’rlardi’n’ da woqi’wshi’lar ta’repinen kritikag’a ushi’rawi’na sebepshi bolmaqta. A’lbette, qosi’q jazi’w an’sat yemes. Qosi’q tuwi’laman degenshe shayi’r ju’reginen ne bir keshirmeler, tolg’ani’slar wo’tedi. Wol aq qag’azg’a tu’skennen son’ da neshe ma’rte boyaladi’, si’zi’p taslanadi’ qullasi’ qayta islenedi.
Sebebi ha’zirgi da’wirde woqiwshilar “ Men seni su’yemen watan” “Jasasi’n paraxatshi’li’q” “Jasasi’n Partiya” degen qurg’aq shaqi’ri’q-su’renlerge quri’lg’an qosi’qlardi’ woqi’y bermeydi. Wolar woqi’wshi’lar itibarinan shette qali’p ketedi. Shayi’r B. Genjemuratov aytqani’nday “Poeziya bul ilahiy du’nya”. Ol o’z qushag’ina ha’mmeni de kirite bermeydi. Adasi’p kirgenler bolsa ko’zsiz gu’belektey wo’zin ha’r jaqqa uradi’ da, wo’zin-o’zi nabi’t qi’ladi’. Biraq, bul ilahiy a’lemge wo’zin bag’shi’da yetken, wonin’ azaplari’, ra’ha’tlari menen jasaytug’i’n, poeziya a’leminde wo’zine ta’n stiline iye shayi’rlar da xalqi’mi’z arasi’nda ju’da’ ko’plep ushi’rasadi’. Bul haqqi’nda professor Q. Orazi’mbetov wo’z miynetinde wonday shayi’rlar poeziya da’ryasi’nda tolqi’nsaqtay qalqi’p jag’ag’a shig’adi’ da, woqiwshilar yadi’nan ko’teriledi. Al, kerisinshe, ayirim shayirlar poeziya maydanina elespesiz bolip kirip,, o’z u’stinde tinimsiz islewi, talantin rawajlandirip bariwi, onda o’z jolin tan’lawg’a umtiliwshilig’i arqasinda o’z jaziw usinisina o’z stiline iye shayirg’a aylanadi.²
Mine, usinday shayirlardin’ biri M. Seytniyazov. Onin’ lirikalarinda patriotliq lirizim ha’m filosofiyaliq juwmaq, romantikaliq ko’terin’kilik ha’m ba’lent lapiz, tasqin yosh ha’m ilham, mine bul sipatlardin’ barlig’i belgili shayir M. Seytniyazovtin’ lirikalarina ta’n. M.Seytniyazovti’n’ shayi’rshi’li’qta wo’zine ta’n orginalli’g’i’, shayi’rshi’li’q joli’ bar. Ko’p shi’g’armalari’n turmi’sli’q waqi’yalardi’ so’z yetedi. Shayi’rdi’n’ ko’pshilik qosi’qlarini’n’ ko’lemi qi’sqa. Wol usi’ qi’sqa qatarlarda –aq u’lken pikir ayti’wg’a umti’ladi’. Buni’n’ ushi’n pikirdi jetkeriwge tikkeley qatnasatug’I’n detallardi’ dizip keledi de, qosi’qti’n’ sheshiminde bazda ku’tilmegen, bazda pikirdin’ logikali’q rawajlani’wi’nan kelip shi’g’atug’I’n juwmaq jasaydi’.
Biz bul kurs jumisimizda mine, usinday a’debiyat maydanin da o’z jolina, stiline iye shayirlarimizdin’ biri Ma’ten Seytniyazovtin’ “Watan” temasindag’i lirikalari ha’m poemalarinin’ ko’rkemligi ma’selesine toqtap o’tpekshimiz.