Mavzu: 3-4 yoshli bolalarda miqdoriy tasavvurlarni rivojlantirish Mundarija: Kirish

1.2. Maktabgacha ta’lim yoshdagi bolalarda dastlabki miqdoriy tasavvurlarni shakllantirishda multimediali intelektual kompyuter o‘yinlaridan foydalanish
Bolalarda "geometrik bilim" ning rivojlanishida bir necha darajalarni kuzatish mumkin.
Birinchi daraja, bu raqamni bolalar umuman olganda, bola undagi alohida elementlarni qanday ajratishni bilmaydi, raqamlar orasidagi o‘xshashlik va farqlarni sezmaydi, ularning har birini alohida qabul qiladi. .
Ikkinchi bosqichda, bola allaqachon rasmdagi elementlarni aniqlab, ular o‘rtasida ham, individual figuralar o‘rtasida ham munosabatlarni o‘rnatadi, lekin bu raqamlar orasidagi hamjamiyat haqida hali xabardor emas.
Uchinchi darajada, bola figuralarning xossalari va tuzilishi, xossalarning o‘zi o‘rtasidagi aloqalarni o‘rnatishga qodir. Bir darajadan ikkinchisiga o‘tish o‘z -o‘zidan emas, insonning biologik rivojlanishiga parallel va yoshga bog'liq. Bu yuqori darajaga o‘tishni tezlashtirishga yordam beradigan maqsadli o‘rganish ta'siri ostida sodir bo‘ladi. Ta'limning etishmasligi rivojlanishga to‘sqinlik qiladi. Shuning uchun, ta'limni shunday tashkil etish kerakki, geometrik shakllar haqidagi bilimlarni o‘zlashtirish bilan bog'liq holda, bolalar elementar geometrik fikrlashni rivojlantirsin.
Shuningdek, bolalar qirralarning soni, burchaklar va raqamlarning nomlari o‘rtasidagi munosabatni o‘rganadilar ("Uchburchak uch burchakli bo‘lgani uchun shunday nomlanadi"; "To‘rtburchak shunday deyiladi, chunki uning barcha burchaklari to‘g'ri"). Burchaklarni sanab, bolalar shakllarni to‘g'ri nomlaydilar: "Bu olti burchakli, bu beshburchak, ko‘pburchak, chunki uning ko‘p burchaklari bor - 3, 4, 5, 6, 8 va undan ko‘p, keyin aylanaga o‘xshaydi. "
Raqamlarni so‘z bilan belgilash tamoyilining assimilyatsiyasi bolalarda har qanday yangi figuraga umumiy yondashuvni, uni ma'lum bir raqamlar guruhiga bog'lash qobiliyatini shakllantiradi. Bolalarning bilimlari tizimlashtirilgan bo‘lib, ular umumiy bilan umumiylikni bog'lay oladi. Bularning barchasi maktabgacha yoshdagi bolalarning mantiqiy fikrlashini rivojlantiradi, keyingi bilishga qiziqishni shakllantiradi va ongning harakatchanligini ta'minlaydi.
Geometrik shakllar, ularning xossalari va munosabatlarini bilish bolalarning dunyoqarashini kengaytiradi, ularga atrofdagi narsalarning shaklini aniqroq va har tomonlama idrok etish imkonini beradi, bu ularning ishlab chiqarish faoliyatiga ijobiy ta'sir ko‘rsatadi (masalan, chizish, modellashtirish).
Geometrik tafakkur va fazoviy tasvirlarni rivojlantirishda figuralarni aylantirish (ikki uchburchakdan kvadrat yasash yoki beshta tayoqdan ikkita uchburchak qo‘shish) harakatlari katta ahamiyatga ega. Bu turdagi mashqlarning barchasi bolalarda geometrik fikrlashning fazoviy tasviri va rudimentsiyasini rivojlantiradi, ularning kuzatish, tahlil qilish, umumlashtirish, asosiy, muhimligini ajratib ko‘rsatish qobiliyatini shakllantiradi va shu bilan birga maqsadga muvofiqlik, qat'iyatlilik kabi shaxsiy fazilatlarni tarbiyalaydi.
Shunday qilib, maktabgacha yoshda geometrik figuralarning shakllarini idrok etish va intellektual tizimlashtirish o‘zlashtiriladi.
