Mavzu : O'zbekiston Respublikasidagı ichtimoiy o'zgarishlar

Mavzu : O'zbekiston Respublikasidagı ichtimoiy o'zgarishlar.

Reja:

1. 
   Kúchli ichtimoiy siyosat kontseptsiyasınıńg tuzilishi, bosqıchları va rivojlanishi. Manzilli ijtimoiy qo'riqlash tizimining yaratilishi.
   

2. 
   Ijtimoiy sohani rivojlantirishga yo'naltirilgan xalqning bandligi va real daromadlarini ketma-ket orttirib borish, sog'liqni saqlash tizimini takomillashtirish, xotin-qizlarning jamoatlik -siyosiy fidoyiligini orttirish siyosati.
   

3. O'zbekiston Respublikasi “Korruptsiyaga qarshi kurashish to’grisidagi qonunning mundarija -mohiyati, xalqning xuquqıy ongi va huquqiy madaniyatini takomillashtirish.

Dúńyo tajribasi shuni dalillaydi, bozor iqtisodiyotiga o'tish ko'plab qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Deyarli barcha davlatlarda o'tish davrining dastlabki bosqichlarida ishlab chiqarish hajmi kamayib, ishsizlik darajasining o’sishi, turmush darajasining pasayishi, odamlarning kun kechirishi va hayotida farqnıń kopayishi ko'zga tashlanadi. Shu sababdan bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich o'tish bilan aloqador O'zbekiston modelida markaziy bugin sifatida kuchli ijtimoiy siyosat belgilandi. U eng dastlab aholinı manzilli himoyalashni nazarda tutadi. 1991-1995 yillar davomida O'zbekiston aholisining o'rtacha jon boshiga to'g'ri keladigan pul daromadlari deyarli ikki baravarga pasaydi.
Viloyatlar orasida, shahar va qishloq orasida, har xil ijtimoiy to'dalar orasida xalqning daromadlari darajasidagi farqnıńg kuchayishi ko’zga tashlandi. Masalan, 1997 yilning boshida xalqning 22 poyizı yoki oilalarning 16 poyizı kámbaǵallık chegarasinan quyi darajadagi o'rtacha jon boshiga to'g'ri keladigan daromadga ega bo'ldi.
Mustaqil rivojlanish yillarida ijtimoiy sohadagi o'zgarishlarni davlat tomonidan tartibga solishning maqsadi yo'nalishi bo'yicha 2 bosqichnı ajratib ko'rsatish mumkun :
1991-1994 yillar bor ijtimoiy tizimni o'zgartirish va ijtimoiy islohotlarning olib borilishi darajasiga qarab uni takomillashtirish ro'yobga oshirildi. Ijtimoiy himoya qilishning quyi natijasiz turlari bekor qilindi, aholinı ijtimoiy qo'riqlash uchun mablaglar byudjet imkoniyatlarıga yarasha ro'yobga oshirildi va hakoza. Bu tadbirlarning asosiy maqsadi xalqning dáromadları va birinchi zarur mahsulotlarini iste'mol qilishnińg keskin pasayib ketishiining oldin olishdan iborat bo'ldi. Bu davr bozor iqtisodiyotiga o'tishnińg birinchi bosqichiga to'g'ri keldi.
1995 yildan e'tiboran umumiy ijtimoiy qo'riqlash tizimidan maqsadli va manzilli ijtimoiy qo'llab-quvvatlash tizimiga o'tish ro'yobga oshirılmoqda. Bu davr uchun turaqlashtırısh va xalqning turmush darajasini va shart-sharoitlarini asta -sekin yaxshilab borish xos dir.
Bozor múnásabatlarinińg rivojlanish darajasiga qarab ijtimoiy siyosatnıńg ustunlikga ega yo'nalishlari o'zgarib bordi, aholi ijtimoiy qo'riqlash mexanizmi, tengsizlik va kámbaǵallıqnı bartaraf etish turlari va usullari yetiliship bordi. Shu tariqa tadbirlarning yaxlit bitta tizimi shakllandi.
