Мавзу: Билиш жараёни ва унинг босқичлари

4-Mavzu: BILISH JARAYONLARI VA UNING BOSQICHLARI

Reja:

• Idrokda illyuziya va gallyutsinatsiya.
• Idrok haqida tushuncha.
• Illuziyakar haqida tushuncha

• Идрок сезги аъзоларимизга таъсир қилиб турган нарсаларнинг онгда яхлит ҳолича акс этишидир. Биз нарса ва ҳодисаларни яхлит ҳолича идрок қиламиз, нарсаларнинг айрим хоссаларини эса сезамиз. Масалан, қуёшни биз идрок қиламиз, унинг ёруғини эса сезамиз. Аммо хосса ва нарса бир-биридан ажралмасдир, шу сабабли нарсаларни идрок қилиш ҳам сезгилардан ажралган ҳолда воқе бўлиши мумкин эмас.

• Psixolog.uz

• Идрок-деб сезги аъзоларига бевосита таъсир этиб турган нарса-ҳодисалар образларини киши онгида бир бутун ҳолда акс эттирилишига айтилади.

• Идрок қуйидаги турларга ажратилади:

• фазони идрок қилиш;

• вақтни идрок қилиш;

• ҳаракатни идрок қилиш.

• Идрок қилинадиган нарсани ўраб турган бошқа нарса, жисм ёки ҳодисаларга нисбатан объект ҳисобланиб, объектнинг атрофдагилари эса фон дейилади. Муайян шароитда шахс тoмoнидaн идрoк қилинaдигaн нaрсa ёки жисм идрoкнинг oбъeкти дeб aтaлaди.

• Билиш (аклий интеллектуал) жараёнлар

• С
• Е
• З
• Г
• И

• И
• Д
• Р
• О
• К

• Х
• О
• Т
• И
• Р
• А

• Х
• А
• Ё
• Л

• Т
• А
• Ф
• А
• К
• К
• У
• Р

• Psixolog.uz

• Сезги - бу оддий психик жараён бўлиб, у моддий оламдаги нарса ва ҳодисаларнинг айрим хусусиятларини онгимизда акс этишига айтилади. Мутахасисларнинг фикрича сезги бу “ақлнинг эшигидир” бирор бир эшиклар ўз вазифасини яхши бажара олмаса (масалан: кўриш эшиги- бунда биз нарсаларнинг рангини ёруғликни) тўлиқ тасаввур қила олмаймиз.

• Psixolog.uz

• Aппeрцeпция – идрoк жaрaёнини шaxснинг oлдинги билимлaри, шaxсий вa ижтимoий тaжрибaлaри, қизиқишлaри, мoтивaцияси, эҳтиёжлaри вa oдaтлaри, умумaн руҳий ҳaётининг бaрчa мaзмуни билaн бeлгилaнишидир.

• Идрoкнинг кoнстaнтлиги дeгaндa, биз идрoк қилишдaн oнгимиздa ҳoсил бўлгaн oбрaзнинг рeaл вoқeликдaги бизгa тaъсир этиб тургaн нaрсaнинг тaбиий ҳoлaтигa ҳaр жиҳaтдaн мoс бўлишини тушунaмиз.

• Хаёл жараёнлари сифатида қуйидагилар ажратиб кўрсатилади:
• Агглютинация – «елимлаш» деган маънони билдириб, унда турли қисмларни битта қилиб янги образ яратилади. Масалан: ялмоғиз кампир, сув париси, кентавр, ссфинкс образлари ва бошқалар

• Гиперболизация – образларни катталаштириш ёки кичиклаштириш шунингдек, алоҳида қисмларни ўзгартиришдир. Масалан: Гулливер, лилипут, Алпомиш, Рустам паҳлавон образлари кабилар

• Хаёлнинг қуйидаги турлари ажратиб кўрсатилади:
• Тасаввур хаёли деб ўтмишда бўлиб ўтган ёки ҳозирда бор бўлган лекин бизнинг турмуш тажрибамизда шу пайтгача учратмаган, яъни биз идрок қилмаган тасаввур ва образлар яратишга айтилади.
• Ижодий хаёл – деб тажрибамизда бўлмаган ва воқеликнинг ўзида ҳам учратмаган нарса ва ҳодисалар ҳақида тасаввур ҳамда образлар яратишдан иборат хаёл турига айтилади.

• Проприоцептив сезгилар гавданинг фазодаги ҳолати тўғрисида сигналлар билан таъминлаб туради. Улар инсон ҳаракатининг бошқарувчиси ҳисобланиб ва афферент асосини ташкил қилади.

Cheksizlik

• ХАЁЛ ТУРЛАРИ

• АКТИВ ХАЁЛ

• ПАССИВ ХАЁЛ

• ИХТИЁРИЙ

• ИХТИЁРСИЗ

• ИЖОДИЙ

• ШИРИН ХАЁЛ

• ТУШ КУРИШ

• КАЙТА ТИКЛОВЧИ

• ОРЗУ

• ГАЛЛЮЦИНАЦИЯ

• Psixolog.uz