Mavzu 14: Заҳарли моддалар ва экологик адолат

Tarmoqlar bo’yicha baholash Bilan bir qatorda mintaqaviy baholash, ya’ni u yoki bu xududlardagi barcha resurslar majmuasini- tabiiy resurslarning xududiy birikmasini baholash katta ahamiyatga ega.

• 
  Tarmoqlar bo’yicha baholash Bilan bir qatorda mintaqaviy baholash, ya’ni u yoki bu xududlardagi barcha resurslar majmuasini- tabiiy resurslarning xududiy birikmasini baholash katta ahamiyatga ega.
  
• 
  Tabiiy Resurslarning Hududiy Birikmasini Baholash mintaqa Atrof- muhit da g’oyat ahamiyatga ega. Tabiiy resurslarni xududiy birikmasi ma’lum yaxlit xududda joylashgan turli resurslarning manbalari bo’lib, ular resurslarni amaliyotda yoki istiqbolda majmuali o’zlashtirish va ulardan foydalanish orqali birlashgan xududiy birliklar xisoblanadi. TRHB resurslari yig’indisi xududlarning ( mamlakat iqtisodiy rayoni, xudud,tumanlari) tabiiy resurs imkoniyatlarini) ta’riflaydi va ko’rsatadi.
  

Iqtisodiy baholashning xarajat va renta yondashuvlari, ularning mazmun va mohiyati. Baholash mezonlariga asoslanib, baholashni ikki asosiy yondashuvi orqali belgilash mumkin:

• 
  Iqtisodiy baholashning xarajat va renta yondashuvlari, ularning mazmun va mohiyati. Baholash mezonlariga asoslanib, baholashni ikki asosiy yondashuvi orqali belgilash mumkin:
  
• 
  xarajat yondashuvi. resurs manbalarining qiymati tabiiy resurslaridan foydalanish xarajatlarining yig’indisiga asoslanib aniqlanadi;
  
• 
  Renta yondashuvi. ushbu resurs manbasidan yomonroq manbalarga nisbatan foydalanishda olinadigan qo’shimcha iqtisodiy samarani (defferensial rentani) aniqlashga asoslanadi.
  
• 
  Xarajat yondashuvida tabiiy resurslarning iqtisodiy qiymati quyidagi uslublarda aniqlanadi.
  
• 
  Resurs manbalarini o’zlashtirish vaulardan foydalanish; eksplotasiya xarajatlarini bevosita (to’g’ridan-to’g’ri) xarajatlar yig’indisi topish orqali baholash uslubi.
  

Chiqim bo’yicha baholash uslubida faqat resurs manbalarini xo’jalikda o’zlashtirishning bevosita moliya xarajatlarigina emas balki uni ekspluatasiya qilish bilan bog’liq sarflar ham xisobga olinadi. Ushbu yondashuvning tartibiy qismlari. a) yo’qotilgan foyda usuli bo’yicha baholash. Bunda bir resurs uchastkasi resurslaridan foydalanishda uning boshqa resurslaridan foydalanish foydasidan vos kechiladi va yuqotilgan foyda baholanadi masalan:suv omborlari ni barpo etish orqali ongli ravishda bu xududdan qishloq xo’jaligida foydalanishdan vos kechiladi. Olish mumkin bo’lgan, mahsulotni olmaslik xisobiga yuqotilgan foyda bahosi yer maydonini iqtisodiy qiymatinibelgilaydi.

• 
  Chiqim bo’yicha baholash uslubida faqat resurs manbalarini xo’jalikda o’zlashtirishning bevosita moliya xarajatlarigina emas balki uni ekspluatasiya qilish bilan bog’liq sarflar ham xisobga olinadi. Ushbu yondashuvning tartibiy qismlari. a) yo’qotilgan foyda usuli bo’yicha baholash. Bunda bir resurs uchastkasi resurslaridan foydalanishda uning boshqa resurslaridan foydalanish foydasidan vos kechiladi va yuqotilgan foyda baholanadi masalan:suv omborlari ni barpo etish orqali ongli ravishda bu xududdan qishloq xo’jaligida foydalanishdan vos kechiladi. Olish mumkin bo’lgan, mahsulotni olmaslik xisobiga yuqotilgan foyda bahosi yer maydonini iqtisodiy qiymatinibelgilaydi.