Mavzu: Anor yetishtirish va qayta ishlash

Tomchilatib sugʻorish - suvni maxsus quvurlar yordamida bevosita oʻsimliklarning ildizlari atrofiga kichik meʼyorlarda tomizib sugʻorish. Tomchilatish uchun quvurlarda maxsus tomizgichlar — mikrogʻovak devorlar yoki maxsus teshikchalar qilinadi. Suv sarfi, odatda, soatiga 4—5 l atrofida boʻladi. Suv bilan birga eritilgan oʻgʻit va pestitsidlar berish ham mumkin. Sugʻorish quvurlari orasidagi masofa oʻsimliklarning qator oralari oʻlchamiga bogʻliq boʻlib, 0,8 m dan (dala ekinlari uchun) 6 m gacha (bogʻlar uchun) oʻzgarishi mumkin. Uz. esa odatda 200 m dan oshmaydi. Tomizgichlar orasidagi masofa esa tuproq sharoitlariga bogʻlib boʻlib, 0,5—1,0 m atrofida, Tarqatuvchi quvur yopiq usulda joylashtiriladi, sugʻorish quvurlari esa har yili sugʻorish mavsumi oldidan oʻrnatilib, mavsum oxirida yigʻishtirib olinadi. Tomchilatib sugʻorishning afzalliklari: suv sarfini 30—50% ga kamaytiradi, ekinlar qosildorligi ortadi, begona oʻtlar kamayadi (sugʻorish quvurlari oʻrnatilmagan qator oralari quruq boʻlib, begona oʻt chiqmaydi), mehnat sarfi kamayadi

• Umumiy tushunchalar. Tuproq’osti sug’orish tarmoqlari 45-50 sm chuqurlikda quriladi. Yer osti sug’orish tarmoqlarri sopol quvur, shox bog’lamlari, ichiga chakik tosh yoki shagal solingan novlardan va boshqa govak materiallardan quriladi.
• Nasos stansiyasining bosimi ta'sirida suv bu tarmoqka yuboriladi. Sug’orish quvurlariga (nov yoki shox bog’lamlariga) keltirilgan suv uning govak joylari (quvur govak bo’lsa) yoki kuvo’rning ulangan joylarida maxsus koldirilgan tirqish (erik) lar (agar quvur govak bulmasa) orqali chiqib, kapillyar ko’tarilish konuniga hamda tuproq’ning suv shimish (surish) xossasiga binoan tarmoq atrofidagi maydonni namiqtiradi.
• Tuproq’ostidan sug’orishning ko’pgina afzalliklari bor :

• 1) yoki n maydonlarida egat olinmaydi , muvaqqat shoxobchalar qurilmaydi, demak, q’ishloq’xo’jaligi ishlarini mexanizasiyalashtirishga qulay sharoit yaratiladi;
• 2) er tyoki slash ishlari kamayadi;
• 3) sug’oriladishgan e.f.k. oshadi;
• 4)er sug’orilgach, uning ustidan qatqaloqhosil bulmaydi, tuproq’faol qatlamining strukturasii buzilmaydi;
• 5)erning nami uzoq vaqtgacha saklanadi, chunki bunda tuproq’ning ustki 10-115 sm qalinlikdagi qatlami quruqligicha koladi ;
• 6)begona utlar va o’simlik zararkunandalari rivojlana olmaydi;
• 7)erni chikindi suvlar bilan sug’orishda saniratiya qoidalari buzilmaydi;
• 8)ertangi sabzavotlarni etishtirish maqsadida ilitma sug’orish (iliqsuv berish) ga imkon yaratiladi;

• 9)sug’orish ishi avtomatlashtirilganligidan kam mehnat sarflanadi.
• Tuproq’ni ostidan sug’orishning bunday afzalliklariga karamasdan bu usul xozircha turli tuproq’–gidrogeologik sharoitlar xiisobga olingan tarzda yaxshilab ishlab chiqilgani yuk.
• Tuproq’ostidan sug’orishning kamchiliqlari:
• -sug’orish tarmog’ini qurishning kimmatga tushishi;
• -sug’orish suvining filtrasiyaga ko’proq sarf bo’lishi;
• -mexaniqaviy tarkibi engiil bo’lgan qumli va qumoq, shuningdek, toshlok tuproq’larda bu usuldan foydalanishning mumkin emasligi;
• -quvurlarning ichiga loyqa tiqilib kolish kabi kamchiliqlari bor.
• Tuproq’ ostidan sug’orishga quyidagi tizimlar kiradi:
• 1) nasos stansiyasi;
• 2)suv keltirish kanallari yoki quvurlari;

Foydalanilgan adabiyotlar:

•  
• 1.Axmedov X.A. Zax q’ochirish melioratsiyasi. Toshkent., «O’kituvchi»., 1975.
• 2.Axmedov X.A. Sug’orish melioratsiyasi. Toshkent., «O’kituvchi»., 1977.
• 3.Kostyakov A.N. Osnov meliorasii. M., «Seldxozizdat», 1960.
• 4.Raximbaev F.M. Shukurlaev X.I. «Zax q’ochirish melioratsiyasi»., Toshkent., «Mehnat»., 1996 .
• 5.Raximbaev F.M. Hamidov M.X. «Q’ishloq’ xo’jalik melioratsiyasi»., Toshkent., «Mehnat», 1996 .
•  
•