Mathcad a’meliy uliwma ko’rinisi Joba

Mathcad a’meliy uliwma ko’rinisi
Joba :
Kirisiw

1. 
   Mathcad programması haqqında maǵlıwmat
   
2. 
   Mathcad programması múmkinshilikleri jáne onıń interfeysi
   

Juwmaqlaw
Paydalanilg’an a’debiyatlar

Kirisiw
Házirgi waqıtta kompyuterlerde ilimiy-texnikalıq esaplawlardı orınlawda ádetdegi programmalastırıw tillerinen hám elektron kestelerinen emes, bálki Mathematica, MatErin, Maple, Gauss, Reduse, Eureka hám basqa túrdegi arnawlı matematikalıq programmalar keń qollanilyapti.
Matematikalıq paketler, ásirese Mathcad - joqarıda sanap ótilgen dizim ishinde eń ataqlı paket bolıp, ilimiy - texnikalıq tarawdıń qánigelerine programmalastırıwdıń názik elementlerine itibar berilmasdan (mısalı :fortran, C, paskal, BASIC hám basqalar sıyaqlı ) kompyuterde matematikalıq modellestiriwdi ámelge asırıwǵa úlken járdem beredi. Tómende Mathcad matematikalıq programmalastırıw ortalıǵında islewdiń ayqın ajralıp turatuǵın múmkinshiliklerin sanap o'tmoqchimiz:
Mathcad ortalıǵında matematikalıq ańlatpa, qabıl etilgen kóriniste ańlatıladı. Mısalı, dáreje joqarıda, indeks tómende, integraldıń joqarı hám tómen shegaraları bolsa dástúriy jayında turadı.
Mathcad ortalıǵında “programmalastırıwni” dúziw hám olardıń atqarılıw procesi parallel keshedi. Paydalanıwshı Mathcad - hújjetinde jańa ańlatpa kiritar eken, onıń ma`nisin bira tolıq esaplaw hám ańlatpanı kirgiziwde jol qoyılǵan jasırınǵan aljasıqlardı grafigini kóriw múmkinshiligi de bar.
Mathcad 2000 programması haqqında maǵlıwmat
Mathcad paketi jetkilikli dárejede qúdiretli matematikalıq apparat menen qurallanganki, olar arqalı sırtqı pratseduralarni shaqırmastán
turıp payda bolatuǵın mashqalalardi sheshiwimiz múmkin.
- Mathcad tán bolǵan ayırım esaplaytuǵın qurılmalardı sanap o'tmoqchimiz:
- Sızıqlı hám sızıqlı bolmaǵan ) algebraik teńleme hám sistemalardı sheshiw;
- Ápiwayı differensial teńleme hám sistemalardı (Koshi máselesi hám shegaralıq másele) sheshiw
- Menshikli tuwındılı differensial teńlemelerdi sheshiw;
- Berilgenlerdi static qayta qayta islew (interpolyatsiya, ekstrapolyatsiya, approksimatsiya hám kóplegen basqa ámeller);
- vektor hám matritsalar menen islew (Sızıqlı algebra hám basqalar );
- Funksional baylanıslılıqtıń maksimum hám minimumın izlew.
Mathcad paketi matematikalıq hám fizikalıq-ximiyalıq formulalarǵa, hám de ózgermeytuǵınlarǵa tiykarlanǵan járdemshi qóllanbalar menen bayıtılǵan.
Mathcad paketinde túrli tarawlar boyınsha electron sabaqlıqlar jaratıw múmkin. Mısalı : ápiwayı differensial teńlemerni sheshiw, statistika, termodinamika, basqarıw teoriyası, materiallar qarsılıǵı hám basqalar buǵan mısal bóle aladı.
Paydalanıwshı óz aldına qoyılǵan máseleni sheshiw menen sheklenibgina qalmay, fizikaviy maslalarni sheshiwde ólshewdi esapqa alıw múmkinshiligine iye. Bunda paydalanıwshı birlikler sistemasın da tańlawı múmkin.
Mathcad ortalıǵından shıqpaǵan halda basqa server degi hújjetlerdi isletiw hám Internet usınıs etetuǵın joqarı informatsion texnologiya múmkinshiliklerinen paydalanıw múmkin.

Mathcad sistemasında máselelerdi sanlı sheshiw menen bir qatarda analitik usılda sheshiw esapqa alınǵan. Sol sebepli paydalanıwshılar bul programmadan ózleri shesha almaǵan matematikalıq máseleler ushın tayansh sheshim bazası retinde paydalanıwları múmkin. Bul sistemadan tábiyiy pánler boyınsha electron sabaqlıqlar jaratıwda tiykar programmalıq qural retinde paydalanıwdı usınıs etiw múmkin. Mısalı differensial teńlemelerdi sheshiw, statistika, termodinamika, basqarıw teoriyası sıyaqlı processlerdi geometric súwretlew hám animatsiyalar arqalı jırlawdı joqarı dárejede ámelge asırıw múmkin.