Aholi ijtimoiy himoya qilishning asosiy yo'nalishlari quyidagilardan iborat :
- nafaqalar va stipendiyalar, byudjet sohasi xodimlari mehnat haqınıńg minimal saviyalarini doimiy turda oshirib borish.
- kam ta'minlangan bolali oylalarni pul napaqaları bilan doimiy turda ta'minlash turidagi manzilli ijtimoiy qo'llab-quvvatlashni amalga oshirish. Bu borada xalqning ijtimoiy tarafdan quyi qoplamalari - pensionerler, nogironlar, nimjon va kam daromadli oylalar, ishsizlar, o'quvchi yoshlarni har xil yo'llar bilan qo'riqlash choralari olib borilmoqda.
1994 yil sentyabrdan etiboran hamma bolali oylalar uchun ilk marta bitta napaqa joriy qilindi. Bunday yordam odamlarga yoqin yashaydigan mahálla fuxorolar yig'inlari aqsoqollari ro'yobga oshirish bo'ldi.
1997 yildan e'tiboran har yili birinchi sinf o'quvchilariga pulsiz o'quv qurollari, darsliklarni berish joriy qilindi.
Davlatimizda yolg'iz keksalar, pensionerlar va nogironlarni ijtimoiy himoyalashga farqli etibor qaratılmoqda. 2006 yil Prezidentning «2007-2010 yillar yolg'iz keksalar, pensionerlar va nogironlarni aniq ijtimoiy qo'riqlash va ularga ijtimoiy xizmat ko'rsatishni yanada kuchaytirish choralari to’grisida» qarori qabul qilindi. Ushbu qarorga yarasha «Nuraniy» jamg'armasi hisobidan xalqning ijtimoiy himoyalashga muxtoj qoplamalariga, davolanish o'rinlari, «Saxovat» va «Muruvvat» uylariga dori-darmon vositalari etkazib berildi. Toshkent shahrida 150 o'rinli «Nuraniy» shifoxanası xizmat qilmoqda.
Davlatimizda 2005 yil «Salomatlik yili», 2007 yil «Ijtimoiy qo'riqlash yili», 2015 yil «Keksalarni qadrlash yili» deb elon qilindi va bu bo'yicha maxsus yo'nalishlar qabul qilindi.
Respublikada onalar va bolalarning sog'lig'in himoyalashga katta e'tibor qaratilmoqda. Bu bo'yicha «Ona va bola skriningi» Davlat tizimi tashkillashtirildi. 2015 yil Jahon sog'likni saqlash muassasasi ma'lumoti bo'yicha O'zbekistonda tug'ilgan bolalarning 92 poyizı to’liq soglam. «Bolalarni asrayık» xalqoro tashkilot tomonidan tuzilgan jahon reytingida O'zbekiston bolalar salomatligini mustahkamlash bo'yicha katta yordam ko'rsatayotgan eng ilg'or o'n davlatning safiga kirdi.
Respublikamızda xalqning o'rtacha umr ko'rish saviyasi sezilarli darajada yoqariladi. Bu ko'rsatkich 1990 yil 67 yoshnı ko’rsatgan bolsa, 2015 yil 74 yoshnı quradi. Erkaklar orasida umr ko'rish 66 yoshdan 70 yoshga, ayollar orasida bo'lsa 72 yoshdan 76 yoshqa uzaygan.
Aholinı ijtimoiy himoya qilishning muxim yo'nalishi aholi orasida va respublikalik xayriya jamg'armalaridan foydalanish hisoblanadi. «Ekosan» xalqoro xayriya jamg'armasi harajatlaridan xolos respublika hududlarida ekologik holatni salomatlashtirish uchun gina emas, balkim respublika aholisining sog'lig'in yaxshilash uchun ham foydalaniladi.
«Ma'naviyat va hukumat» Markazi yonma-yon tashkil qilingan «Tilla avlod» Xalqoro jamg'armasi hisobidan yosh avlodni manaviy tomondan tarbiyalash va ta'limni rivojlantirish bo'yicha ilojlar ro'yobga oshirılmoqda.
