Mavzu : Bozor mexanizmi, uning tarkibiy qismlari va amal qilish hususiyatlari. Bozor infratuzilmasi va uning asosiy unsurlari. Bozor muvozati va uning turlari. Mundarija: kirish

2.2.Maksimal va minimal narxlar, «qora bozor»ni vujudgakelishi
Tovarning maksimal va minimal bahosi. Ba'zi vaqtlarda bozor narxi davlat P~ tomonidan o‘rnatiladi. Narx maksimal deyiladi, agar o‘rnatilgan narx muvozanat narxdan kichik bo‘lsa P~ P P~ e Pe ( - muvozanat narx) va narxni maksimal narx dan yuqori belgilash ta'qiqlansa. Maksimal narx ba'zi bir mahsulotlarga aholini ushbu mahsulot bilan ma'lum darajada ta'minlash maqsadida davlat tomonidan o‘rnatiladi.

Talab va taklif nazariyasiga ko‘ra, maksimal narxning o‘rnatilishi mahsulot
tanqisligiga olib keladi. Tovar tanqisligini davlat o‘z zahirasidan mahsulotni bozorga
Q D Q chiqarish yo‘li bilan yechadi, ya'ni o‘z zahirasidagi S miqdorda mahsulot chiqarib talab va taklifni tenglashtiradi.
P~ Agar sotuvchilarga tovarni maksimal narx dan yuqori narxda sotishga ruxsat Q S bo‘lmasa, taklif miqdor bilan chegaralangani uchun, norasmiy bozor (xufiyona ED bozor) vujudga keladi (rasmda bu nuqta orqali ifodalangan va bu bozorda tovar P P н н norasmiy bozor narxi da sotiladi; muvozanat narxdan ancha yuqori bo‘lishi mumkin).
P Mahsulotning narxi minimal narx deyiladi, agar minimal narx muvozanat narxdan
PPP katta bo‘lsa, e (Ре -muvozanat narx) (2.17-rasm) va narx ni pasaytirish mumkin bo‘lmasa.

Bunday minimal narx davlat tomonidan, ushbu mahsulotni ishlab
chiqaruvchilarni himoya qilish uchun o‘rnatiladi. Minimal narxning o‘rnatilishi,
ortiqcha mahsulotning vujudga kelishiga olib keladi yoki mahsulotlar sotilmasdan
omborlarda to‘planib qolishiga olib keladi. Bu vaziyat 3.17-rasmdagi grafikda
Q S Q keltirilgan, ortiqcha mahsulot ha D jmi ga teng. Agar davlat mahsulotni minimal narxdan past narxda sotishga ruxsat bermasa, bu yerda ham norasmiy bozor vujudga E ' keladi. Grafikdagi nuqta ortiqcha mahsulotni norasmiy ravishda muvozanat Pн narxdan past narxda ( narxda) sotilishi mumkin bo‘lgan vaziyatni ko‘rsatadi. Shunday qilib, talab va taklif modeli orqali bozor narxlarini o‘zgartirishning oqibatlarini chuqur tahlil qilish mumkin.

1^ Экономическая теория (политэкономия): Учебник/ Под общ. ред. акад. В.И.Видяпина, акад. Г.П.Журавлевой. – 4-е изд. - М.: ИНФРА-М, 2004, с.78-79.; Тожибоева Д. Иқтисодиёт назарияси: Олий ўқув юртлари талабалари учун ўқув қўлланма./Акад. М.Шарифхўжаевнинг илмий таҳрири остида. – Т.: «Ўқитувчи», 2002, 74-б.

2^ Тожибоева Д. Иқтисодиёт назарияси: Олий ўқув юртлари талабалари учун ўқув қўлланма./Акад. М.Шарифхўжаевнинг илмий таҳрири остида. – Т.: «Ўқитувчи». 2002. 61-63 б.

1¹ Алимов Б., Шодиев М., Расулов Т., «Шарқона бозор фазилатлари». Т. Университет, 1996 йил, 17-бет.

3^ Сулаймонов И. «Бозорда тартиб, сотувчида иймон бўлса». «Халқ сўзи», 1998 йил 26 февраль, 42-сон.