Mavzu: Arkalar turlari va konstruksiyalarni o’rganish

Mavzu: Arkalar turlari va konstruksiyalarni o’rganish

Reja:

• Arkalar haqida ma’lumot
• Arkalar turlari
• Arkalar konstruksiyalarini o’rganish

Temir-beton arkalar juda katta oraliqda, masalan, 30 m ortiq bo‘lganda fermalardan tejamliroqdir. Statik belgisiga arkalar quyidagi turlarga bo‘linadi: uch sharnirli (statik aniq); ikki sharnirli torqichsiz yoki tortqichli (bir noma’lumli) va sharnirsiz (noma’lumli). Arka tizimining o‘ziga xos xususiyati kerki kuchining mavjudligidir. Eng keng tarqalganlari tortqichli arkalardir. Katta oraliqli binolarda (angarlar, yopin bozorlar va boshqalarda) arkalar bevosita poydevorga tayanishi mumkin. Tortqichlar tayanch qurilmalari kerki kuchi ta’siridan ozod qiladi. Arkalarni hisoblash qurilish mexaniqasi usullari bilan amalga oshiriladi. Hisob natijasida bo‘ylama kuch N, eguvchi moment M kundalang R kuchlar aniqlanadi. 

• Temir-beton arkalar juda katta oraliqda, masalan, 30 m ortiq bo‘lganda fermalardan tejamliroqdir. Statik belgisiga arkalar quyidagi turlarga bo‘linadi: uch sharnirli (statik aniq); ikki sharnirli torqichsiz yoki tortqichli (bir noma’lumli) va sharnirsiz (noma’lumli). Arka tizimining o‘ziga xos xususiyati kerki kuchining mavjudligidir. Eng keng tarqalganlari tortqichli arkalardir. Katta oraliqli binolarda (angarlar, yopin bozorlar va boshqalarda) arkalar bevosita poydevorga tayanishi mumkin. Tortqichlar tayanch qurilmalari kerki kuchi ta’siridan ozod qiladi. Arkalarni hisoblash qurilish mexaniqasi usullari bilan amalga oshiriladi. Hisob natijasida bo‘ylama kuch N, eguvchi moment M kundalang R kuchlar aniqlanadi. 

Arkalarning ko‘ndalang kesimlarini tanlashda arka markazidan tashqari siqishga ishlaydi deb qaraladi, tortqichni hisoblashda esa u o‘q bo‘yicha cho‘ziladi deb faraz qilinadi. Arkalarning kesimi to‘g‘ri to‘rt burchakli yoki ikki (qo‘sh) tavrli qilib qabul qilinadi va simmetrik armaturalanadi, chunki momentlar epyurasi, odatda ishorasi, o‘zgaruvchan bo‘ladi. Tortqichdagi kuchlanishlar darhol armaturaga uzatiladi, bu maqsadda oldindan zo‘riqtirilgan kanatlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Tortqini osilib qolishini kamaytirish uchun har 5-6 m dan so‘ng ilgichlar o‘rnatiladi. Katta oraliqli arkalar odatda ayrim qismlardan tashkil topgan yig‘ma holatda tayyorlanadi. (5.17- rasm). Bunda tortqi oldindan tayanch bloklar bilan kuchlangan yaxlit deb ko‘zda tutiladi. Arka seksiyalari o‘zaro qo‘yilgan detallarni keyingilari bilan chok birikmalarini bukib, payvandlash yordamida biriktiriladi. 

• Arkalarning ko‘ndalang kesimlarini tanlashda arka markazidan tashqari siqishga ishlaydi deb qaraladi, tortqichni hisoblashda esa u o‘q bo‘yicha cho‘ziladi deb faraz qilinadi. Arkalarning kesimi to‘g‘ri to‘rt burchakli yoki ikki (qo‘sh) tavrli qilib qabul qilinadi va simmetrik armaturalanadi, chunki momentlar epyurasi, odatda ishorasi, o‘zgaruvchan bo‘ladi. Tortqichdagi kuchlanishlar darhol armaturaga uzatiladi, bu maqsadda oldindan zo‘riqtirilgan kanatlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Tortqini osilib qolishini kamaytirish uchun har 5-6 m dan so‘ng ilgichlar o‘rnatiladi. Katta oraliqli arkalar odatda ayrim qismlardan tashkil topgan yig‘ma holatda tayyorlanadi. (5.17- rasm). Bunda tortqi oldindan tayanch bloklar bilan kuchlangan yaxlit deb ko‘zda tutiladi. Arka seksiyalari o‘zaro qo‘yilgan detallarni keyingilari bilan chok birikmalarini bukib, payvandlash yordamida biriktiriladi.