Mavzu: aholi joylashuvi va tumanni rejalashtirish reja: Shaharsozlik va aholi joylashuvi

Aholi yashash joylarining guruhli sitemasini loyihalash metodikasi.
1– funksional model; 2 – hududni baholash; 3,4 – fazoviy hududlarga ajratish modellari 
(sektorli, kombinatsiyalashgan); 5,6,7 – aholini joylashtirish variantlari (chiziqli, markazlashgan, 
guruhli); 8 – arxitekturaviy-rejaviy echim.

---

Katta shahar asosida shakllangan aholi joylarining guruhli tizimiga sxematik 
misollar:
1 – yirik shahar bilan o’zaro bog’langan aholi yashash joylari; 2 – yirik shahar ta’siriga 
tortiluvchi aholi joylari. 
Mamlakatimiz hududida uzoq muddat davom etgan mehnatning bo’linishi 
jarayonida aholi joylashishining turlari va shakllari tarixan shakllandi. 
O’zbekistonga xos xususiyati shundan iboratki, aholi joylashuvi jarayonida 
intensiv shaharsozlik o’zlashtirish qismlari (vohalar) shakllandi, u erda aholi 
joylari hududlari, mehnat joylari, xizmat ko’rsatish markazlari, rekreatsion 
hududlarni o’zaro bog’liq rivojlantirish uchun qulay sharoitlar mavjud. Aholi 
joylarining kuchayib borayotgan makoniy integratsiyasi jarayonlari natijasida aholi 
joylashuvining tayanch karkasi, yagona hududiy funksional organizm aholi 
joylashuvi tizimi shakllanadi.
Shu bilan birga, O’zbekistonda urbanizatsiya jarayonlarining rivojlanishi 
aholi joylashuvi shakli va shaharsozlik loyihalash ob’ektlarini murakkablashuviga 
olib kelgan. Bu yana alohida shahar va qishloq joylari orasidagi iqtisodiy, mehnat, 
madaniy-maishiy va boshqa aloqalarni intensivlashtirish natijasida ham yuzaga 
keladi. Bu esa hayot muhitini nafaqat alohida aholi joylari chegarasida, balki 
rivojlangan shaharsozlik tuzilmalari - aholi joylashuvi tizimlari doirasida 

---

takomillashtirish lozimligini ko’rsatadi. Bu tizimlar o’z navbatida yanada yirikroq 
subregional va regional darajadagi makoniy-tarxiy birliklar tarkibiga kiradilar. 
Subregional va regional aholi joylashuvi tizimlari ancha katta hududlar doirasida 
(viloyat, iqtisodiy tuman, respublika) shakllanib, O’zbekiston hududida yagona 
aholi joylashuvi tizimini tashkil etadilar.