Materilashunoslik

Kimyoviy tolalarning turlari, tasnifi va xossalari
Tasniflash bo'yicha barcha tolalar ikkita asosiy guruhga bo'linadi: organik va noorganik. Organik tolalarga sun'iy va sintetik tolalar kiradi. Ularning orasidagi farq shundaki, sun'iylar ulardan yaratilgan tabiiy materiallar(polimerlar), lekin kimyoviy reaksiyalar orqali. Sintetik tolalar xom ashyo sifatida sintetik polimerlardan foydalanadi, matolarni olish jarayonlari esa tubdan farq qilmaydi. Noorganik tolalarga noorganik xom ashyolardan olinadigan mineral tolalar guruhi kiradi.
Sun'iy tolalar uchun xom ashyo sifatida gidratlangan tsellyuloza, tsellyuloza asetat va oqsil polimerlari, sintetiklar uchun - uglevod zanjirli va geterozanjirli polimerlar ishlatiladi.
Kimyoviy tolalarning tabiiy tolalardan asosiy farqlovchi xususiyatlari quyidagilardan iborat:

• 
  yuqori quvvat;
  
• 
  cho'zish qobiliyati;
  
• 
  kuchlanish kuchi va turli quvvatdagi uzoq muddatli yuklar;
  
• 
  yorug'lik, namlik, bakteriyalarga qarshilik;
  
• 
  burilish qarshiligi.
  

Kimyoviy tolalarni qo'llash
Sun'iy tolalar sanoatning ko'plab sohalarida keng qo'llaniladi. Ularning asosiy afzalligi nisbatan past narx va uzoq xizmat muddati hisoblanadi. Kimyoviy tolalardan tayyorlangan matolar maxsus kiyimlarni tikishda, avtomobilsozlikda - shinalarni mustahkamlashda faol foydalaniladi. Har xil turdagi texnologiyada ko'pincha sintetik yoki mineral tolalardan tayyorlangan to'qilmagan materiallar qo'llaniladi.
Sintetik tola
Sintetik tolalar o'z ichiga oladi poliamid , poliester, poliakrilonitril, polivinil spirt, polivinilxlorid, polipropilen va boshqalar. Birinchisiga neylon, anid, enant kabi moddalar kiradi. Ushbu tolalarning asosiy xarakteristikalari - valentlik kuchi, aşınma qarshilik. Shu bilan birga, kamchiliklar ham mavjud: past gigroskopiklik, past issiqlikka chidamlilik va yuqori elektrlashtirish. Bu toladan trikotaj buyumlar, iplar, toʻrlar, arqonlar va baliq ovlash toʻrlari ishlab chiqarishda foydalaniladi.
Ko‘ndalangiga to‘qilgan (kulir) trikotaj deb, elementlari o‘zaro ketma-ket ko‘ndalang, ya’ni halqa qatori bo‘ylab hosil bo‘lgan to‘qimaga aytiladi (30, a - rasm).
Bo‘ylamasiga to‘qilgan (tanda) ) trikotaj deb, elementlari o‘zaro ketma-ket bo‘ylama, ya’ni halqa ustunchalari bo‘ylab tutashgan to‘qimaga aytiladi (30, b - rasm). Bunda halqa qator bir vaqtda parallel joylashgan tanda iplaridan hîsil bo‘ladi.

Shakli va o‘lchamlari bir xil bo‘lgan halqalardan tashkil topgan bir qavatli, bo’sh, ko‘ndalangiga to‘qilgan trikotaj to‘qimasiga glad deyiladi

GLAD TO’QILISHI
Hosilali glad to‘qimasi ikkita glad to‘qimasining igna oralab joylashishidan tashkil topgan, odatda qo‘sh glad ham deb ataluvchi, bir qavatli, hosilaviy, ko‘ndalangiga to‘qilgan to‘qimadir

Lastik deb, tarkibi îld va orqa halqa ustunchalarining almashib joylashishi bilan tuzilgan, ikki qavatli, bo’sh, ko‘ndalangiga to‘qilgan ikki yuzli to‘qimaga aytiladi

Interlok yoki qo‘sh lastik to‘qimasi bir lastik ustunchalarining ikkinchi lastik ustunchalari orasida joylashuvidan tashkil topgan ikki qavatli, hosilali, ko‘ndalangiga to‘qilgan to‘qimadir
Jakkard to‘qimasi bîsh va hîsilali to‘qimalar asîsida ignalarni tanlash yo‘li bilan îlinadigan, tarkibida prîtyajkalari va jakkard halqalari bo‘lgan (35-rasm) shunday naqshli to‘qimaki, unda ba’zi ignalar yangi ipni îlmaydi va eski xalqalarini tashlamaydi.