Мавзу: Автомобилнинг турғунлиги. (4 соат). Ўқув модули бирликлари

3. Ўтағонликнинг геометрик кўрсаткичлари.
Йўлсиз шароитларда автомобил ҳаракатланганда ўтағонликнинг геометрик кўрсаткичлари муҳим аҳамиятга эга.
Ўтағонликнинг геометрик кўрсаткичлари қуйидагилар (13.3-расм):

13.3-расм. Ўтағонликнинг геометрик кўрсаткичлари.

Ўтағонликнинг олдинги бурчаги ₁, ўтағонликнинг орқа бурчаги ₂,ўтағонликнинг бўйлама радиуси r₁, ўтағонликнинг кўндаланг радиуси r₂, ўтағонликниг баландлиги h_йўл.

Ўтағонликнинг олдинги ₁ бурчаги, автомобилнинг олдинги энг чекка нуқтасини тўсиққа тегмай чиқиб кета олишини таъминлайди.
Ўтағонликнинг орқа ₂ бурчаги, автомобил орқага ҳаракатланганда унинг орқа энг чекка нуқтасини тўсиққа тегмай ўтишини таъминлайди.
Замонавий автомобилларнинг ўтағонлик ўлчамлари қуйидаги жадвалда келтирилган (13.1-жадвал).
13.1-жадвал

Автомобиллар	hйўл, м	1, град	2, град	r1, м
Енгил автомобиллар	150-220	20-30	15-20	3,2-8,3
Юк автомобиллари	250-350	40-60	25-45	2,7-5,5
Автобуслар	220-300	10-40	6-20	4-9

Ўтағонликниг бўйлама r₁ радиуси автомобилнинг бўйлама текислик бўйича тўсиққа тегмай ундан ошиб ўтишини таъминлайди. Ўтағонликнинг кўндаланг r₂ радиуси автомобилнинг ўта олиш мумкин бўлган тўсиқнинг баландлигини белгилайди. Ўтағонликнинг оралиғи h_йўл асосий кўрсаткичлардан бири бўлиб, автомобилнинг энг пастки нуқтасидан йўл юзасигача бўлган масофадир. Бу оралиқ тўсиқнинг баландлигини белгилайди, ўтағонлиги нормал бўлган автомобилларда 4х2 бўлганда h_йўл=150-220 мм, ўртача ўтағонли 4х4 автомобилларда h_йўл=180-270 мм ва юқори ўтағонли автомобилларда h_йўл=400-500 мм бўлади.