Raqamlarni bilishda sezgi faolligi intellektual tizimlashtirishning rivojlanishidan oldinda. Geometrik shakllarning eng oddiy xossalarini bilish, shuningdek, geometrik shakllarning ayrim turlari o‘rtasidagi bog'liqlikni tushunish bolalar uchun mavjud bo‘ladi.  Bolalar adabiyotining o`ziga xos xususiyatlari. Bolalar uchun ham,kattalarga bo`lgani singari, inson va jamiyatga, tabiatga daxldor barcha mavzularda ijod etish mumkin. Bolalar va kattalar adabiyotlari o`rtasidagi bunday mushtaraklik zamirida ular orasidagi farqni oydinlashtiruvchi xususiyat ham mavjud. Bu farqli xususiyat mohiyatini A.A.Makarenko bolalar uchun yozayotganda nima haqda yozish emas, balki qanday qilib yozishning muhimligida deb ko`rsatgan edi.
Aytaylik, kattalar turmushining murakkab qirralarini ifodalovchi asarlarni bolalar o`qishi man` qilingani holda xuddi shunday mavzuda bolalarbop qilib yozilgan Q.Muhammadiyning «Qo`ng`izoy bilan Sichqonboy» she`riy adabiy ertagi tipidagi asarlarni bolalar o`qishiga tavsiya etiladi. Bunda muddao shundaki, bolalar adabiyoti ijtimoiy ong shakli sifatida bolalarning borliqqa qarashlarini, voqealarni baholashda esa, o`zlarigagina xosliklarini, demakki, navqiron avlodning borliqqa estetik munosabatlarini ifodalaydi.
Bolalar adabiyoti-ikki yo`nalishli adabiyotdir. U bolalarga muljallangan ekan, avvalo, shularning adabiyoti. Shu bilan birga kattalarning, demakki, ota-onalarning ham adabiyoti hisoblanadi. Chunki bolalar adabiyoti xalq axloqiy qarashlarini badiiy aks ettiruvchi pedagogik xrestomatiyadir. Bu jihatdan buyuk ertaknavis H.K.Andersenning tubandagi fikri diqqatga sazovor: «Men nafaqat bolalar uchun, balki kattalar uchun yozayotganimni ham doim esda tutaman». Bolalarni ertaklarning fabulasi hammadan ko`proq qiziqtirsa, kattalarni ularga singdirilgan g`oya qiziqtiradi».
Chindan ham bolalar uchun asar syujeti muhim, shu syujet qancha qiziqarli bo`lsa, bolalar uni shunchalik zavqlanib o`qiydilar. Kichkintoylar asar g`oyasini ilg`ab olishga qiynaladilar. Chunki u yoki bu asar g`oyasini ilg`ab olmoq uchun o`sha asar qaysi zamonda yozilgani va unda ifodalangan tarixiy sharoit xarakterini bilish, demakki, asarni davr kontekstida o`qib-o`rganish zaruriyatga aylanadi, bu murakkab jarayon, kichkintoylarning imkoniyatlari esa uni hazm qila olmaydi.
Chunonchi, Sharl Perroning mashhur «Qizil shapkacha» ertagi har qancha sodda va quvnoq syujet asosida qurilgan bo`lmasin, ham bolalarni, ham kattalarni qiziqtirgani holda unda ifodalangan «Qizil shapkacha» li go`zallarni (qizil shapkacha-go`zallik ramzi, unda francuz qizlarining umumlashma obrazlari ko`zda tutilgan) francuz burjuaziyasining shahvoniyatparastligidan (Bo`ri qiyofasida fahshga mukkasidan ketgan burjuylar ko`zda tutilgan) ogohlantirishdan iborat g`oyani faqat asar ijod etilgan tarixiy davr mantiqidan uqa olgan kattalargina ilg`ashlari mumkin.
Shu ma`noda bolalarga mo`ljalangan badiiy asar, avvalo, hammabopdir. Bunda hammaboplik mohiyatini V.G.Belinskiy shunday ta`riflagan edi: «…bolalar uchun kitob yozish kerak va zarur, biroq bolalar uchun shunday yaxshi va foydali asarlar yozmoq zarurki, ular kattalarni faqat bolalarga atalganligi tufayligina emas, balki chinnakam badiiy asar sifatida hammaga mo`ljalanganligi bilan qiziqtira olsin».