Mavzu: Anorganik birikmalarning eng muhim sinflari. Reja


Eng muhim kislotalar va ularning ishlatilishi


Download 326.85 Kb.
bet6/8
Sana23.06.2020
Hajmi326.85 Kb.
#121106
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
anorganik birikmalarning eng muhim s

Eng muhim kislotalar va ularning ishlatilishi


HC1 - xlorid kislota odam va hayvon organizmida muhim biologik vazifani bajaradi. U oshqozon shirasi tarkibida bo'lib, ovqat hazm bo'lishini ta'minlaydi. Shuningdek, u ovqat bilan kirib qolgan zararii mikroblarni o'ldiradi.

Oshqozon shirasi tarkibida xlorid kislotaning ko'p bo'lishi ham katta ziyon keltiradi. U oshqozon devorini yallig'lantirib kasallantirishi mumkin.

Agar oshqozon shirasida xlorid kislota me'yoridan ko'p bo'lganda «jig'ildon qaynaydi». Bunday holat yuz berganda dorixonalardan ichimlik soda (NaHCO,) olib ichish tavsiya qilinadi.

Xlorid kislota sanoatda xloridlar olishda, tibbiyotda dorilar tayyorlashda, ba'zi plastmassalar ishlab chiqarishda ishlatiladi.

H2SO2 - sulfat kislota kimyoviy ishlab chiqarishning asosi hisoblanadi. U mineral o'g'itlar, portlovchi moddalar, selluloza ishlab chiqarishda, neftni qayta ishlashda hamda sulfatlar olishda ishlatiladi. HNO, - nitrat kislota mineral o'g'itlar ishlab chiqarishning asosi hisoblanadi. Uning tuzlari selitralar deb atalib, hamma ekinlar hosildorligini ko'paytirish uchun o'g'it sifatida ishlatiladi. Shuningdek u portlovchi moddalar va boshqalar olishda ham ishlatiladi.

Savollar.


1. Qanday murakkab moddalar kislotalar deb ataladi? Misollar keltiring.

2. Kislotalar qanday umumiy kimyoviy xossalarga ega? Ularga tegishli reaksiyalaming tenglamalarini yozing.

3. Kislotalarni guruhlarga ajratish nimaga asoslangan?

4. Uchta idishda noma'lum moddalaming tiniq eritmasi berilgan. Ulardan biri kislota eritmasi ekanligini qanday isbotlaysiz?

5. 4 g sulfit angidrid suv bilan to'liq reaksiyaga kirishganda necha gramm sulfit kislota hosil bo'ladi?

6. Natriy ishqorining 5% li eritmasidan 100 gramini to'liq neytrallash uchun xlorid kislotaning 2% li eritmasidan necha gramm kerak bo'ladi?


Tuzlar.


Tuzlarga oksid va asoslarni, shuningdek oddiy moddalami kislotalar bilan reaksiyaga kirishishidan hosil bo'ladigan moddalar deb qarash mumkin. Ba'zan tuzlarga quyidagicha ta'rif beriladi.

Metall atomlari bilan kislota qoldig'idan tashkil topgan murakkab moddalarga tuzlar deb ataladi.

CuO+2HCl=CuCl2+H2O NaOH+H2SO4=NaHSO4+H2O

2NaOH+H2S04=Na2S04+H20 Zn+H2SO4=ZnSO2+H2

Mg(OH) 2+HCl=Mg(OH)Cl+H20



Bu reaksiya tenglamalariga e'tibor berilsa, ularning tarkibi ancha murakkab tuzilishga ega.

Shunga muvofiq tuzlami 3 toifaga ajratish mumkin: o'rta, nordon va asosli titular. Ular xossalari, nomlanishi va olinishi bilan ma'lum darajada bir-biridan farq qiladi.



O'rta tuzlar. Kislota tarkibidagi vodorod o'rnini metall atomlari to'liq egallashidan hosil bo'ladigan tuzlar o'rte tuzlar deb ataladi.

Ayrim o'rta tuzlarning tuzilishini quyidagicha ifodalash mumkin:


Bu tuzlarning formulasiga va tuzilishiga e'tibor berilsa, o'rta tuzning formulasini hosil qilish uchun metallning valentligi bilan kislota qoldig'ining valentligini bilish kifoya.