Respublika veteranlarini qo'llab-quvvatlash uchun «Nuraniy» xayriya jamg'armasi, iqtidorli yoshlarni qo'llab-quvvatlash uchun « Umid » jamg'armasi, shu jumladan « Mahálla » va « Navruz » respublika jamg'armalari xizmat qilmoqda.
O'zbekistonda ijtimoiy siyosatnıńg asosiy yo'nalishlari quyidagilardan iborat
1. Fuxorolarnıńg mehnat qilish borasıdagi konstitutsiyaviy huquq ların ta'minlash.
2. Ijtimoiy himoya qilishning maqsatdi va aniq yo'naltirilganligi.
3. Xalqning ijtimoiy tomondan eng zarur qoplamalarini qo'llab-quvvatlash.
4. Iqtisodiy tomondan fidoyi aholi mehnatin mukofatlash.
5. Real mehnat bozorini shakllantirish.
6. Ijtimoiy soha, sog'liqni saqlash, ta'lim, madaniyatning va san'at ilm-fanning ogir ahvolga tushib qolishiga yo'l qo'ymaslik.
Mustaqillik yillari aholinı uy -joylar bilan ta'minlash bo'yicha ko'plab ilojlar ro'yobga oshirildi. 2009-2016 yillarda qishloq yerlarda 70 mingga yaqin namunali uy -joylar qurildi. Shu tariqa 83, 5 mingdan oshiq oilanińg yashash sharoiti yaxshilandı. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. M. Mirziyoevnińg 2016 yil 21 oktyabrdagi «2017-2021 yillar qishloq yerlarda yangilangan namunali loyiqalar bo'yicha imtiyozli uy -joylar qurish loyiqasi to’grisida»gi qarori bu boradagi keng xajmli islohotlarning davomi bo'ldi.
Davlatimizning bundan buyon rivojida korruptsiya illati to'sqinlik qilmoqda. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. M. Mirziyoev 2020 yil 24 yanvarda Oliy Majliska múrájatıda: «Bu yovuz baloning oldin olmasaq, haqiqiy tadbirkorlik va investitsiya muhitin yaratib bo'lmaydi, umumiy, jamiyatning bittadan -bitta tarmogi rivojlanmaydı. Jamiyatimizning hamma a'zolarin aytish zurur bo'lsa, “halollik vaktsinası” bilan davolanmas ekan, o'z oldimizga qo'ygan maqsadlarga erisha olmaymiz. Biz korruptsiyaning oqibatlari bilan kurashishdan uning tezroq oldin olishga o'tishimiz zarur »,- deb ta'kidlagan edilar.
Korruptsiyaga qarshi BMSh bosh Assambleyasi tomonidan 2003 yil 31 oktyabrda konventsiya qabul qilindi. U kirish va 71 statyadan iborat. O'zbekiston Respublikasida 2017 yil 3 yanvarda “Korruptsiyaga qarshi kurash to’grisida” qonun qabul qilindi. Bu qonun 6 bob 34 stat'yadan iborat. Qonunda korruptsiya tushunchasiga izohlalgan : “korrupsiya - shaxsnıńg o'zl mansab yoki xizmat hurmatidan yakka-yolg'iz mansablarin, shuning bilan birga o'zga shaxslarning manfaatlarini kózlab madaniy va madaniy emas foyda olish maqsatida qonunga zid rávshda foydalanishi, shu jumladan bunday foydani zid rávshda taklif etishi ”,- deb ko'rsatiladi.
2017 yil 2 fevralda O'zbekiston Respublikasi Prezidentining “Korruptsiyaga zid kurashish to’grisida”gi O'zbekiston Respublikasi qonunining qoydaların amalga oshirish choralari to’grisida” qarori qabul qilindi. Bu bo'yicha 2017-2018 yillari korruptsiyaga qarshi kurashish bo'yicha davlat loyiqa ishlab chiqildi. Ushbu qaror asosida korruptsiyaga qarshi kurashish bo'yicha muassasalar masofa komissiya tashkil qilindi.