Mathcad programması jumısqa túskende tómendegi aynanı kóremiz.
Bul aynada Mathcad programması interfeysiniń kórinisi bolıp, ol jumısqa túsiwi menen hújjet tayarlab, onı Untitlid:1 dep atab paydalanıwshına silteme etedi. Mathcad ekranınıń joqarı bóleginde " qosıw" kórinisindegi kursordı kóresiz. Klaviaturadan kirgizetuǵın maǵlıwmatlar bul kursor jaylasqan orından baslap jazıladı. Matematikalıq mısallardı sheshiwde, olardı kompyuter yadında saqlawda, grafik kórinisindegi suwretlerdi jaratıw hám qayta islewde Mathcad sistemasınıń menyusı bólek orın tutadı. Mathcad menyu buyrıqları kompleksi tómendegilerden ibarat : " Fayl", " Pravka", " Prosmotr", " vstavka", " Formatirovanie", " Matematika", " Simvolika", " Okno", " Pomosh".
Ásbaplar paneli
Ekran daǵı aynada programmanıń hár qıylı paneller kórsetilgen. Bul panellerdiń wazıypasınan kelip shıqqan halda olardıń hár biri ataladı, Mısal ushın Calculation paneli járdeminde esaplaw jumısların atqarıladı. Graph paneli járdeminde hár qıylı grafiklar sızıladı. Bul Graph panelin Insert usınısnaması daǵı Graph bóliminden da jumısqa túsiriw múmkin.
Mathcad programmadaǵı Insert usınısnamasınıń kórinisi
1. Graphpaneli
Bupaneldanquyidagiturdagigrafiklarchiziladi:
— x hám ol koordinatalar (2 ulchovli) buyicha
- polyus buyicha
- maydan buyicha
- kontur buyicha
- 3 ulchovli grafik buyicha
- vektor buyicha
2. Matrix paneli
By panelindegi knopkalaridan matritsa, x dıń hár túrlı o'brinishlari, modullardı sızıw múmkin.
4. Calculator paneli
Bul panel menen zsa esaplaw jumısların orınlaw múmkin, usınıń menen birge taǵı math, modifier, boolean, evalution hám programming panelleri bar.
Programmalastırıw Mathcadda tiykarǵı orın tutadı. Mathcad kóplegen máselelerdi programmasız tarqatıp alıw imkaniyatını beredi. Lekin sonday klass máseleleri bar olardı programmasız sheship bolmaydı. Mathcad hár qanday quramalı programmanı kirgiziw imkaniyatın beredi. Mathcadda programmalastırıw júdá anıq hám túsinikli, ol jaǵdayda programma bir neshe izbe-iz formulalardı ańlatadı. Programmalastırıwdıń tiykarǵı operatorları Programming (Programmalastırıw ) panelinde jaylasqan.
Programma qatarın kirgiziw. Programmanı dúziw ushın onıń qatarların kirgiziw kerek boladı. Bul tómendegi keltirilgen procedurada atqarıladı :
Programma ańlatpası atınıń kirgiziw.
YUborish operatorın (:=) kirgiziw.
Programmalastırıw panelinen Add Program Line (Programma qatarın qosıw ) tuymesin basıw.
Payda bolǵan kirgiziw jayına kerekli operatorlardı kirgiziw, artıqsha kirgiziw jayın alıp taslaw.
Kerekli kirgiziw qatarın ashıw ushın kók múyeshtegi kursordı qatar aqırına keltirip, boslıq tuymesin basqan halda Add Program Line tuymesin basıw kerek. Eger kirgiziw qatarın qatar aldından ashıw kerek bolsa kók múyeshtegi kursordı qatar basına keltirip, boslıq tuymesin basqan halda Add Program Line tuymesin basıw kerek boladı (1-súwret).
Ayırım jaǵdaylarda, mısalı eki ichma ish jaylasqanssikllar arasıǵı qatar qosıwda bul usıl qol kelmey qaladı. Bul halda basqa usıldı qóllawǵa tuwrı keledi. Bul usıl tómendegishe atqarıladı :
1. Cikl ishi qara rangga ajratıladı.
2. Standart qurallar panelinen kesip alıw (Cut) tuymesi basıladı.
3. Add Progrm Line (programmaǵa qatar qosıw ) programmalastırıw paneli tuymesi basıladı.
4. Qatar kirgiziw jayına kursor qóyılıp, standart qurallar panelinen qoyıw (Paste) tuymesi basıladı.
5. Payda bolǵan kirgiziw jayı toldırıladı.
Bul usıl barlıq jaǵdaylarda da qatar kirgiziwde qolaylıqtı beredi.
Programmada bahalardı lokal jiberiw. Programmada ózgermeytuǵınlar hám ózgeriwshilerge bahaları beriw jiberiw operatorı járdeminde ámelge asıriladı. Bul operator programmalastırıw panel jardeminde (Local Definition) lokal anıqlaw tuymesine birlestirilgen. Programma dúziw dawamında kóbinese bul belgin klaviaturadan { belgisin basıw menen de orınlaw múmkin.
Lokal ózgeriwshi ma`nisin programma sırtında isletiw múmkin emes. Eger sırtda isletiw júdá kerek bolsa, onıń ushın programmanıń eń aqırǵı operatorınan keyin kursordı bos jayǵa qoyıp, keyin ózgeriwshin jazıw kerek boladı.
Eger ózgeriwshiniń oǵan uyqas bir ma`nisin shıǵarıw kerek bolsa, sol ózgeriwshiniń atınıń jazıw kerek. Eger vektor yamasa dızbekti shıǵarıw kerek bolsa onıń atınıń kirgiziw kerek.
if shártli operatorı.
if shártli operatorı eki basqıshda tásir etedi. Birinshi if opreatoridan ońında jazılǵan shárt tekseriledi. Eger ol ras bolsa, odan chapdagi ańlatpa atqarıladı, keri jaǵdayda programmanıń keyingi qatarına ótiledi.
Programmada if shártli operatorın qoyıw ushın tómende keltirilgen proceduralardı orınlań.
1. Dúziletuǵın programmada shártli operator kirgizetuǵın jayǵa kursor qóyıladı.
2. Programmalastırıw panelinen if operatorı tuymesi basıladı. Programmada eki kirgiziwge iye operator shablani payda boladı.
3. Oń kirgiziw jayına shárt kiritiledi. Bunda logikalıq operatorlardan paydalanıw múmkin. Onıń ushın (Boolean) logikalıq operatorlar panelinen paydalanıw anaǵurlım qolaylıqlardı beredi.
4. if operatorı shep tamoniga shárt ras bolǵanda atqarılatuǵın ańlatpa kiritiledi.
Eger shártning orınlanıwında bir neshe ańlatpalar atqarıladıtgan bolsa, ol halda bir neshe kirgiziw jaylarına ıyelew kerek. Onıń ushın kursordı if operatorınıń shep tamondagi kirgiziw jayına qoyıp, keyin programmalastırıw panelindegi Add Program Line (Programma qatarına qosıw ) tuymechasini neshe qatar kirgiziw kerek bolsa sonsha basıw kerek boladı. Bunda soǵan itibar beriw kerek, shártli operator kórinisi ózgeredi. YAngi vertikal sızıq kirgiziw jayı menen shep tamonda emes, tómende hám if operatordan ońında payda boladı. Eger shárt ótirik bolsa, ótiw programmanıń keyingi qatarına boladı.
Mathcadda shártni jazıwdıń ush usılı bar:
programmalastırıwdıń if shártli operatorı járdeminde;
bul operatorları járdeminde;
if funksiyası járdeminde.
Cikl opreratori.
Mathcadda ekissikl operatorı ámeldegi: FOR hám WHILE.
Agarssiklda tákirarlanıw sanı aldınan málim bolsa, ol halda FOR operatorı isletiledi.
Agarssikl málim shártning orınlanıwı ishinde tákirarlanıwı kerek bolsa, ol halda WHILE operatorı isletiledi.
WHILE operatorı.
Whilessikl operatorı tákirarlanishlar sanı aldınan anıq bolmaǵan jaǵdaylarda tákirarlanishni qandayda bir bir shártning ras bolıwında atqaradı. Berilgen shárt aldın tekserilip, keyin shártning orınlanıwına qaray onıń quramındaǵı operatorlar atqarıladı.
Whilessikl operatorın jazıw ushın tómendegi ketma ketliklerdi orınlaw kerek:
1. Kursordı programma kirgiziw kerek bolǵan bos jayǵa qóyıladı.
2. Programmalastırıw panelinen While Loop (Cikl While) tuymesi basıladı.
3. While operatorınıń oń tamonidan shárt (logikalıq ańlatpa ) kiritiledi.
4. While operatorı tómenidanssikl esaplawı kerek bolǵan ańlatpalar kiritiledi. Agarssiklda bir neshe ańlatpalardı esaplaw kerek bolsa, aldın kursordı kirgiziw jayına qoyıp, keyin Add Program Line (Programmaǵa qatar kirgiziw) yamasa “]” (bekitiwshi orta qawıs) tuymesinissikl neshe qatardı óz quramına kiritse sonsha ret basıw kerek boladı. Keyin kirgiziw jayların kerekli ańlatpalar menen toltırıp, artıq kirgiziw jayı alıp taslanadı. Tómendegi 3-suwretde mısal jol menende berilgen bahadan qandayda vektordıń birinshi úlken ma`nisin anıqlaw keltirilgen