Masalan, alyuminiyni 3 valentii, sulfat kislota qoldig'ini 2 valentii ekanligini bilganimiz holda, uning formulasini umumiy ko'paytiruvchi (3х2=6) dan foydalanib tuzish qiyin emas, ya'ni alyuminiy atomi uchun indeks 2(6:3), sulfat kislota qoldig'i uchun indeks 3(6:2) bo'lishi aniqlanadi:

O'rta tuzlarni quyidagicha reaksiyalar asosida olish mumkin:

1. Asoslar va kislotalar о 'rtasida boradigan reaksiyalar asosida olinadi:

Ca(OH) 2+H2S04=CaS04+2H20 3NaOH+H3PO4=Na3PO4+3H20

2.Oksidlar, asoslar va kislotalar o'rtasida boradigan reaksiyalar asosida:

3. Metallar va kislotalar о'rtasida boradigan reaksiyalar asosida:



4. Metallaming metallmaslar bilan о 'wro reaksiyaga kirishishi-dan hosil bo'lishi mumkin bo'lgan o'rta tuzlar:



5. O'rta tu-dami turii xil almashinish reaksiyalari natijasida ham olish mumkin:



Bulardan tashqari o'rta tuzlami hosil bo'lishiga olib keladigan | yana ko'p reaksiyalar ma'lum. KNO2, NaCI, NaBr kabi tuzlar | ham o'rta tuzlar qatoriga kiritiladi. S Nomlanishi. Kslorodsiz kislotalar qoldig'idan hosil bo'lgan $ tuzlarning nomi -id qo'shimchasi qo'shish bilan hosil qilinadi. Ц Agar metall o'zgaruvchan valentlikka ega bo'lsa, uning valentligi | ham ko'rsatiladi.

Na2S — natriy sulfid;

KC1 — kaliy xlorid;

FeСl2 — temir-(II) xlorid;

FeCl3 — temir-(III) xlorid;

CuS — mis-(II) sulfid;

Cu2S — mis-(I) sulfid

Tarkibida kislorodii kislota qoldig'i bo'lgan tuzlami nomlashda kislotalar nomidagi -//, -at qo'shimchalaridan ham foydalaniladi. Masalan,

Na2SO3 — natriy sulfit;

Na2SO4 — natriy sulfat;

KNO2kaliy nitrit;

KNO3 — kaliy nitrat

Fizik xossalari. O'rta tuzlarning hammasi qattiq, kristall tuzilishidagi moddalar. Ayrim tuzlar suvda yaxshi eriydi. Masalan, Ba(NO3) 2 CuSO4 va hokazo.

Ayrim tuzlar suvda yomon eriydi. Masalan, BaSO4, SrCO3 va hokazo.



Kimyoviy xossalari. 1. Tuzlami metallar bilan o'zaro ta'siri. Suvda yaxshi eriydigan tuzlar eritmasi metallar bilan reaksiyaga kirishib yangi tuz va erkin holdagi metalini hosil qiladi. Bunday reaksiyalarda kimyoviy aktiv metall aktivligi pastroq metalini birikmasidan siqib chiqaradi:

CuS04+Fe=FeS04+Cu;

Pb(N03) 2+Zn=Zn(NO3) 2+Pb

2. Tuzlami ishqorlar bilan o'zaro ta'siri:

CuS04+2NaOH=Cu(OH) 2+Na2SO4 FeCl2+2KOH= ↓Fe(OH) 2+2KCl



3. Tuzlami kislotalar bilan o'zaro ta'siri:

NaCl+H2S04=Na2S04+2HCl↑



4. Tuzlar o'zaro almashinish reaksiyasiga kirishadi:

Agar ularga e'tibor berilsa reaksiya mahsulotlaridan biri gaz yoki qattiq modda (cho'kma)dan iborat. Agar reaksiya natijasida suvda yaxshi eriydigan tuzlar hosil bo'lsa reaksiya oxirigacha bormaydi. Masalan,

2NaCl+MgS04=MgCl2+Na2S04

Hamma tuzlar eritmada teng miqdorlarda bir-biri bilan aralash-magan holda bo'ladi.



Download 326.85 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling