Мавзу: бошқарилувчи объект билан уланиш воситалари режа

2.2. Аналог-рақам, рақам – аналог ўзгартирувчи қурилмалар
Бу қурилмалар узлуксиз катталик қийматларини дискретизациялаш, квантлаш ва кодлаштиришни амалга оширади ва бу катталикларни иккилик, иккилик-ўнлик ёки ўнлик саноқ тизимида ифодалайди. Аналог-рақам ўзгартирувчи қурилмаларни (АРЎ) асосий уч турга ажратадилар [20].
Кенгайтириб мувозанатлаштиришли АРЎ қурилманинг таркибий схемаси 2.2-чизмада келтирилган. Бу турдаги АРЎ қурилманинг ишлаш тамоили қуйидагича. АРЎ қурилманинг киришига ўлчанадиган кучланиш U_x келганда такт импульслар генератори Г_т ишга тутуширилади, жамловчи саноқ қурилма СҚ киришига импульслар кела бошлайди, бу эса “код-кучланиш” туридаги рақам-аналог ўзгартиргичнинг чиқишида кучланишни ошишига олиб келади. Бу U_а кучланиш ҳозирги иш тартибида СҚ солиштириш қурилмасида киришдаги ўлчанаётган кучланиш билан солиштирилади. Улар тенг бўлган вақтда U_x = U_а, солиштириш қурилмасининг чиқиш сигнали билан жамловчи саноқ қурилма киришига генератордан келаётган сигналларни тўхтатилади. Бу вақтда РАЎ қурилма киришида қайд қилинган код U_x киришдаги кучланишнинг рақамли эквиваленти ҳисобланади. Код ўқиб бўлингач жамловчи саноқ қурилма (СҚ) қиймати нолга келтирилади, U_а нолга тенг ҳолатга келади ва U_x катталикни ўлчашнинг янги даври ишга туширилади.



2.2-чизма. Кенгайтириб мувозанатлашли АРЎ қурилманинг таркибий схемаси
Кетма-кетликда яқинлашиш туридаги АРЎ қурилманинг тарқибий схемаси 2.3-чизмада берилган. Бу қурилмада олдинги схемадан фарқли Г_т сигналлари реверсив саноқ қурилма (РСҚ) киришига берилади, импульсларни жамланиш ёки импульсларни камайиш иш тартибини солиштириш қурилмаси (СҚ) бошқаради. Ўлчашнинг бошланиш тактида РСҚ киришига U_x = U_а тенглик бўлгунча бўлган вақт моментидаги импульслар келади ва код қурилма чиқишидан ўқилади. Кейинчалик U_x ни U_а дан жуда кам ошган бўлса ҳам (Uх>Uа), солиштириш қурилмаси СҚ реверсив саноқ қурилмасига РС ўсиш сигналини беради токи РАЎ қурилманинг чиқиш кучланиши кириш кучланишига тенг бўлгунча (U_x = U_а). Кодни ўқиш такти содир бўлади. Агарда кириш кучланиши U_x тескари уланиш кучланишидан U_а кам бўлса (Uх


2.3-чизма. Кетма-кетликда яқинлашиш АРЎ қурилма схемаси

Параллел ишловчи АРЎ қурилманинг таркибий схемаси 2.4-чизмада кўрсатилган. Схема бир неча солиштирувчи қурилмалардан (СҚ) (ўзгартириш аниқлиги талабларига боғлиқ ҳолда) иборат, уларнинг чиқишлари кодлаштириш схемаси (КС) билан уланган. Солиштириш қурилмасининг киришларига СҚ₁ – СҚn кириш кучланиши Uх ва шунингдек эталон кучланиш Uэ берилади. Кучланишнинг кичик эталони АРЎ қурилманинг бир квантига тенг (U₀), энг катта эталон 2_m- 1 квантга тенг. Ушбу таянч кучланишнинг схемаси кучланишни тақсимловчилар тўпламидан иборат. Минимал кучланиши U₀ қаршилик R₀ га тушади. Қаршиликларнинг қийматлари шундек танланганки, уларга тушадиган кучланиш U₀ га бўлинадиган бўлиши керак.
Солиштириш қурилмаларининг СҚ биринчи киришлари бир-бирига уланган ва уларга ўзгартириладиган кучланиш Uх берилади. Солиштириш қурилмаларининг СҚ иккинчи киришлари тегишли тақсимловчи қаршиликга уланган. Ўзгартириладиган кучланиш Uх тегишли тақсимлаш қаршилигидаги кучланишдан ошган ҳолда у ёки бу СҚ ишлайди. Кодлаштириш схемаси КС солиштириш қурилмасининг СҚ ҳолатига асосан код ҳосил қилади, бу код ўзгартириладиган кучланишга эквивалент бўлади. Бундек АРЎ қурилмалар барча маълум АРЎ қурилма турлари ичида энг тез ишловчи қурилмадир.

U_X



R₀

U_ЭТ

Код

2.4-чизма. Параллел ишловчи АРЎ қурилма схемаси