Materiallar qarshiligi o‘quv dasturi bilim sohasi

---

 
 
 
MATERIALLAR QARShILIGI 
 O‘QUV DASTURI 
 
Bilim sohasi:
 
Ta’lim sohasi:  
 
Ta’lim 
yo‘nalishlari: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Toshkent-20222 
700 000 – Ishlab chiqarish – texnik soha 
710 000 – Muhandislik ishi 
60730300 – Qurilish muhandisligi (Bino va inshootlar qurilishi) 
60730800–Yo‘l muhandisligi (ko‘priklar va tonnellar) 
60730800 –Yo‘l muhandisligi (temir yo‘llar qurilishi) 
60730800–Yo‘l 
muhandisligi 
(temir 
yo‘llar 
ekspluatatsiyasiyasi) 

---

 
Fan/modul kodi 
MQ2113 
O‘quv yili 
2022-2023 
Semestr 
3,4 
ECTS – Kreditlar 
8 (4+4) 
Fan/modul turi 
Majburiy 
Ta’lim tili 
O‘zbek/Rus 
Haftadagi dars soatlari
3-semestr– 4s, 4-semestr– 4s 
1. 
Fanning
nomi 
Auditoriya 
mashg‘ulotlari
(soat) 
Mustaqil
ta’lim
(soat) 
Jami
yuklama
(soat) 
Materiallar 
qarshiligi 
Jami: 120 
3-semestr: 60
4-semestr: 60
120 
60 
60 
240 
120 
120 
2. 
I. Fanning mazmuni
Fanni o‘qitishdan maqsad - talabalarda mashina va inshootlar 
konstruksiyalarini
loyihalash jarayonida asosiy masalalardan biri hisoblangan 
loyiha-konstruktorlik hisoblari bo‘yicha bilim, boshlang‘ich ko‘nikma va malakani 
shakllantirish. 
Fanning vazifasi - talabalarda mashina va inshootlar konstruksiyalari 
elementlarining hisoblash modellarini to‘g‘ri tanlash, amaliy masalalarni 
yechishda hisob formulalaridan foydalanish ko‘nikmalariga ega bo‘lish orqali 
mutaxassisning ish faoliyatidagi о‘rni va ahamiyatini ochib berish..
II. Asosiy nazariy qism (ma’ruza mashg‘ulotlari)
Fan tarkibiga quyidagi mavzular kiradi: 
3-semestr 
1-Modul. Materiallar qarshiligi fanining umumiy tushunchalari va
to‘g‘ri sterjenning markaziy cho‘zilishi va siqilishi

1-mavzu. Materiallar qarshiligi fani, ahamiyati, umummuhandislik va 
maxsus fanlar bilan bog‘liqligi. Asosiy farazlar va cheklanishlar. 
«Materiallar qarshiligi» fanining O‘zbekiston Respublikasida ilmiy-texnika 
taraqqiyotining rivojlanishi borasida tutgan o‘rni. Qurilish inshootlarining 
konstruksiyalarni samaradorligini, ishonchligini va mustahkamligini oshirish 
masalalari. Mazkur fanning umummuxandislik va maxsus fanlar bilan bog‘liqligi.
Fanning rivojlanishi haqida qisqacha tarixiy ma’lumot. 
Deformasiyalanuvchi qattiq jism uchun qabul qilingan asosiy farazlar va 
cheklanishlar. Boshlang‘ich o‘lchamlar sharti. Elastiklik va plastiklik. Izotropiya 
va anizotropiya tushunchalari. Jismning bir jinsliligi va yaxlitligi. Sen-Venan 
prinsipi. Inshoot, uning qismlari va ularning hisobiy modellari. Brus, sterjen, 
plastina va qobiqlar haqida tushuncha. Brusga ta’sir etuvchi tashqi kuchlar. Hajmiy 
va sirtqi kuchlar. Doimiy va vaqtga nisbatan o‘zgaruvchan kuchlar. Bog‘lanishlar 
va tayanch reaksiya kuchlari. Harorat, kinematik hamda tashqi ta’sirning boshqa 
turlari.

---

Jism nuqtalaridagi ichki kuchlarni aniqlash. Kesish usuli. Normal va urinma 
kuchlanishlar haqida tushuncha. Jism nuqtalaridagi ko‘chish va deformasiya. 
Chiziqli va burchakli deformasiyalar to‘g‘risida tushuncha. 
Brus kesimlarida hosil bo‘ladigan ichki kuchlarni aniqlash. Bo‘ylama va 
ko‘ndalang kuchlar, eguvchi va burovchi momentlar. 
Ichki kuchlar epyuralarini qurishning umumiy qoidalari. Brus kesimidagi 
to‘liq, normal va urinma kuchlanishlar va ularni ichki kuch omillari bilan 
bog‘liqligi.