Mavzu: Aylanma sirtlar va ularning tenglamalari

Matematik statistika elementlari

• 
  Tanlash usullari.
  
• 
  Amaliyotda tanlashning turli usullari qo‘llanilib, ular asosan ikki turga bo‘linadi:
  

1. Bosh to‘plamni qismlariga ajratmasdan tanlash, unga quyidagilar kiradi:

• 
  a) oddiy qaytarilmaydigan tasodifiy tanlash;
  
• 
  b) oddiy qaytariladigan tasodifiy tanlash.
  

2. Bosh to‘plamni qismlarga ajratgandan so‘ng tanlash, unga quyidagilar kiradi: a) taktik tanlash; b) mexanik tanlash; v) seriyali tanlash.
Bosh to‘plamni elementlari bittalab olinadigan tanlash oddiy tasodifiy tanlash deyiladi.

Matematik statistika elementlari

• 
  Taktik tanlash deb, shunday tanlashga aytiladiki, bunday ob’yektlar butun bosh to‘plamdan emas, balki uning «taktik» qismlaridan olinadi. Masalan, detallar bir necha stanokda tayyorlanayotgan bo‘lsa, u holda tanlash barcha detallar to‘plamidan emas, balki har bir stanok maxsulotidan ayrim olinadi.
  
• 
  Mexanik tanlash deb, shunday tanlashga aytiladiki, bunda bosh to‘plam tanlanmaga nechta ob’yekt kirish lozim bo‘lsa, shuncha guruhga mexanik ravishda ajratiladi va har bir gruhda bittadan ob’yekt olinadi. Masalan, stanokda tayyorlangan detallarning besh foizini ajratish lozim bo‘lsa, u holda har yigirmanchi detal olinadi.
  
• 
  Seriyali tanlash deb, shunday tanlash aytiladiki, bunda ob’yektlar bosh to‘plamdan bittalab emas, balki «seriyalab» olinadi va ular yaxshisiga tekshiriladi. Masalan, buyumlar katta sondagi stanoklar tomonidan tayyorlanayotgan bo‘lsa, u holda fakat bir nechta stanokning buyumlari yaxshisiga tekshiriladi.
  

Matematik statistika elementlari

Tanlanmaning statistik taqsimoti.
Aytaylik, bosh to‘plamni X son yoki sifat belgisiga ko‘ra o‘rganish uchun undan hajmi n ga teng bo‘lgan tanlanma to‘plam olingan bo‘lsin. Bunda x1, x2, ..., xk qiymatlar mos ravishda n1, n2, ..., nk marotaba kuzatilgan va ni kn bo‘lsin. Kuzatilgan xi qiymatlarni variantalar, variantalarning o‘sib borish tartibida yozilgan ketma-ketligi esa variatsion qator deyiladi. Kuzatishlar soni ni larni chastotalar, Wikni/n esa nisbiy chastotalar deyiladi.

• 
  Ta’rif. Variatsion qatorning variantalari va ularga mos chastotalari yoki nisbiy chastotalari ruyxatiga tanlanmaning statistik taqsimoti deyiladi va uni kurinishda belgilanadi bu yerda nikn; tanlamani xajmi Wik1.