Mavzu: Biznes faoliyati

Katta(yirik) biznes. Yirik biznesda raqobatchilik.
Yirik kompaniyalarga o'z sohalarida barcha tovarlar yoki xizmatlarning muhim qismini ishlab chiqaradigan korxonalar kiradi. Ularning hajmi hamma narsada sezilarli: ishchilar soni, sotuvlar soni, yillik oborot. Lekin eng muhimi, ular bitta aniq hududiy bozor doirasida ishlamaydi, balki mamlakatning bir nechta mintaqalarida yoki xalqaro miqyosda. Bunday korxonalarning belgilarini ko'rib chiqish mumkin:

1. 
   Katta xodimlar (kamida 251 kishi).
   
2. 
   Yillik daromadi 2 milliard so’m.
   
3. 
   Inventarizatsiyaga qat'iy rioya qilish.
   
4. 
   Katta chakana savdo maydoni.
   

Apple, Bosch, Samsung, Coca Cola, BMW singari taniqli gigantlar yirik mavzuning eng mashhur vakillari deb hisoblanishi mumkin. Ular birdaniga ko'plab mamlakatlarda ishlashlari kerakligi sababli, ular jahon qonunlariga rioya qilishlari va har bir alohida bozor normalarini hisobga olishlari kerak. Bundan tashqari, kompaniya aktsiyadorlari orasida nafaqat savdogarlar, balki davlat ham bo'lishi mumkin. Bu ishda ba'zi beg'uborliklarni beradi, lekin shu bilan birga qo'shimcha majburiyatlarni yuklaydi.
Raqobat — bozor subʼektlari iqtisodiy manfaatlarining toʻqnashuvidan iborat boʻlib, ular oʻrtasidagi yuqori foyda va koʻproq naflilikka ega boʻlish uchun kurashni anglatadi.
Raqobat — mustaqil tovar ishlab chiqaruvchi (korxona)lar oʻrtasida tovarlarni qulay sharoitda ishlab chiqarish va yaxshi foyda keltiradigan narxda sotish, umuman iqtisodiyotda oʻz mavqeini mustahkamlash uchun kurash. P. koʻp qirrali iqtisodiy hodisa boʻlib, u bozorning barcha subʼyektlari oʻrtasidagi murakkab munosabatlarni ifodalaydi. Resurslarnn yetkazib beruvchilar oʻrtasidagi R. oʻzlarining iqtisodiy resurslarini (kapital, yer, ishchi kuchi) yuqori nd/shshrda sotish uchun amalga oshiriladi. Ishlab chiqaruvchilar va resurelarni yetkazib beruvchilar oʻrtasidagi R. bozor munosabatlari rivojlangan, iqtisodiyot toʻliq erkinlashgan sharoitda yaqqol namoyon boʻladi.

O’zbekistonda eng yirik biznes kompaniyalar bilan tanishtirib o’taman:

1. «O’ztransgaz»
Neft, tabiiy gaz va gaz kondensatini tashish, saqlash va sotish bo’yicha
18

faoliyatni amalga oshiradi. Kompaniya mahalliy iste’molchilarni gaz bilan ta’minlaydi va qariyb 36,5 ming ish joylarini ta’minlaydi.

2. Navoiy kon-metallurgiya kombinati
Unda beshta tog’-kon va metallurgiya korxonalari (ular Navoiy, Nurobod, Zarafshon, Zafarobod, Uchquduq shaharlari uchun shakllantirilgan), Navoiy muhandislik zavodi va Zarafshon qurilish boshqarmasi mavjud. Zavod O’zbekistonning to’rtta mintaqasida faoliyat yuritadi, unda 60 mingga yaqin ishchi ishlaydi. Katta ishlab chiqarish quvvatlari rivojlangan ijtimoiy infratuzilma bilan birlashtirilgan.
3. «LUKOIL Uzbekistan Operating Company» MChJ
LUKOILning O’zbekistondagi sho’ba korxonasi, gaz qazib olish va qayta ishlash kompaniyasi. Kompaniya xavfsiz mehnat sharoitlariga, respublika aholisi tabiati va sog’lig’iga g’amxo’rlik qiladi. U sog’liqni saqlash, madaniyat, sport va jamoat hayotining boshqa sohalarida xayriya va homiylik ishlariga ko’p pul sarflaydi.
4. Olmaliq kon-metallurgiya kombinati
O’zbekiston kon-metallurgiya sanoatidagi eng yirik kompaniya. U respublikada 90 foiz kumush va 20 foiz oltin ishlab chiqaradi, bu Markaziy Osiyodagi eng taniqli mis konidir. Sanoat majmuasida oltita kon, beshta boyitish fabrikasi, uchta metallurgiya zavodi mavjud.
5. «UZBAT A.O.» ASPA.
«UZBAT A.O.» QK mamlakat bozorida yigirma yildan ortiq vaqtdan beri faoliyat yuritib kelmoqda va Buyuk Britaniyaning eng yirik to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investorlaridan biri bo’lib, mamlakat iqtisodiyotiga 400 million AQSh dollaridan ko’proq mablag ‘kiritdi. Hozirgi vaqtda qo’shma korxona 12 mingga yaqin ish joyini bevosita va bilvosita qo’llab-quvvatlamoqda – 1200 ishchi, 600 fermer, 7000 tamaki yetishtiruvchi, 3000 ga yaqin ishchi O’zbekiston sanoatining tegishli sohalarida. (joylashtirish)
6. «Sho’rtan gaz kimyo majmuasi» MChJ
Gaz kimyo majmuasi suyultirilgan gaz, oltingugurt, gaz kondensati, sanoat gazlari va polietilen ishlab chiqarishga ixtisoslashgan. U tomonidan ishlab
19

chiqarilgan polietilen granulalari O’zbekistonning ichki bozorida, shuningdek, chet elda ham talabga ega. Kompaniyaning boy assortimenti va ko’plab mahsulot nomlari respublika iqtisodiyotining ko’plab segmentlarini doimiy va samarali takomillashtirishni qo’llab-quvvatlaydi. Kompaniya yangi turdagi mahsulotlar va innovatsion texnologiyalarni joriy qilishni tezlashtirmoqda. Bu kichik va o’rta biznesni jadal ilgari surish, O’zbekistonga eksport qilish imkoniyatlarini taqdim etadi.

7. Buxoro neftni qayta ishlash zavodi

Tashkilot 1997 yildan beri ishlaydi, ish Frantsiyaning Teknip kompaniyasi va Yaponiyaning Marubeni, JC kompaniyalari bilan birgalikda olib borilmoqda. 1999 yildan beri Xo’jaobod er osti gazni saqlash ombori Amerikaning Dresser-Rand kompressorlaridan foydalangan holda Amerikaning BSI Industries kompaniyasi bilan birgalikda ishga tushirildi. 2020 yilda O’zbekiston hukumati texnologiyalarni modernizatsiya qilish bilan korxonani modernizatsiya qilishni rejalashtirmoqda (553 million dollar).

8. «Qizilqumsement» OAJ
Korxona respublikadagi eng yirik tsement zavodidir. U ichki va Evropa talablariga javob beradigan tsement va tsement mahsulotlarining yarmidan ko’pini ishlab chiqaradi. Korxona zamonaviy kompyuterlashtirilgan uskunalar bilan jihozlangan. Tsementning yangi turlari sinovdan o’tkazilib, ishlab chiqarishga joriy etilmoqda, energiya tejaydigan va «yashil» texnologiyalar qo’llanilmoqda.